۷ توصیه امام رضا(ع) برای تضمین سلامتی

خبرگزاری تسنیم: امام رضا (ع) در رساله ذهبیه(طب الرضا) تدابیری را برای فصل تابستان بیان فرموده‌اند که خلاصه آن در ادامه در قالب 7 توصیه و تدبیر آمده است: 1- پرهیز از تعب (فعالیت سنگین) 2- پرهیز از مصرف گوشت پر چرب و مصرف ماهی تازه و پرندگان 3- پرهیز از مشک و عنبر (عطرهای گرم) 4- مصرف سبزیهای خنک مثل خرفه، خیار سبز و خیار چنبر و غذاهای با طبیعت سرد و مرطوب (یؤکل فیه الاشیاء الباردة الرطبة) 5- مصرف میوه‌های آب‏دار 6- مصرف ترشی‏ها 7- نوشیدن آب خنک ناشتا در توضیح این تدابیر باید گفت طبیعت فصل تابستان و به تبع آن تیر ماه گرم و خشک است؛ با دقت در سفارش های امام علیه‌السلام برای این ماه متوجه می‌شویم که دو اصل کلی بر این توصیه‌ها حاکم است. الف) گرمی و خشکی در بدن کاهش یابد و سردی و تری افزایش یابد. ب) غذاهای غلیظ که هضم آنها سخت است کمتر مصرف شود و اغذیه لطیف خورده شود؛ حال به شرح توصیه‌های امام علیه‌السلام بر اساس دو اصل کلی یاد شده می‌پردازیم: تعب یعنی فعالیتهای سخت، یعنی کارهایی که نیاز به انرژی زیادی دارد و حرارت درونی بدن را افزایش می‌دهد؛ این فعالیتها می‌تواند جزء شغل فرد باشد (مثل کشاورزی، آهنگری، کارگری و بنایی) یا می‌تواند ورزشهای سخت را شامل شود. افراد در این ماه باید فعالیت بدنی سنگین نداشته باشند خصوصا در مناطق جنوبی (گرمسیر) خصوصا در وسط روز و زیر آفتاب و مخصوصا اگر مزاح خود فرد گرم و خشک باشد؛ بر این اساس به افراد توصیه می‌کنیم اگر مجبورند فعالیت سنگین داشته باشند سعی کنند قبل از ساعت 10 صبح یا بعد از ساعت 4 بعد از ظهر باشد و مدت آن هم محدود و با استراحت در فواصل آن باشد؛ به افراد ورزشکار هم سفارش می‌کنیم که ورزش آنها در این ماه آبی باشد (شنا) و مطلقا از بدن‏سازی که سنگین است و در فضای بسته و متراکم انجام می‌شود پرهیز کنند. اغذیه و گوشت های چرب، در فصل تابستان بر‌خلاف تصور هضم غذا ضعیف می‌شود؛ علتش آن است که خون از اعضای داخلی دور می‌شود و در سطح بدن جریان می‌یابد تا با باز شدن منافذ پوستی حرارت بهتر از بدن دفع شود برعکس در فصل سرما منافذ پوستی بسته شده و خون به عمق بدن می‌رود لذا هضم تقویت می‌شود، به همین خاطر غذاهای تابستان باید لطیف و سریع‌الهضم باشند. (یؤکل فیه الاغذیة اللطیفة السریعة الهضم‏) حال متوجه می‌شویم که چرا امام(ع) مصرف گوشت چرب را منع و بر عکس ماهی تازه و گوشت پرندگان را توصیه فرموده‌اند؛ از قدیم‌الایام هم مردم اغذیه چرب مثل کله پاچه و حلیم و اغذیه گرم مثل فسنجان را زمستان می‌خوردند و در تابستان غذاهای لطیف مثل سوپ و آب دوغ خیار مصرف می‌کردند؛ به همین دلیل مصرف سرخ کردنیها هم در این ایام باید محدود شوند. متاسفانه به دلیل اینکه امروزه مرغ‌های پرورشی در بازار عرضه می‌شوند و زیاده‌روی در مصرف این مرغها خصوصاً در خانمها منجر به عوارضی مثل پر‌مویی و کیست می‌شود، باید هشدار دهیم که بیشتر ماهی تازه یا مرغ‌های طبیعی مصرف کنند. مشک و عنبر، این دو عطر طبیعت گرم و خشک دارند و طبق آن اصل کلی متوجه می‌شویم چرا نهی شده‌اند؛ الان این عطرها در بازار کمیاب هستند اما می‌توانیم این توصیه امام را به همه عطرهایی که بوی تند و زننده دارند تعمیم دهیم و بر عکس، سفارش می‌کنیم از عطرهایی که طبع خنک دارند و بوی‏شان لطیف و ملایم است در فصل تابستان استفاده شود (الریاحین البارده الرطب الطیب الرایحه‏). سبزیهای خنک، سبزیها عمدتا طبع گرم دارند مثل نعنا، جعفری، تره، شوید، ترخون، مرزه، شنبلیله، ریحان پس در این ماه نباید زیاد مصرف شوند اما مصرف سبزیهای خنک مثل خرفه و گشنیز و ترب خوب است. میوه های آب‏دار، مصرف میوه‌هایی مثل هندوانه، خربزه و طالبی که خاص تابستان هستند، خوب است و میوه‌هایی مثل موز، نارگیل، آناناس و خرما که گرم و کم‌آب هستند باید محدود شوند. چون در سفارش امام علیه‌السلام خیار سبز آمده است، مجددا هشدار می‏دهیم خیار مصرفی گلخانه‌ای نباشد. ترشی‏جات، طبع ترشیها سرد و طبع شیرینی‌ها گرم است بنابراین توصیه می‌شود که در این فصل و این ماه مصرف ترشی‏ها (آبغوره، سرکه و آبلیمو) برای افرادی که منع مصرف ندارند، افزایش یابد (مثلا سرکه برای سرفه و افرادی که ضعف اعصاب دارند مضر است) و مصرف شیرینی‌ها ( مثل ارده شیره و...) محدود شود. نوشیدن آب خنک ناشتا: نکته مهم در فرمایش امام رضا‌(ع) در رساله طبی‌شان این است که روش آب خوردن در ماههای سال باید متفاوت باشد مثلا ناشتا آب خوردن در ماه اردیبهشت (نیسان) نهی شده است. (وَ لَا یُشْرَبُ الْمَاءُ عَلَى الرِّیق‏). در زمستان هم سفارش شده که ناشتا جرعه‌ای آب ولرم مصرف شود. (یُشْرَبُ بُکْرَةَ کُلِّ یَوْمٍ جُرْعَةُ مَاءٍ حَار). برای مرداد ماه که اوج گرماست توصیه شده آب خنک بنوشیم.