سیاهه ای از اقدامات آمریکا علیه برجام

روز گذشته وزارت خزانه‌داری آمریکا در واکنش به پرتاب موشک ماهواره‌بر سیمرغ، تعدادی از نهادهای ایرانی را در لیست تحریم های خود قرار داد. به گزارش خبرگزاری مهر، وزارت خزانه داری آمریکا دلیل این تحریم ها را اقدام جدید ایران در پرتاب ماهواره به فضا اعلام کرد و اقدام اخیر ایران را راه اندازی فضایی تحریک آمیز خواند. در بیانیه منتشرشده از سوی وزارت خزانه ‌داری آمریکا اعلام شده است که تمام اموال و دارایی‌های این ۶ نهاد در قلمرو حاکمیتی آمریکا مسدود شده است و افراد آمریکایی از تعامل با آنها منع شده اند. اسامی شرکت‌های فعال در برنامه موشکی اخیر که به لیست تحریم جدید اضافه شده است به شرح ذیل است: صنایع شهید کریمی صنایع شهید رستگار صنایع شهید چراغی صنایع شهید ورامینی صنایع شهید کلهر صنایع امیرالمؤمنین (ع) شب گذشته سخنگوی وزارت خارجه آمریکا در اظهاراتی مدعی شده بود که پرتاب موشک ماهواره‌ بر ایرانی سیمرغ یک اقدام تحریک‌آمیز و مخل امنیت منطقه است و از نظر آمریکا، با این پرتاب، روح برجام نقض شده است. تهران این ادعا را مصداق مداخله در امور داخلی و نشانه ای از مخالفت دولت آمریکا با پیشرفت های علمی و تکنولوژیک کشورهای مستقل عنوان کرد. بهرام قاسمی سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در واکنش به ادعای همتای آمریکایی خود با اشاره به سوابق و تجربیات چندین ساله کشورمان در انجام آزمایشات مربوط به پرتاب موشک های ماهواره بر، این اقدام را حق مسلم جمهوری اسلامی و در تطابق کامل با تعهدات بین المللی تهران دانست و گفت: ایران برای تلاش ها و فعالیت های دانشمندان و متخصصین خود در حوزه های مختلف منتظر کسب اجازه و موافقت هیچ کشوری نیست. همچنان که گفته شد اقدام آمریکا در معرفی پرتاب موشک ماهواره بر به عنوان عامل نقض برجام، یک فرار به جلو جهت به فراموشی سپردن اقدامات کاخ سفید و کنگره آمریکا علیه برجام است. از آنجا بر این ادعا تأکید می شود که پرتاب موشک ماهواره بر ایرانی اولا یک اقدام تحقیقاتی و علمی است و ثانیا این ماهواره توسط موشکی پرتاب شده است که کاملا در زمره موشک های متعارف تعریف می شود. به گفته دکتر سیامک باقری، کارشناس مسائل هسته ای، روح برجام که آمریکایی ها از آن دم می زند را می توان به معنای «هدف های کلان برجام» تعریف کرد. این هدف ها شامل شفاف سازی بیشتر در حوزه مسائل هسته ای و قاعده مند کردن مسائل هسته ای بین ایران و آمریکا و دیگر قدرت های جهانی و همچنین برداشتن تحریم های ایران است تا دیوار بی اعتمادی از بین برود. جمهوری اسلامی ایران طبق گزارشات مستند آژانس بین الملل انرژی هسته ای و اعتراف مقامات آمریکایی، صنعت هسته ای خود را با شفافیت تمام پیش برده و نسبت به برجام نیز کاملا پایبند بوده است، در مقابل اما آمریکا با تحریم های مختلف علیه ایران، دیوار بی اعتمادی را بسیار بیشتر از قبل بالا برده است و از قواعد توافق شده در موضوع هسته ای ایران و گروه ۵+۱ سرباز زده است. به عبارت دیگر آمریکا سراسر در جهت نقض روح برجام عمل کرده است و اکنون ایران را متهم به نقض این موضوع می کند. از سوی دیگر، سه کشور اروپایی، فرانسه، آلمان و انگلیس به همراه آمریکا، که با صدور بیانیه ای اقدام ایران در پزتاب موشک ماهواره بر سیمرغ را با قطعنامه ۲۲۳۱ «ناسازگار» توصیف کردند، یک ادعای ناشیانه است که کاملا با متن قطعنامه در تضاد می باشد. در قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، در دو سطح به بحث موشکی پرداخته شده است؛ اول آنکه محدودیت‌ها علیه نقل و انتقال تجهیزات موشکی به ایران تا پایان یک دوره هشت ساله ادامه یابد و دوم آنکه شورای امنیت به ایران توصیه نموده است که از توسعه موشک‌های بالستیکی که توانایی حمل سلاح های هسته ای را دارند خودداری نماید. بنابراین در قطعنامه ۲۲۳۱ صرفا در قالب توصیه‌ای به بحث توان موشکی ایران اشاره شده و هیچگونه الزام و اجباری در آن قید نشده است؛ در این قطعنامه ضمن اعمال محدودیت ۸ ساله برای ورود و خروج مواد و ابزار مرتبط با ساخت موشک به ایران، به مسئولان کشورمان توصیه شده که از توسعه برنامه موشکی بالستیک با قابلیت حمل کلاهک هسته‌ای، اجتناب کنند؛ به عبارت دیگر، لحن قطعنامه ۲۲۳۱ در رابطه با برنامه موشکی ایران غیرالزام آور است و ضمانت اجرایی درباره آن وجود ندارد. دیگر این که این قطعنامه موشک هایی را خطاب قرار می دهد که با هدف حمل کلاهک هسته ای طراحی شده باشند و این هیچ ارتباطی با یک موشک ماهواره بر که ماهواره را در فاصله ۵۰۰ کیلومتر زمین قرار داده است، ندارد. این ادعای آمریکا و بیانه کذایی سه کشور اروپایی در حالی است که آمریکایی ها تاکنون چندین بار اقداماتی را دنبال کرده اند که به طور مشخص مفاد برجام و روح آن را نقض می کند. در ذیل این اقدامات را مرور می کنیم: ۱- نقض ماده ۲۹ برجام به صورت علنی توسط دولت اوباما با ممانعت وزارت خزانه داری آمریکا از مراودات بانک های بزرگ آمریکایی و اروپایی با ایران و وضع قانون محدودیت صدور ویزا برای کسانی که به ایران سفر می کنند، که خود مترادف با نقض برجام بود. در آن زمان، یعنی دو سال قبل، دولت آقای روحانی اقدام جدی در مقابله با این کار آمریکا که اولین گام کاخ سفید در نقض برجام بود، صورت نداد. دستگاه سیاست خارجی می توانست این موارد را به کمیته بررسی برجام ارجاع دهد که حتی از این اقدام نیز خودداری کرد. اگر کشورمان در مقابل دو بار نقض عهد قبلی آمریکا واکنشی قاطعانه صورت می داد، سنای آمریکا ناچار بود محتاطانه تر در این خصوص گام بر دارد. ۲- گام دیگر آمریکا تاخیر در لغو تحریم های بانکی بود که مغایر با بند ۲۹ برجام است. مطابق سند برجام و آنچه در توافق هسته ای میان دو طرف بر آن تاکید شده، هدف سلسله مذاکرات هسته ای لغو تحریم ها بوده است، اما آمریکایی ها در ماه های پایانی سال ۱۳۹۴ که چندین ماه از صدور برجام می گذشت، نه تنها اجازه مراودات بانکی عادی کشورهای اروپایی و حتی شرقی را با ایران صادر نکرده بودند، بلکه بانک های فعال در دنیا را نسبت به از سرگیری مناسبات بانکی با ایران در خصوص مواردی مانند بازرسی و حسابرسی دقیق از آن ها تهدید می کردند و در ادامه نیز اخلال گری های زیادی در روند مبادلات بانکی ایران نیز به وجود آوردند. ۳- تمدید تحریم های ایران (ISA) در زمستان سال قبل و در دولت اوباما، نقض عینی و عملی مفاد ۱۹، ۲۰، ۲۵، ۲۶ و ۳۳ مندرج در برجام محسوب می شود. به عبارت بهتر، اقدام سنای آمریکا مصداق بارز و عینی "وضع تحریم های یکجانبه "علیه ایران بود؛ آن هم تحریم هایی که قرار بود مطابق سند رسمی برجام برداشته (و نه تعلیق) شود. این تحریم ها که به مدت ده سال دیگر علیه ایرن تمدید شد، هدف اصلی خود را محروم کردن ایران از منابع مالی برای حمایت از تروریسم و نیز جلوگیری از برنامه های هسته ای، شیمیایی، بیولوژیک و موشکی، اعلام کرد و به این ترتیب ادعاهای واهی را نیز علیه ایران مطرح کرد. ۴- تصویب تحریم های جامع در کنگره آمریکا، دیگر اقدام ایالات متحده در نقض برجام بود که دو ماه قبل صورت گرفت. این طرح تحریمی، موسوم به «مقابله با فعالیت‌های ثبات‌زدای ایران» (اس.۷۲۲) خواستار اعمال تحریم‌هایی جدید علیه ایران به‌بهانه برنامه موشکی، انتقال تسلیحات، حمایت از گروه‌های مقاومت (که واشنگتن آنها را تروریستی می‌داند) و نقض ادعایی حقوق بشری بود. در آن زمان، دکتر سیامک باقری در گفتگو با بصیرت، درباره این تحریم ها گفت: تحریم های جدید روح و جسم برجام را نیز نقض می کند. بدیهی بودن این سخن به گونه ای است که جان کری و وندی شرمن به نحوی به آن اشاره کرده بودند و دولتمردان دولت یازدهم از جمله دکتر ظریف، عراقچی و بعیدی نژاد نیز اکنون اذعان دارند که این تحریم ها، ناقض برجام است. در واقع این تحریم ها بندهای ۲۶ و ۲۹ برجام را به صراحت نقض می کند. در بند ۲۶ برجام آمده است: «ایالات متحده، با حسن نیت، نهایت تلاش خود را برای دوام این برجام و پیشگیری از ایجاد تداخل در تحقق منتفع شدن ایران از لغو تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست دو به عمل خواهد آورد. دولت ایالات متحده، در چارچوب اختیارات قانونی رئیس جمهور و کنگره، از بازگرداندن یا تحمیل مجدد تحریم‌های مشخص‌شده در پیوست ۲ که اعمال آنها را وفق این برجام متوقف کرده است، خودداری می‌نماید، فارغ از فرآیند حل و فصل اختلافات پیش‌بینی شده در این برجام. بند ۲۹ توافق هسته‌ای هم تصریح دارد: «اتحادیه اروپایی و دولت های عضو و همچنین ایالات متحده، منطبق با قوانین خود، از هرگونه سیاست با هدف خاص تأثیرگذاری خصمانه و مستقیم بر عادی‌سازی تجارت و روابط اقتصادی با ایران، در تعارض با تعهداتشان مبنی بر عدم اخلال در اجرای موفقیت آمیز این برجام خودداری خواهند کرد.» ۵- تحریم های جدید آمریکا که روزهای قبل در کنگره این کشور با اکثریت قاطع آرا تصویب شد و نشان داد که کلیت ساختار سیاسی آمریکا تا چه اندازه در جهت دشمنی با ایران حرکت می کند، جدیدترین اقدام آمریکا در نقض برجام محسوب می شود. در این تحریم ها مجلس نمایندگان و سنای آمریکا بر سر وضع تحریم های جدید علیه ایران و روسیه و کره شمالی با یکدیگر به توافق رسیدند و سخنگوی کاخ سفید نیز در یک موضع گیری زودهنگام، از این تحریم ها دفاع کرد و از موافقت دولت آمریکا با آنها خبر داد. از این رو وضع و اجرایی شدن تحریم های جدید (در قالب تحریم های غیر هسته ای) علیه کشورمان با قاطعیت دنبال شده است. اگرچه ترامپ مدعی است که این تحریم ها بر سر مسائل غیر هسته ای وضع گردیده و برجام را هدف قرار نمی دهد، اما بدیهی است که چنین ادعایی نه به لحاظ حقوقی و نه به لحاظ عقلانی از سوی ایالات متحده آمریکا قابل قبول و پذیرش نیست. وضع این تحریم ها، به مثابه ایجاد خلل در عادی سازی روابط اقتصادی ایران و دیگر کشورهای جهان در دوران پسابرجام محسوب می شد. ضمن اینکه فراتر از این تحریم ها، کارشکنی های وزارت خزانه داری دولت آمریکا بر سر ایجاد مراودات بانکی میان ایران و دیگر کشورهای دنیا (به خصوص بانک های بزرگ) به قوت خود باقیست. در چنین شراطی نقض برجام از سوی ایالات متحده آمریکا محرز است. آنچه گفته شد، مروری کلی بر اقدامات ضدبرجامی آمریکا از آغاز دوره اجرایی شدن برجام است، در حالی که اگر بخواهیم مصوبات و اقدامات آمریکا علیه برجام و در تناقض با متن و روح آن را به صورت دقیق بازخوانی کنیم، سیاهه بلندی است. از جمله تحریم های فرامرزی و یک جانبه آمریکا علیه افراد و نهادهای ایرانی و غیرایرانی به بهانه های ساختگی و ناموجه در پایان سال ۱۳۹۵ و آغاز سال جدید و همچنین اخلال گری های آشکار آمریکا در روابط تجاری و بانکی ایران در سطح جهانی، را می توان به این سیاهه اضافه کرد. این موضوع در حالی است که اقدامات وزارت خارجه ایران در مقابل آمریکا بسیار کم رمق و فاقد توان بازدارندگی بوده است. آیا زمان اجرای بسته اقدام متقابل ایران علیه نقض برجام توسط آمریکا، فرا نرسیده است؟