بازیگر پیشکسوت: وضع بازیگری، هفتِ بیجار است!

جام جم: عنایت بخشی یکی از بدمن‌های خوب سینمای ایران است و بی‌اغراق وقتی آن قدیم‌ها اسمش را در عنوان‌بندی فیلم‌ها می‌دیدیم، پیشاپیش خودمان را مهیای دیدن یک نقش منفی درست و حسابی می‌کردیم. استفاده استادانه بخشی از چشم‌ها و ابروها و نگاه‌های نافذ و آن فرم بینی و سبیل و موهای پرپشتی که مرتب به سمتی شانه شده بود، هیبت مقتدر و تاثیرگذاری از او می‌ساخت.

البته باید در این زمینه یادی هم از گویندگانی کنیم که در آن زمان به جای بخشی در فیلم‌های مختلف حرف می‌زدند و این شمایل منکوب‌کننده را تشدید می‌کردند؛ یکی از شاخص‌ترین این دوبلورها مرحوم ایرج ناظریان بود که در فیلم‌هایی چون سناتور و شکار به جای بخشی صداپیشگی کرد. بجز پیچیدگی‌ها و دشواری‌های بازی در چنین نقش‌هایی که بخشی بخوبی از پس آنها برمی‌آمد و مانعی جدی سر راه قهرمان‌ها بود، آنچه بر اهمیت کارنامه این بازیگر می‌افزاید، کار با بزرگ‌ترین کارگردانان ایران در عرصه‌های مختلف هنرهای نمایشی، تئاتر، تلویزیون و سینماست و کمتر بازیگری است که مثل او کار با این همه فیلمسازان بزرگ از علی حاتمی، بهرام بیضایی، داود میرباقری، مسعود کیمیایی تا رسول صدرعاملی، سیروس الوند، حسن فتحی، سیدضیاءالدین دری و مهدی فخیم‌زاده را تجربه کرده باشد. اما بخشی با این پشتوانه غبطه‌برانگیز و بازی در نقش‌های مختلف، در این سال‌ها مثل خیلی از همنسلانش کم‌کار است و سازندگان آثار آن طور که باید از هنر و تجربه درخشان او بهره نمی‌برند. بهانه این گفت‌وگو، اکران فیلمی با بازی این بازیگر است؛ «کبریت سوخته» که کارگردانی آن را کاظم معصومی به عهده داشته است. همچنین از فرصت استفاده کردیم و گپی هم با همسر بخشی، خانم زهرا (سیمین) بازرجانی زدیم که خود از فیلمنامه‌نویسان قدیمی سینمای ایران است و آثاری چون «دخترم سحر» و «خفاش» را در کارنامه دارد. بعد از مدت‌ها فیلمی سینمایی با بازی شما اکران شده است؛ دلمان برای «و عنایت بخشی» در پوستر و تیتراژ فیلم‌ها تنگ شده بود و می‌دانیم مردم خاطرات خیلی خوبی از این عبارت در سال‌های گذشته دارند. شما لطف دارید و ممنون محبت همه کسانی هستم که چنین حسی دارند. پیش از این آخرین فیلمی که در آن بازی داشتید و اکران شد، «رفقای خوب» بود. درست است؟ بله، این فیلم را سال 94 با آقایان مجید قاری‌زاده، جمشید مشایخی، داریوش اسدزاده، محمد کاسبی و دیگر دوستان کار کردیم و شهریور 95 هم در سینماها اکران شد. چرا در سال‌های اخیر در سینما کم‌کارید و حضور کمرنگی دارید؟ سینما وضع خاصی پیدا کرده و مختص یک سری آدم‌های بخصوص است. شما خودتان هم با آن کارنامه خوب و سابقه قابل اعتنا، جزو آدم‌های بخصوص سینما هستید. چرا باید عنایت بخشی با این بی مهری و کم لطفی مواجه شود؟ صحبت در این رابطه زیاد است و با چهارکلمه حرف نمی‌توان درد سینمای ایران را بیان کرد. به هرحال بچه‌هایی که هم سن و سال من هستند، تقریبا همین شرایط را دارند. آقای جمشید مشایخی، آقای فرامرز قریبیان و خیلی‌های دیگر را می‌توانم اسم ببرم که شرایط آنها هم مثل من است. کارگردان‌هایی که هنوز سراغ شما می‌آیند و با هم کار می‌کنید، از نسل فیلمسازان قدیم هستند؛ چه همین فیلم سینمایی «کبریت سوخته» که کاظم معصومی از حضور شما بهره برده و چه «رفقای خوب» که مجید قاری‌زاده آن را با بازی شما و برخی دیگر از پیشکسوتان عرصه بازیگری ساخته است. به همین دلیل است که می‌گویم شرایط سینما، شرایطی خاص شده است. برخلاف سینمای دنیا که همیشه به بازیگران پیشکسوت و قدیمی بها می‌دهد و فیلمسازان نسل‌های مختلف حتی جوان‌ها از این چهره‌ها برای بازی در فیلم‌ها دعوت می‌کنند و چه بسا نقش‌هایی را هم برای آنها می‌نویسند، اما اینجا با وضعیت دیگری سر و کار داریم. گرایش سینما به جوان‌ها باعث شده کمتر فضایی برای حضور بازیگران هم‌نسل من وجود داشته باشد. در «کبریت سوخته» با برخی بازیگران نسل جدید همچون شاهرخ استخری، نیما شاهرخ‌شاهی، لیلا اوتادی و سارا صوفیانی همبازی بودید. به عنوان یک بازیگر پیشکسوت، نظرتان درباره بازیگران جوان و نسل جدید چیست؟ در میان بازیگران نسل جوان هم افراد بااستعدادی وجود دارند و هم افرادی هستند که از استعداد خوب و کافی در این زمینه برخوردار نیستند. بالاخره به قول معروف «هفتِ بیجار» است! (می‌خندد) فضای بازیگری نسل جوان این‌طوری نیست که همه خوب یا همه بد باشند و مثل هر کار دیگری بد و خوب دارد. نمی‌توان با یک چوب همه را راند. شما با کارگردان‌های خیلی خوب و بنامی در تئاتر، تلویزیون و سینما کار کرده‌اید. در کشورهای صاحب سینما اگر بازیگری حتی نیمی از این کارنامه را داشته باشد، بر صدر می‌نشیند و قدر می‌بیند، اما اینجا چرا آن اتفاقی که باید برای بازیگران ریشه‌دار و قدیمی نمی‌افتد؟ به هرحال وضعیت فرهنگی و هنری کشورهای دیگر دنیا با ما متفاوت است و به نظرم نمی‌توان اوضاع آنها را با وضع فرهنگ و هنر کشور ما مقایسه کرد. امیدوارم شرایط کشور ما هم در این زمینه مساعد و مناسب شود و مسئولان این عرصه توجهی ویژه به هنرمندان پیشکسوت داشته باشند و از توان و تجربه این نسل بخوبی استفاده شود. موفق در ایفای نقش منفی و مثبت عنایت بخشی دارای گواهینامه درجه یک هنری از وزارت ارشاد است. وقتی از همسر ایشان پرسیدیم که این مدرک چه تاثیری بویژه مالی در زندگی آنها داشته، به جام‌جم گفت: جواب دادن به این سوال سخت است، اما اگر بخواهم کلی پاسخ بدهم باید بگویم متاسفانه به کسانی که دارای این گواهینامه هستند، توجه مادی ویژه‌ای نشده است. اما با این حال قدردان دوستان موسسه اساتید پیشکسوت هستیم که سالی یکی دو بار چهره‌ها و هنرمندان قدیمی رشته‌های مختلف را برای مسافرت‌هایی دور هم جمع می‌کنند. بویژه آقای عظیمی خیلی در این زمینه زحمت می‌کشند. زهرا بازرجانی درباره تسلط عنایت بخشی در ایفای نقش‌های منفی توضیح داد: آقای بخشی نقش منفی را خیلی خوب بازی می‌کردند، اما ایشان با سریال «سایه همسایه» همه ذهنیت و افکاری را که مردم در این زمینه داشتند پاک کردند. نقش آمیرزا آنچنان صاف و شفاف و زلال بود که تماشاگران نمی‌توانستند آن را قبول نکنند. خیلی صفا و صداقت در آن نقش وجود داشت. بازی در این نقش و تفاوت آن با نقش‌های قبلی، تبحر آقای بخشی را نشان می‌داد. ایشان در ایفای هر دو نقش مثبت و منفی موفق بودند و هستند. امیدوارم فضای سینما طوری باشد که قدر نوابغ دانسته شود. واقعا اینها نابغه و جواهر هستند؛ استاد جمشید مشایخی یک نابغه است. تا وقتی که ایشان و امثال ایشان زنده هستند و حضور دارند، باید از وجود آنها بهترین استفاده را ببرند. این انتظار بجا وجود دارد در فیلم‌هایی که دور از سینمای مبتذل است، از حضور و بازی این چهره‌ها بیشتر استفاده شود. همسر عنایت بخشی درباره دوری خود از فضای فیلمنامه‌نویسی هم گفت: من فیلمنامه‌هایی دارم که باوجود کسب جایزه اول فسیتوال‌ها متاسفانه ساخته نشده است. فیلمنامه‌ای به اسم «من تارا نیستم» دارم که در اولین جشنواره عفاف و حجاب مقام اول را کسب کرد و من از مهندس ضرغامی تقدیرنامه دریافت کردم. اخیرا برخی فیلمنامه‌هایم را برای مطالعه در اختیار یکی از تهیه‌کننده‌های سینما قرار دادم و امیدوارم اتفاقاتی مثبت در این خصوص بیفتد.