ماجرای نجات «مریم میرزاخانی» درسانحه سقوط نخبگان

خبرگزاری تسنیم: «مریم میرزاخانی» ریاضیدان ایرانی و استاد دانشگاه استنفورد امروز در سن 40 سالگی بر اثر سرطان، دار فانی را وداع گفت. میرزاخانی در سال 2014 به منظور کار روی «دینامیک و هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها» برنده مدال فیلدز ـ بالاترین جایزه در ریاضیات ـ شد و به عبارت دیگر وی نخستین زن و نخستین ایرانی برنده مدال فیلدز است. زمینه تحقیقاتی او مشتمل بر نظریه تایشمولر، هندسه هذلولوی، نظریه ارگودیک و هندسه هم‌تافته است. وی در دوران تحصیل در دبیرستان فرزانگان تهران، برنده مدال طلای المپیاد جهانی ریاضی در سالهای 1994 هنگ‌کنگ و 1995 کانادا و در همان سال به‌عنوان نخستین دانش‌آموز ایرانی برنده جایزه نمره کامل شد. این نابغه نخستین دختری بود که به تیم المپیاد ریاضی ایران راه یافت؛ نخستین دختری بود که در المپیاد ریاضی ایران طلا گرفت؛ نخستین کسی بود که دو سال مدال طلا به دست آورد و همچنین نخستین فردی بود که در آزمون المپیاد ریاضی جهانی نمره کامل گرفت. وی سپس در سال 1999 مدرک کارشناسی خود را در رشته ریاضی از دانشگاه شریف و دکتری خود را در سال 2004 از دانشگاه هاروارد به سرپرستی کورتیس مک‌مولن از برندگان مدال فیلدز گرفت. از مریم میرزاخانی به‌عنوان یکی از ده ذهنِ جوان برگزیده سال 2005 از سوی نشریه پاپیولار ساینس در امریکا و ذهن برتر در رشته ریاضیات تجلیل شد. دلیل انتخابش هم فعالیتهای وی در زمینه محاسبه حجم‌های فضایی منحنی هندسی بود. وی از سپتامبر 2008 در دانشگاه استنفورد استاد دانشگاه و پژوهشگر رشته ریاضیات و پیش از آن نیز، استاد دانشگاه پرینستون بود. میرزاخانی در سال 1999 میلادی زمانی که در دانشگاه پرینستون به تحقیق و تدریس اشتغال داشت، موفق شد راه‌حلی برای یک مشکل ریاضی پیدا کند؛ ریاضیدانان مدتهای طولانی است که به دنبال یافتن راه عملی برای محاسبه حجم رمزهای جایگزین فرمهای هندسی هذلولی بوده‌اند و در این میان مریم میرزاخانی در دانشگاه پرینستون نشان داد که با استفاده از ریاضیات شاید بتوان بهترین راه را به سوی دست یافتن به راه‌حلی روشن در اختیار داشت: محاسبه عمق حلقه‌های ترسیم شده بر روی سطوح هذلولی. وی تلاش داشت تا معمای ابعاد گوناگون فرمهای غیرطبیعی هندسی را حل کند؛ در صورتیکه جهان از قاعده هندسه هذلولی تبعیت کند، ابتکار وی به تعریف شکل و حجم دقیق جهان کمک خواهد کرد؛ در واقع مشکل این است که برخی از این اشکال هذلولی هم‌چون doughnuts یا amoebas دارای ظاهری بسیار نافرم هستند که محاسبه حجم آنها را به معمایی جدی برای ریاضیدانان مبدل کرده‌است اما میرزاخانی با یافتن راهی جدید در واقع دست به یک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسیم یکسری ازحلقه‌ها بر روی سطح این گونه اشکال پیچیده به محاسبه حجم آنها پرداخت. میرزاخانی از بازماندگان سانحه غم‌بار سقوط اتوبوس حامل نخبگان ریاضی دانشگاه صنعتی شریف به دره در اسفند ماه 76 بود. در این حادثه اتوبوس حامل دانشجویان ریاضی شرکت‌کننده در بیست‌ودومین دوره مسابقات ریاضی دانشجویی که از اهواز راهی تهران بود (مسابقات ریاضی دانشجویی) به دره سقوط کرد و طی آن 6 نفر از دانشجویان نخبه ریاضی دانشگاه صنعتی شریف شامل آرمان بهرامیان، رضا صادقی (برنده دو مدال طلای المپیادجهانی)، علیرضا سایه‌بان، علی حیدری، فرید کابلی، مجتبی مهرآبادی و مرتضی رضایی؛ دانشجوی دانشگاه تهران که اغلب از برگزیدگان المپیادهای ملی و بین‌المللی ریاضی بودند در اوج بالندگی و شکوفایی علمی، ناباورانه جان باختند و مریم میرزاخانی از جمله دانشجویان بازمانده این سانحه بود. اکنون با گذشت 20 سال از این حادثه و همچنین چهار سال جنگ با سرطان سینه که براساس برخی گزارشها به مغز استخوان نیز گسترش یافته بود، این پروفسور ریاضیات، دیده از جهان فروبست و فیروز نادری؛ دانشمند ایرانی ناسا به عنوان نخستین فرد خبر درگذشت وی را در صفحات اینستاگرام و توئیترش منتشر کرد. میرزاخانی نه فقط به واسطه مسائل مهمی که حل کرده بلکه به‌خاطر ابداع روشهای حل آنها، به ریاضی‌دانان دیگر ابزار و دیدگاه‌های خوبی برای حل مسائل داده است.