پیام تغییر ولیعهد سعودی برای جهان

سرویس بین‌الملل فردا؛ سروش حبیبی: ملک سلمان، پادشاه سعودی، پسر 31 ساله خود، محمد بن سلمان را به جای محمد بن نایف بر تخت ولایتعهدی نشاند. این انتصاب، یک سرپیچی آشکار از قواعد انتقال قدرت در آل سعود است که پیامدهای مهمی برای ایالات متحده و برای منطقه خاورمیانه خواهد داشت. سی‌ان‌ان، نتایج و پیامدهای این انتصاب را زیر ذره‌بین برده است.

آیا غیر قابل پیش‌بینی بود؟

در حالی که اعلام جدید شاه سعودی، بسیاری را غافلگیر کرد، باید گفت این حرکت از مدت‌ها پیش زمینه‌چینی شده بود. اینکه ملک سلمان به پسرش، قدرت زیادی بخشیده بود، ناظران و کارشناسان سعودی را به این تحلیل رساند که فرزند سودای پادشاهی در سر دارد و برای بالاترین منصب سیاسی سعودی آماده می‌شود. تنها مشکلی که وجود داشت، این بود که محمد بن سلمان باید از محمد بن نایف 57 ساله سبقت می‌گرفت. در نظر تحلیلگران، البته پادشاهی سعودی باید یک نسل را پشت سر می‌گذاشت. محمد بن سلمان جوان که تا پیش از حکم جدید نیز نفر دوم تصمیم‌گیرنده سیستم سیاسی سعودی بود، انتخاب آشکاری بود برای آنکه پادشاهی سعودی هم‌زمان با تحکیم قدرت، مدرن شود.

این انتقال قدرت چه پیامی برای آمریکا دارد؟

اولویت‌های اصلی ایالات متحده در منطقه خاورمیانه عبارت است از ثبات و پیش‌بینی‌پذیری. با انتصاب محمد بن سلمان نسبتاً بی‌تجربه بدون تردید این اولویت‌ها تحت‌الشعاع قرار خواهد گرفت. ولیعهد جدید، در مقام وزیر دفاع، مواضع سختی علیه ایران، قطر و یمن گرفته است و ایالات متحده باید انتظار داشته باشد به شکل فراینده‌ای خود را در جزر و مد تنش‌های منطقه خاورمیانه ببیند. بحران کنونی سعودی و قطر که در آن ریاض می‌کوشد دوحه را به خاطر آنچه پشتیبانی از تروریسم می‌خواند، منزوی کند؛ نمونه‌ای است که نشان می‌دهد آمریکا باید از این به بعد روی طناب راه برود. آمریکا در این منازعه آشکارا طرف سعودی را گرفته و همزمان پایگاه نظامی وسیع خود در قطر را نیز نگه داشته است. حالا با افزایش اختیارات این شاهزاده ماجراجو، باید توقع داشت مواضع سعودی نسبت به قطر، ایران و یمن تشدید شود.

پیام برای قطر

در کوتاه مدت سخت است بگوییم چه اتفاقی برای قطر می‌افتد. پیام به قطر روشن است: وضعیت فعلی سخت‌تر می‌شود. انتصاب محمد بن سلمان به این معناست که مواضع سخت سعودی همچنان باقی خواهد ماند و به این زودی، صداهای باوقارتر و خردمندانه‌تری که از شدت التهاب و تنش کم کند، از سوی سعودی شنیده نخواهد شد.

پیام برای ایران

‌ پیش از این، ایرانی‌ها انگشت اتهام حمله تروریستی به تهران را به سوی سعودی‌ها نشانه رفتند. همین هم دلیلی شد برای پرتاب چند موشک به سوریه. تنش‌ها بین دو کشور به تازگی شدت گرفته و محمد بن سلمان نیز در خط مقدم این تشدید قرار داشته است. او اخیراً در یک مصاحبه گفته بود: «ما به دنبال تغییر رژیم در ایران هستیم... ما منتظر نخواهیم ماند جنگ به عربستان سعودی کشیده شود. ما جنگ را به داخل مرزهای ایران خواهیم برد». با این وصف، شاهزاده جوان بدون اینکه مشاوری پخته در اطرافش باشد، باز هم کوشش خواهد کرد با جسارت، هدفش که تشکیل یک ائتلاف سنی به رهبری سعودی در سرتاسر منطقه است، پیش ببرد. چیزی که ممکن است به یک محاسبه خطرناک بینجامد.

تأثیر بر بحران یمن

یمن، معرکه‌ای است که محمد بن سلمان، نقشی کلیدی در آن داشته است. او به معارضان یمنی برای مقابله با حوثی‌ها امکانات و کمک می‌دهد. به یک معنا، این جنگ، جنگ خود اوست و او مجبور است خود آن را جلو ببرد. اما منازعه یمن، چیزی بیشتر از اثبات یک شخص به خودش است، چرا که ثبات سعودی به ثبات یمن گره خورده و به همین دلیل، سعودی‌ها مجبورند همچنان جنگ را ادامه دهند. اما واقعیت دردناک این است که این جنگ به دلیل تقابل منافع دیگر کشورها به این زودی پایانی نخواهد داشت.

آیا ولیعهد جدید فرهنگ محافظه‌کارانه سعودی را متعادل می‌کند؟

اینکه پادشاهی سعودی به این زودی قانون ممنوعیت رانندگی برای زنان را لغو کند، فراموش کنید. این کار تنها بر اساس چهارچوب زمانی خود سعودی‌ها و نه فشارهای بین‌المللی اتفاق خواهد افتاد و آن گونه که مقامات سعودی می‌گویند در اولویت نیست. روزی این قانون لغو خواهد شد، اما زود نیست. اگرچه در برنامه چشم‌انداز 2030 محمد بن سلمان که بر اساس آن او قصد دارد وابستگی سعودی به نفت را کاهش دهد، افزایش آزادی‌ها و استفاده از نیروی جوانان در اداره کشور آمده است.

عربستان برای تغییر عطش عجیبی دارد. اما افزایش آزادی‌ها در نظر زنان که به دنبال رانندگی هستند و در چشم آل‌سعود که به دنبال تغییر در ساختارهای قدرت هستند، تفاوت‌های جدی وجود دارد. جمعیت جوان عربستان به دنبال برآورده کردن تمایلات خود و ایجاد تغییر است و پادشاهی سعودی می‌داند که نمی‌تواند خود را از اینترنت و زندگی مدرن محروم کند. در هر صورت، انتظار نداشته باشید یک شبه اتفاقات بزرگی بیفتد. منبع: سی ان ان