جدال مرگ وزندگی تنها موجودزنده دریاچه ارومیه +تصاویر

خبرگزاری مهر: کاهش ذخایر، تخم و سیست «آرتمیا ارومیانا» در دریاچه ارومیه که زمانی بزرگ‌ترین منبع آرتمیای جهان بود نشانه‌ای از تهدید جدی برای ادامه حیات تنها موجود زنده دومین دریاچه شور دنیاست، تهدیدی که امروز به یکی از دغدغه‌های زیست‌محیطی تبدیل‌شده است. خشک‌سالی‌های یک دهه اخیر در منطقه و تبخیر بسیار بالا به همراه گرمای بیش‌ازحد، کاهش آب ورودی به دریاچه ارومیه سبب شده بود که غلظت نمک به بالای ۳۶۰ گرم بر لیتر رسیده و شرایط مطلوب برای ادامه حیات آرتمیا ارومیانا از بین برود.

با توجه به افزایش میزان بارش در سال‌های اخیر و نیز اقدامات ستاد احیای دریاچه ارومیه شرایط این تالاب ارزشمند کمی بهبودیافته و می‌توان در آب آن آرتمیاها را مشاهده کرد که نویدبخش حیات دوباره این زیست‌بوم است. آرتمیا از بین کل جانوران پرسلولی در کره خاکی مقاوم‌ترین در خصوص زیست در آب با میزان شوری بالاست ولی شرایط موجود دریاچه ارومیه و رسیدن آب آن به حالت فوق اشباع موجب به خطر افتادن حیاتش شده است

اما این روزها هرچند بهبود نسبی اوضاع دریاچه ارومیه امیدها را در دل زنده کرده اما با توجه به فرارسیدن فصل گرما و تبخیر و بالا رفتن شوری مجدد آب نگرانی برای از بین رفتن آرتمیاها قوت یافته است. آرتمیا از بین کل جانوران پرسلولی در کره خاکی مقاوم‌ترین در خصوص زیست در آب با میزان شوری بالاست ولی متأسفانه شرایط موجود دریاچه ارومیه و رسیدن آب آن به حالت فوق اشباع موجب به خطر افتادن حیات آرتمیا نیز شده است. بر اساس اعلام کارشناسان امر در سال ۷۴ تعداد آرتمیا در دریاچه ارومیه در هر لیتر یک عدد بود؛ از سال ۷۶ با آغاز خشک‌سالی در کشور و تأثیر آن بر دریاچه ارومیه به همراه بهره‌برداری از آرتمیا در سال‌های ۷۹ و ۸۰ موجب شد ذخایر آرتمیا رفته‌رفته سیر نزولی به خود گیرد. سیست و تخم آرتمیا هرچقدر هم شرایط دریاچه ارومیه شرایط بحرانی باشد قادر است سال‌های سال خود را در بستر دریاچه حفظ کرده تا وقتی‌که شرایط مناسب باشد مجدد ادامه حیات دهد اما آنچه موجب نگرانی شده کمبود سیست و ذخایر آرتمیاست.

ذخایر آرتمیا در یک سال گذشته هزار برابر کمتر از دوران شکوفایی است رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه در گفتگو با خبرنگار مهر ضمن ابراز نگرانی از وضعیت تنها موجود زنده دریاچه ارومیه گفت: در حال حاضر با توجه به اشباع شدن آب دریاچه ارومیه آرتمیا همچنان در چرخه زیست بحرانی به سر می‌برد. با توجه به اشباع شدن آب دریاچه ارومیه آرتمیا همچنان در چرخه زیست بحرانی به سر می‌برددکتر ناصر آق با اشاره به اینکه در سال‌های ۷۵ تا ۷۶ که اوج شکوفایی «آرتمیا ارومیانا» بود بر اساس برآوردها دریاچه ارومیه ۳۰۰ هزار تن آرتمیا و ۳۰ هزار تن سیست و یا تخم آرتمیا داشت که یک ثروت ۱۰ میلیارد دلاری بود افزود: به دنبال بحران خشک‌سالی که از سال ۷۶ آغاز شد تعداد آرتمیاهای دریاچه نیز کم و در این راستا سیست و تخم آن نیز کاهش یافت. وی اضافه کرد: بر اساس آخرین ارزیابی که در سال ۸۵ صورت گرفت ذخایر آرتمیا به یک‌صدم رسیده و از آن سال تاکنون بر اساس آنالیز از نمونه‌برداری ماهانه هرسال میزان سیست آن نیز رو به کاهش است.

رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه عنوان کرد: طی یک سال گذشته بر اساس همین آنالیز از نمونه‌برداری‌ها ماهانه این میزان به کمتر از یک‌هزارم دوران شکوفایی آن یعنی سال‌های ۷۵ و ۷۶ رسیده است. دکتر آق با تأکید اینکه باوجوداین میزان کاهش هنوز تخم و سیست آرتمیا در دریاچه ارومیه موجود است گفت: اما ادامه روند کنونی و بحران دریاچه ارومیه موجب بالا رفتن میزان شوری آب و غلظت نمک دریاچه شده و تهدید جدی برای ادامه حیات آرتمیا محسوب می‌شود. استخرهای مصنوعی پرورش آرتمیا در حاشیه دریاچه ارومیه ایجاد شود رئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه با اعلام اینکه اگر شوری آب دریاچه ارومیه به ۳۰۰ گرم برسد تلفات آرتمیا آغاز می‌شود گفت: هم‌اکنون به دلیل بهبود نسبی دریاچه ارومیه شاهد رشد آرتمیا در دریاچه هستیم اما با توجه به آغاز فصل گرما و تبخیر بالا تا اواسط مردادماه دیگر آرتمیایی در دریاچه ارومیه باقی نمی‌ماند.

دکتر آق در خصوص راهکارهای حفاظت از آرتمیا ارومیانا گفت: احیا طرح فازبندی دریاچه ارومیه در دو فاز جنوب و شمال به همراه پرورش آرتمیا در استخرهای مصنوعی دو راهکار پیشنهادی من برای احیای دریاچه ارومیه و آرتمیاست. با توجه به آغاز فصل گرما و تبخیر بالا تا اواسط مردادماه دیگر آرتمیایی در دریاچه ارومیه باقی نمی‌ماندرئیس پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه ادامه داد: در بخش جنوب دریاچه ارومیه میزان شوری آب دریاچه کم و زمینه برای ادامه حیات آرتمیا بیش از بخش شمالی آن فراهم است که با احیای فازبندی می‌توان زمینه احیای دریاچه ارومیه و آرتمیا را فراهم کرد.

دکتر آق همچنین ایجاد استخر و مکان‌های مصنوعی در حاشیه دریاچه ارومیه را یکی دیگر از راه‌های حفظ «آرتمیا ارومیانا» دانست و افزود: با ایجاد این استخرها هم زمینه اشتغال فراهم‌شده و هم می‌توان از ذخایر آرتمیا صیانت کرد. عضو هیئت‌علمی دانشگاه ارومیه با تأکید بر برنامه‌ریزی کارشناسی شده، اصولی و علمی برای نجات دریاچه ارومیه و آرتمیا از شرایط فعلی گفت: می‌توان با استفاده از آب‌های موجود مانند رودخانه‌های منتهی به این دریاچه با صرف اعتبارات لازم تا حدودی مشکل فعلی دریاچه ارومیه را حل کرد. خریداری ۴.۶ تن سیست آرتمیا برای حفظ ذخایر ژنتیکی معاون فنی اداره کل حفاظت محیط‌زیست آذربایجان غربی نیز در خصوص وضعیت کنونی آرتمیا به خبرنگار مهر گفت: در حال حاضر با توجه به بهبود و تثبیت شرایط دریاچه ارومیه شاهد بازگشت آرتمیا به دریاچه ارومیه هستیم و هم‌اکنون به‌خوبی این موجود زنده در دریاچه قابل‌مشاهده است. حجت جباری با بیان اینکه به دلیل شرایط بحرانی دریاچه ارومیه از سال ۷۶ تاکنون شاهد کاهش جمعیت، سیست و تخم آرتمیا در دریاچه بوده‌ایم اظهار داشت: اداره کل حفاظت محیط‌زیست استان برای حفاظت ذخایر سیست و ژنتیکی آرتمیا تنها موجود زنده پارک ملی دریاچه ارومیه طی دو سال گذشته اقدام به خرید و ذخیره‌سازی ۴.۶ تن سیست آرتمیا کرده است. وی با اشاره به اینکه این اقدام با هدف حفظ و ذخیره‌سازی ذخایر ژنتیکی «آرتمیا ارومیانا» به‌عنوان موجود با ارزش و اقتصادی دریاچه ارومیه صورت گرفته است عنوان کرد و افزود: این سیست‌های خریداری‌شده هم‌اکنون در سردخانه در دما و فضای مناسب نگهداری می‌شود. جباری اضافه کرد: ذخیره‌سازی این سیست‌ها در دما و شرایط مناسب ادامه دارد تا اگر روزی ذخایر این موجود زنده در دریاچه ارومیه رو به اتمام بود در دریاچه رهاسازی شود. بانک ژنی ذخایر آرتمیا ایجاد می‌شود معاون فنی اداره کل حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی گفت: همچنین این اداره کل در نظر دارد با احداث استخرهای مصنوعی پرورش آرتمیا متناسب با شرایط دریاچه ارومیه این سیست‌های ذخیره شده را پرورش داده و اقدام به تولید انبوه آرتمیا کند. جباری افزود: در صورت موفقیت آمیز بودن این طرح بخشی از این آرتمیاهای پرورش یافته در دریاچه ارومیه رهاسازی و بخش دیگری از سیست‌های تولیدی مجدد بسته‌بندی و در قالب ذخایر بانک ژنی «آرتمیاارومیانا» ذخیره سازی شود. وی در پاسخ به این سؤال که این طرح چه زمانی وارد فاز اجرایی می‌شود گفت: هم اکنون طرح‌های پرورش آرتمیا در استخرهای مصنوعی از سوی مرکز تحقیقات آرتمیای کشور و نیز پژوهشکده آرتمیای دانشگاه ارومیه نهایی و جمع بندی و به سازمان مرکزی ارسال شده است. معاون فنی حفاظت محیط زیست آذربایجان غربی افزود: اگر این طرحها به تأیید نهایی برسد در صورت تأمین اعتبارات مورد نیاز از طریق ستاد احیای دریاچه ارومیه وارد فاز اجرایی خواهد شد که در این صورت بانک ژنی «آرتمیا ارومیانا» ایجاد و مشکلی از این بابت وجود نخواهد داشت. سال ۹۵ سال بازگشت آرتمیا به دریاچه ارومیه بود مدیر دفتر استانی ستاد احیای دریاچه ارومیه در آذربایجان غربی هم در خصوص وضعیت آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه به خبرنگار مهر گفت: وضعیت آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه متأثر از این تالاب بین‌المللی است که با خشک شدن آن ادامه حیات این موجود ارزشمند نیز دچار مشکل شده است. فرهاد سرخوش افزود: قبل از سال ۹۵ که دریاچه ارومیه سال‌های بحرانی را طی می‌کرد آرتمیایی در دریاچه نبود اما از سال ۹۵ به بعد که شاهد بهبود شرایط دریاچه ارومیه هستیم آرتمیا نیز به دریاچه بازگشته است. وی با اشاره به اینکه دوره تثبیت دریاچه ارومیه با موفقیت طی شده و دوره احیای آن آغازشده است گفت: امیدواریم شاهد ادامه روند احیای دریاچه ارومیه و به‌تبع آن آرتمیا باشیم. وضعیت آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه متأثر از این تالاب بین المللی است که با خشک شدن آن ادامه حیات این موجود ارزشمند نیز دچار مشکل شده است سرخوش سطح تراز فعلی دریاچه ارومیه را ۱۲۷۰.۷۸ اعلام کرد و اظهار داشت: این تراز نسبت به مهرماه سال ۹۴ که بحرانی‌ترین سال دریاچه ارومیه بود ۸۵ سانتیمتر افزایش دارد. درعین‌حال نماینده مردم ارومیه نیز با ابراز خرسندی از بهبود وضع فعلی دریاچه ارومیه به خبرنگار مهر گفت: در سه الی چهار سال اخیر به‌خصوص سال ۹۴ که سال بحرانی برای دریاچه ارومیه بود آرتمیایی در دریاچه ارومیه مشاهده نمی‌شد اما از سال ۹۵ مجدد آرتمیا در این تالاب بین‌المللی قابل‌مشاهده است. هادی بهادری با تأکید بر حفاظت از ذخایر آرتمیا به‌عنوان موجود باارزش و اقتصادی دریاچه ارومیه افزود: در حال حاضر دریاچه ارومیه روند بهبود به خود گرفته که امید می‌رود این روند منجر به ادامه حیات آرتمیا نیز شود. ویژگی‌های ارزشمند و اقتصادی آرتمیا به اعتقاد کارشناسان مسائل اقتصادی آذربایجان غربی «آرتمیا ارومیانا» به دلیل اقتصادی بودن و ارزآوری، کمک به رشد اقتصادی و ایجاد اشتغال در منطقه یکی از منابع مهم اقتصادی استان به شمار می‌رود. آرتمیا تنها موجود زنده دریاچه ارومیه از خانواده سخت‌پوستان است که می‌تواند در آب غلیظ و شور زندگی و از جلبک‌های موجود دریاچه تغذیه کند. آرتمیا اورمیانا یکی از هفت گونه شناخته‌شده آرتمیای دوجنسی در جهان است، ارزش غذایی آن در حد مطلوب است و دارای بیش از ۵۲ درصد پروتئین و چهار درصد چربی است، ترکیب و میزان اسیدهای آمینه و اسیدهای چرب آن در حدی است که نیازهای آبزیان آب‌های شیرین را به‌طور کامل برآورده می‌سازد. از آن می‌توان مستقیماً یا پس از منجمد کردن و یا خشک کردن به‌عنوان یک خوراک پروتئینی مغذی برای پرورش انواع ماهیان، میگوها و خرچنگ‌های آب شیرین استفاده کرد و یا می‌توان پس از غنی‌سازی برای پرورش ماهیان و میگوهای آب‌شور به کار برد. تخم آرتمیا را هر زمان که لازم باشد طی ۲۴ ساعت می‌توان به لارو تبدیل کرد و به‌عنوان غذایی زنده در اختیار لارو ماهی و میگو قرار داد. در حال حاضر ذخایر سیست و تخم آرتمیا در دریاچه ارومیه نسبت به سال ۷۶ کاهش بسیار چشمگیری دارد و طرح‌های احیای آن در استخرهای مصنوعی، ایجاد بانک ژنی و... هرچقدر هم به واقعیت نزدیک باشد نمی‌تواند از بیم و نگرانی برای جدال نابرابر کم‌آبی و شوری با تنها موجود زنده دومین دریاچه شور ارومیه بکاهد. ادامه حیات «آرتمیا ارومیانا» منوط به احیای پارک ملی دریاچه ارومیه بوده؛ دریاچه‌ای که چشم‌انتظار برنامه‌ریزی و تخصیص اعتبار موردنیاز و اجرای طرح‌های احیا از سوی دولتمردان است.