یکپارچگی بورس‌ها ضرورت بازار سرمایه است

خبرگزاری فارس: توسعه بازار سرمایه ایران و سر بیرون آوردن چندین بورس مختلف پس از تصوب قانون اوراق بهادار در اول آذر ماه 1384 بستر لازم برای ایجاد و گسترش ابزارهای مالی و بدهی مختلف را در بازارهای مالی ایران ایجاد کرده است. این گسترش اما امروز به حدی رسیده که با توجه به جایگاه حاکمیتی ناظر بازار سرمایه نه تنها رقابت میان بورس‌ها را بی معنی کرده، بلکه صرفه جویی نسبت به مقیاس را به لحاظ تعدد بازارها برای یک ابزار همگن تهدید کرده است. واکنش ها نسبت به راه اندازی بورس آتی ارز میان بورس کالا و بورس اوراق بهادار تهران و یا انتشار انواع اوراق مشارکت و تخصیص اوراق بدهی از جمله اوراق اسناد خزانه اسلامی در فرابورس با بورس تهران از جمله این چالش ها است. چالشی که هم اکنون با پذیره نویسی نخستین صندوق سرمایه گذاری اوراق گواهی سپرده طلا در بورس کالا محل مناقشه بسیاری از کارشناسانی شده که معتقدند این ابزارها باید در بورس اوراق بهادار پذیره نویسی و معامله شوند. بورس اوراق بهادار تهران پیش‌تر در گزارشی تحقیقی عنوان کرده بود که تلفیق بازارهای اوراق بهادار یکی از مهم ترین تغییرات در بازار مالی جهانی و به عنوان سندی از جهانی‌سازی اقتصادها، به حساب می‌آید. شرکتی‌شدن بورس‌های اوراق بهادار بسیاری از موانع فرهنگی، اقتصادی و حقوقی را با هدف توسعه‌ شرکت‌های جدید برای مدیریت بر چندین بازار اوراق بهادار به طور همزمان برطرف کرده است. تلفیق بورس‌ها با پیشرفت‌ فناوری اطلاعات به توسعه‌ کسب و کارها و حرکت به سوی بین‌المللی‌شدن کمک زیادی کرد. نگاهی به روند جهانی این فرآیند نشان می‌دهد که موضوعات مرتبط با افزایش رقابت‌پذیری و کاهش هزینه‌های عملیاتی، بسیاری از بورس‌ها به ویژه بورس‌های توسعه‌یافته را به ادغام یکدیگر سوق داده است. هم‌چنین بورس‌های توسعه‌یافته و در حال توسعه پس از ادغام‌ درون مرزی، به سوی ادغام و تملیک در سطوح منطقه‌ای و بین‌المللی حرکت کرده‌اند. در این ارتباط علی اسلامی بید گلی، عضو کانون نهاد های سرمایه‌گذاری در گفت‌وگو با خبرنگار بورس خبرگزاری فارس گفت: تعدد بورس‌ها در بازار سرمایه ایران چیزی نیست که در دنیا تجربه نشده باشد. در ایالات متحده آمریکا هم زمان که سهام شرکتی در بورس نیویرک معامله می‌شود، در بورس نزدک نیز این سهام قابلیت معامله خواهد داشت. این در حالی است که شرکت‌های با پیشینه قدیمی و استوارتر اغلب در بورس نیویورک قرار دارند و یا بطور همزمان در هر دو بازار پذیرش شده اند. جالب اینکه از نظر حاکمیت شرکتی نیز ترکیب مدیریت این شرکت‌ها یکسان است. این کارشناس بازار سرمایه با بیان اینکه در ایران با رقابت و دخالت بورس ها در فرایند یکدیگر مواجه هستیم، عنوان کرد: در بورس‌هایی همچون بورس اوراق لندن در حالی انواع سهام و اوراق بهادار معامله می‌شود که در بورس کالای این بازار تنها انواع کالا و ابزارهای مشتقه کالایی معامله می‌شوند که حتی گاهی اوراق معاملات بازار مشتقه این بازار با اعتراض از سوی معامله‌گران بورس اوراق بهادار لندن مواجه می‌شود. وی با بیان اینکه آسیب شناسی ادغام و یکپارچگی بورس‌ها نیازمند کار کارشناسی و تحقیق بیشتری است، گفت: بطور طبیعی باید ابزارهای مالی نقد شونده در بورس اواق بهادار تهران و فرابورس انجام شوند. اسلامی بیدگلی تسریع در خلق ابزارهای مالی و بروز خلاقیت ها درکنار افزایش دقت در تعریف ابزارهای مالی نوین را از مزایای ادغام بورس‌ها دانست و گفت: صندوق‌های سرمایه‌گذاری کالایی از بازار فیزیکی داد و ستد کالا مجزا بوده و با اوراق بهادار سروکار دارند. گرچه به دلیل وجود سازمان های حاکمیتی رقابت میان ارکان معنایی ندارد، اما ایجاد رقابت مصنوعی با ایجاد و تعدد ابزارهای مالی مختلف در بورس‌های متعدد مزیت لازم را برای بازار سهام کم عمق کشور ایجاد نمی‌کند. در گزارشی که پیش از این از سوی مدیریت تحقیق و توسعه شرکت بورس و اوراق بهادار تهران منتشر شده، با اشاره به مزایا و معایب ادغام بورس‌ها آورده است که ادغام بورس ها از مزایای مختلفی برای کشورها از جمله صرفه جویی نسبت به مقیاس عملیاتی و صرفه جویی نسبت به مقیاس معاملاتی در بازار های مالی را به همراه دارد. با ادغام بورس‌ها عملیات مربوط به معاملات، نظارت و پشتیبانی سایر فعالیت‌ها تجمیع می‌شود، در نتیجه هزینه‌های نرم افزاری ،سخت افزاری و استهلاک تجهیزات مرتبط با عملیاتی و معاملات کاهش می‌یابد و به نوعی صرفه جویی نسبت به مقیاس حاصل می‌شود. همچنین با ادغام چند بورس و استفاده از طرح مشترک معاملاتی، حجم سرمایه‌گذاری بر روی سیستم های معاملاتی کاهش می یابد . به طور معمول بورس ها هزینه های قابل توجهی را برای توسعه ، بروز رسانی و عملیات جاری سیستم معاملاتی می‌پردازند که با ادغام ، این نوع هزینه ها به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد. با یکپارچه سازی بورس ها امکان تصمیم گیری برای خرید یا به کار گیری نرم افزارها و سخت افزارهای بازار اوراق بهادار با بروکراسی کمتر و سرعت عمل بیشتری فر اهم می‌شود. همچنین با کاهش هزینه های یاد شده احتمال کاهش کارمزد های مرتبط با معاملات سرمایه گذاران ، کارمزدهای حق درج ، حق پذیرش و عضویت سالیانه ناشران و هزینه‌های دسترسی به سیستم معاملاتی، عضویت در بورس ها، پاسخگویی به الزامات نظارتی و معاملاتی کارگزاران وجود دارد. یکپارچگی بورس ها دسترسی سرمایه گذاران به ابزارهای مالی و تنوع سازی کم هزینه پرتفوی سرمایه گذاری را تسهیل می‌کند و بر منافع نهایی سرمایه‌گذار تاثیر مثبت دارد. یکی از معیارهای تصمیم‌گیری سرمایه گذاران و به طور خاص سرمایه گذاران خارجی برای سرمایه گذاری بلندمدت و مطمئن ، عمق بازار اوراق بهادار است. با ادغام بورس ها ، ارزش بازار و تعداد اوراق بهادار قابل معامله و در نتیجه عمق بازار افزایش می یابد و این موضوع موجب بهبود رتبه جهانی بورس که اثر مستقیمی بر جذب سرمایه گذاران خارجی خواهد داشت، می‌شود. تجمیع بازارها در یکدیگر علاوه بر بهبود رتبه جهانی منجر به سهولت آشنایی سرمایه گذاران خارجی و داخلی با بازار خواهد شد. در ضمن افزایش تعداد سرمایه گذاران و ورود منابع مالی از داخل و خارج به افزایش نقد شوندگی بازار و در نتیجه افزایش شفافیت و کارایی بازار کمک خواهد کرد. یکپارچه سازی بورس ها منافع با اهمیتی را نیز برای سرمایه گذاران فراهم می کند. سرمایه گذاران پس از ادغام بورس ها فرصت انجام معامله ابزارهای مختلف مالی در یک بازار متمرکز را با دسترسی آسان تر و هزینه‌های معاملاتی پایین تر به دست می آورند. سرمایه گذاران با داشتن انتخاب های گسترده از ابزارهای مالی می توانند ریسک معاملات خود را کاهش دهند. همچنین با ادغام بورس هایی که معاملات سهام و مشتقات را با هم برای سرمایه گذاران فراهم کرده‌اند، امکان تجمیع حساب عملیاتی مشتریان برای تسویه و پایاپای قرارداد های آتی و اختیار معامله فراهم می‌شود در نتیجه اعتبار تخصیص داده شده به مشتری در یک حساب متمرکز می شود و مشتری می تواند موقعیت های بیشتری را اتخاذ کند. نمونه این موضوع ادغام بورس کالای شیکاگو و بورس اختیار معامله و آتی شیکاگو است. تجمیع اعتبارها در یک حساب موجب کاهش مجموع وجه تضمین اولیه سرمایه گذاران و افزایش حجم معاملات در بازار ابزارهای مشتقه شده است. مطابق با این گزارش ، در مورد معایب ادغام بورس ها نیز باید گفت: هزینه های یکسان سازی بسترهای معاملاتی میان بورس های سهام و ابزار مشتقه و پیچیدگی مربوط به آن از جمله مشکلات ادغام بورس ها شمرده می‌شود. این امر به ویژه در مواردی که اعضای معامله گر یک بورس تمایلی به حضور در معاملات بورس دیگر ندارند، نمود بیشتری می یابد. همچنین در مواردی که ادغام میان بورس های فراملی انجام شود وجود مقام ناظر و مقررات نظارتی متفاوت می‌تواند پیچیدگی مربوط به ادغام را افزایش دهد.