روزنامه صبح نو: بعد از تنش میان قطر و کشورهای حوزه خلیج‌فارس موضوع عبور هواپیماهای قطری از آسمان ایران داغ شد و مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت. پروازهایی که از یک مبدأ برخاسته و برای رسیدن به مقصد، از آسمان چند کشور عبور می‌کنند. در این میان شرکت‌های هواپیمایی که در مسیر از آسمان سایر کشورها استفاده می‌کنند باید عوارض این پروازهای عبوری را به کشورهایی که آسمان‌شان میزبان آنهاست، پرداخت کنند. هرچند مسوولان از رشد چشمگیر پروازها در آسمان ایران در طول دولت یازدهم یاد می‌کنند؛ اما به نظر می‌رسد علت اصلی ماجرا را باید در ناامنی کشورهای همسایه جستجو کرد. در سه سال اخیر تقریباً آسمان سوریه و عراق صرفاً شاهد پرواز هواپیماهای داخلی کشورهاست و هواپیماهای دیگر حاضر به استفاده از آسمان این دو کشور نیستند. از سوی دیگر در حوزه آسیای شرقی و اوکراین نیز ناآرامی‌ها سبب شد که بسیاری از هواپیماها مسیر ایران و ترکیه را برای عبور از خاورمیانه انتخاب کنند.
همسایه‌ها امنیت پروازی ندارند
به گفته مسوولان صنعت هوانوردی کشور، ناامنی در کشورهای عراق و اوکراین، موجب شده تا بخش زیادی از پروازهای عبوری از این کشورها، مسیر پروازی ایران را برگزینند که مسیری امن و قابل اعتماد است. همین افزایش تمایل به عبور از آسمان امن ایران، درآمدهای پروازهای عبوری از آسمان ایران را چند برابر کرده است. از میزان درآمد پروازهای عبوری کشور رقم دقیقی در دست نیست و هنوز رقم نهایی درآمد پروازهای عبوری سال ۹۴ اعلام نشده است اما مدیرعامل شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی، سال 94 آخرین رقم درآمد پروازهای عبوری را ۴۰۰ میلیارد تومان اعلام کرد. هرچند این عدد از سوی کارشناسان هوایی برای سال 95 درآمد سالانه ۶۵۷ میلیون دلاری پیش‌بینی شده بود.
کاهش مناطق پرواز ممنوع و افزایش درآمد هوایی
اما علاوه بر علل خارجی، در داخل نیز تلاش نهادهای امنیتی و نظامی نقش ویژه‌ای بر رونق این صنعت بی‌دردسر داشته است. در سال 93 مراکز پرواز ممنوع ایران از 261 نقطه به تنها 5 نقطه کاهش یافت تا آسمان ایران جای بهتری برای عبور هواپیماها باشد. مرداد سال 93 آقای محمدعلی ایلخانی مدیر عامل وقت شرکت فرودگاه‌های کشور گفت: 261 منطقه ممنوعه پروازی در ایران وجود دارد که با تصویب شورای عالی امنیت ملی و نامه‌نگاری این نهاد با ستاد نیروهای مسلح بنا شده به پنج منطقه کاهش یابد. طبق این برنامه تنها مناطق هسته‌ای کشور همچنان ممنوع پرواز خواهند ماند اما پرواز در دیگر مناطق برای شرکت‌های خارجی در ارتفاع 30 هزار پا و برای شرکت‌های داخلی در فضای 28 هزار پا امکان‌پذیر است. کاهش مناطق ممنوعه پروازی از یک سو به گسترش ترافیک هوایی کشور منجر خواهد شد و از سوی دیگر در امنیت و ایمنی پروازها نقش مستقیم خواهد داشت.
حالا پس از تنش‌های اخیر میان قطر و دولت سعودی، شرکت‌های قطری که یکی از بیشترین حجم پروازهای بین‌المللی را در خاورمیانه دارند؛ ایران را به‌عنوان جایگزین عربستان برای عبور انتخاب کردند. در روزهای اخیر سازمان هواپیمایی کشوری اعلام کرد: با بالا گرفتن تنش بین کشورهای عربی و ممنوعیت پرواز هواپیمایی قطر از آسمان این کشورها، ایران به درخواست این شرکت هواپیمایی و ایکائو پاسخ مثبت داده و برای عبور از آسمان کشورمان مجوز داد و این پروازها از ۴:۳۰ دقیقه بامداد سه‌شنبه 16 خرداد عملیاتی شده‌اند.
این سازمان برای برقراری جریان ایمن و منظم ترافیک هوایی بین‌المللی در منطقه تمامی‌ظرفیت‌های ممکن را به کار خواهد بست. بنا بر اعلام سازمان هواپیمایی کشوری، این تصمیم برآمده از تصمیم تیم‌های هماهنگی اضطراری بین‌المللی و با هماهنگی دفتر منطقه‌ای خاورمیانه اتخاذ شده است.
قطری‌ها چقدر سود برای ایران دارند؟
به گزارش مهر، بیشترین پروازهای ایرلاین های قطری به سمت شمال آفریقا و جنوب اروپا صورت می‌گیرد که تا پیش از این اتفاق، هواپیماهای قطری ابتدا وارد حریم هوایی عربستان و سپس مصر می‌شدند که با اجرای تحریم هوایی قطر، مجبورند با عبور از حریم هوایی آسمان ایران و سپس عراق و اردن به سمت شمال آفریقا بروند. شرکت فرودگاه‌ها می‌تواند در یک ماه آتی از پروازهای عبوری قطری‌ها از آسمان ایران، بیش از ۵۱ میلیارد تومان درآمد کسب کند.
شرکت فرودگاه‌ها و ناوبری هوایی ایران دستورالعملی به زبان انگلیسی در سایت خود قرار داده که بر اساس آن به شرکت‌های هواپیمایی دنیا اعلام می‌کند برای عبور از ایران باید به ازای وزن هواپیما و میزان مسافتی که در آسمان ایران طی می‌کنند، ماهانه به این شرکت شارژ پرداخت کنند.
بر اساس این دستورالعمل، شرکت فرودگاه‌ها از ایرلاین‌های خارجی به ازای هر هزار کیلوگرم از وزن آنها در هنگام تیک آف (برخاستن) ۴ هزارم دلار (۰.۰۰۴۰۶ دلار) در هر کیلومتر اخذ می‌کند. به عبارت دیگر تقریباً به ازای هر هزار کیلوگرم از وزن هواپیما، ایران از آنها ۱۶ تومان (با احتساب هر دلار تقریباً ۴ هزار تومان) در هر کیلومتر طی مسافت از آسمان کشورمان، به عنوان حق شارژ ماهانه شرکت فرودگاه‌ها اخذ می‌کند. در این دستورالعمل آمده که ایرلاین متقاضی عبور از آسمان ایران، می‌بایست هزینه تردد را به صورت دلار آمریکا، یورو یا اعتباری به بانک‌های ایرانی پرداخت کند. همچنین بر اساس این دستورالعمل شرکت فرودگاه‌ها، ایرلاین هایی که می‌خواهند به‌صورت موقتی یا صرفاً برای یک بار از ایران رد شوند، می‌بایست معادل همین مقدار را به‌صورت اعتباری و پیش از برخاستن از فرودگاه مبدأ به بانک‌های ایرانی واریز کنند.
بنابراین اگر بخواهیم به طور تقریبی میزان درآمد شرکت فرودگاه‌ها از هواپیماهای عبوری از آسمان ایران را محاسبه کنیم، با توجه به اینکه بیشتر هواپیماهای متعلق به قطرایرویز، بوئینگ ۷۷۷ (۴۳ فروند) و ایرباس ۳۲۰ (۳۵ فروند) از مجموع ۱۷۵ فروند هواپیمای متعلق به قطر ایرویز هستند و همچنین وزن این ۲ مدل هواپیما هنگام برخاستن از باند در صورت پر بودن، به ترتیب ۳۵۱ هزار و ۸۰۰ و همچنین ۳۶۲ هزار و ۸۷۳ کیلوگرم است (که به طور میانگین ۳۵۵ هزار کیلوگرم منظور می‌شود) و نیز با توجه به اینکه مسافت جنوب خلیج‌فارس تا شمال غرب ایران و ورود هواپیماهای قطری به آسمان ترکیه، کمی بیش از هزار و ۵۰۰ کیلومتر برآورد می‌شود، به طور تقریبی و میانگین درآمد شرکت فرودگاه‌های ایران از هر سورت پروازی، ۸ میلیون و ۵۲۰ هزار تومان به ازای هر هواپیما خواهد بود. با توجه به اینکه در صورت انتقال مسیر پروازی ایرلاین های قطری به آسمان ایران، روزانه ۲۰۰ سورت پروازی به آسمان ایران منتقل می‌شود، درآمد شرکت فرودگاه‌ها از این انتقال مسیر، در هر ۲۴ ساعت، یک میلیارد و ۷۰۰ میلیون تومان است. براین اساس، شارژ ماهانه‌ای که قطری‌ها بابت تردد از آسمان ایران می‌پردازند،
۵۱ میلیارد تومان برآورد می‌شود. البته با توجه به اینکه کشورهایی چون عراق، اردن و کویت حاضرند بابت انتقال پروازهای قطری به آسمان کشورهایشان، مبالغ کمتری از ایرلاین های قطری اخذ کنند، لازم است شرکت فرودگاه‌ها نیز رقم پیشنهادی خود را کاهش دهد تا این درآمد نصیب همسایگان ما نشود.
البته یک مقام مسوول در شرکت فرودگاه‌های کشور اعلام کرد: از امروز تمام پروازهای ایرلاین های قطری برای تردد به آفریقا و اروپا از آسمان ایران عبور خواهند کرد. این منبع آگاه در گفت وگو با خبرگزاری مهر درباره وضعیت ایرلاین های قطری پس از چالش‌های اخیر این کشور با تعدادی از کشورهای عربی که منجر به تحریم عبور هواپیماهای این کشور از آسمان کشورهای عربستان سعودی، امارات متحده عربی، بحرین و مصر شده، اظهار کرد: این چهار کشور مهم حوزه خلیج‌فارس و شمال آفریقا اعلام کرده‌اند آسمان خود را روی هواپیماهای متعلق به شرکت‌های هواپیمایی قطر به خصوص قطرایرویز به عنوان شرکت حامل پرچم این کشور مسدود خواهند کرد که قرار است این تصمیم از امروز اجرایی شود. با این وضع، تنها راه عبور پروازهای قطری، از آسمان ایران خواهد بود. پروازهای هواپیماهای قطری به مقاصد اروپای شمالی، مرکزی و حوزه آتلانتیک شمالی، در گذشته با عبور از آسمان بحرین به سمت کویت، عراق، ترکیه و سپس شمال اروپا حرکت می‌کردند که در صورت اجرای تحریم هوایی قطر، شرکت‌های هواپیمایی مجبورند با عبور از آسمان ایران، وارد فضای ترکیه شده و سپس به اروپا بروند.
در‌حال‌حاضر در هر شبانه روز ۹۵۵ پرواز عبوری از آسمان ایران تردد می‌کنند که در صورت تحریم شدن ایرلاین های قطری و عبور هواپیماهای آنها از آسمان ایران، احتمالاً روزانه ۲۰۰ پرواز به این تعداد افزوده می‌شود.