اطلاعات ما از جهان عرب به اندازه جهان غرب نیست!

خبرگزاری فارس: اسماء خواجه‌زاده، متولد دی ماه 1359 و ساکن قم است. مترجمی که از سال 1387 کار ترجمه آثار در حوزه‌های دینی و اندیشمندان عرب را آغاز کرده و تا کنون 12 عنوان اثر از وی به چاپ رسیده است. وی در گفتگو با فارس، از دنیای ترجمه گفته است. با کدام کتاب کار ترجمه را شروع کردید؟ و تا کنون چه کتاب‌هایی را ترجمه کردید؟

اولین کتابم، ترجمه‌ی یک کار فقهی با موضوع «امر به معروف و نهی از منکر» بود؛ ترجمه‌ی مبحثی با همین نام در دایرة المعارف چهل و یک جلدی فقه الصادق. هم‌چنین چند مبحث دیگر از همین دایرة المعارف در کتابی دیگر. کتاب‌های مختلفی در سه حوزه‌ی فقه، سیاست و ادبیات در کارهایم هست.

علاوه بر کتاب‌های فوق‌الذکر، کتاب‌های "؛ سید حسن نصرالله؛ انقلابی جنوبی"، ترجمه‌ی "حدیث غدیر"، آثاری از اندیشمندان جهان اسلام و عرب (مثل علامه عبدالهادی فضلی، آیت الله عفیف نابلسی)، رهبران انقلاب بحرین (مثل آیت الله شیخ عیسی قاسم)، و اندیشمند و روزنامه‌نگار مطرح مصری (فهمی هویدی)... را هم در فهرست کارهایم دارم... آخرین کار منتشرشده‌ام کتاب "اشعار سیاسی نزار قبانی" است. هم‌چنین رمانی با موضوع فلسطین از یکی از نویسندگان مطرح مصر در دست انتشار است ان شاء الله.

شما غالب ترجمه‌هایتان از عربی بوده است، با توجه به شناختی که دارید ظرفیت‌های جهان عرب در زمینه‌ کتاب را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

جهان عرب گستره‌ای وسیع و تنوع اقلیمی زیادی دارد، و بالتبع به ازای هر کدام این گستره‌ها و اقلیم‌ها نویسندگان بسیار و مختلفی ـ فارغ از اینکه آثارشان در جهان عرب/غیرعرب برجسته و ماندگار شده یا نشده باشد ـ مخصوصا در حوزه‌ی علوم انسانی و مطالعات اسلامی ظهور پیدا کرده‌اند. به عنوان مثال از کشور مصر اسم می‌برم. کشوری با تمدن سه هزار ساله که از حوزه‌های تمدنی بسیاری برخوردار است و تعداد زیادی از نویسندگان مطرح و برجسته‌ی جهان عرب از این کشور برخاسته‌اند. هم‌چنین حجم آثار تولیدشده آنها نسبت به ما بیشتر است، و بی‌شک در میان این حجم انبوه کتاب‌هایی ارزشمند وجود دارد که ما باید از آنها اطلاع داشته باشیم.

بهره‌گیری ما از این منابع چطور است؟

متاسفانه علی‌رغم نزدیکی جغرافیایی ما با جهان عرب، ارتباطمان از لحاظ فرهنگی و علمی فاصله‌ای زیاد با هم دارد. باید گفت اطلاع ما از تحولات جهان عرب حتی به اندازه اطلاعمان از جهان غرب نیست!

نویسندگان و آثار زیادی وجود دارد که باید/ می‌توان برای ترجمه به سراغ آنها رفت و آثارشان را در اختیار خواننده فارسی‌زبان قرار داد. با توجه به مشترکات فرهنگی ـ عقیدتی که میان ما و آنها وجود دارد برگرداندن این آثار به تعمیق مشترکات، تحکیم نقاط مشترک، گسترش روابط، و آشکارنمودن زوایای کمتردیده‌شده‌ی این فرهنگ‌ها کمک می‌کند.

به صورت متقابل چطور؟ یعنی وضعیت ترجمه کتب فارسی به عربی چطور است؟

به صورت متقابل هم همان وضعیت برقرار است! مطالعات و پژوهش‌های خوبی در حوزه‌های علوم اسلامی ـ انسانی در کشور ما انجام می‌شود که متقابلا جهان عرب هم اطلاعی از این کارها ندارد. انتقال این فضاهای فرهنگی (فارسی به عربی و عربی به فارسی) نقش قابل توجهی در ارتباط و همبستگی فرهنگی میان ما ایفا می‌کند.

فارغ از این مباحث، وضعیت ترجمه در کشورمان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

ما در کشور مترجمان و ناشرانی بسیار خوب و شناخته‌شده داریم که آثار شاخص را به بهترین شکل ترجمه کرده و در اختیار مخاطب فارسی‌زبان گذاشته‌‌اند، و شناخته شده‌اند و من دیگر از آنها نام نمی‌برم، اما در مقابل متاسفانه مترجمان و ناشرانی هستند که نگاه سطحی و مبتذلی به ترجمه دارند و بازار کتاب را از کتاب‌های بی‌ارزش و ترجمه‌های غلط و نامفهوم پر کرده‌اند. این مساله باید در فرهنگ ما جا بیفتد که ترجمه یک کار تخصصی است، و مترجم بودن تنها با آشنایی مختصر با زبان دوم میسر نمی‌شود. مترجم باید بتواند رابط میان دو فرهنگ باشد، و با تسلط کافی به زبان مبدأ و مقصد بتواند با نزدیک‌ترین و رساترین بیان متن را به زبان مقصد برگرداند.

فارس: در مورد ترجمه کتاب نظریه سیاسی شهید صدر بفرمایید. انتخاب این کتاب چطور بود؟ جایگاه اندیشه سیاسی ایشان در زمان ما چیست؟ انتخاب و ترجمه‌ی این کتاب مربوط به سال 90 است. این کتاب را از بین چند کتاب پیشنهادی، به دلیل ارادت قلبی به این شخصیت بزرگ برای ترجمه انتخاب کردم. از دست رفتن زودهنگام این متفکر بزرگ دریغِ عظیم و بی‌جبرانی برای جهان اسلام است. شهید صدر عالمی متفکر و برجسته بود، اندیشه‌های ناب و نویی در زمان خودش داشت و در زمینه‌های مختلف، اعم از زمینه‌های اجتماعی، فقهی، علمی، و اصولی شخصیتی پیشرو به شمار می‌آمد با این حال می بینیم آنچه از ایشان در کشور ما پررنگ شده تنها نگاه‌های اصولی و فقهی ایشان است و سایر جنبه‌های اندیشه‌ی این عالم متفکر چندان پیگیری نشده است. کتاب «نظریه سیاسی شهید صدر» که پایان نامه دکتری نویسنده است یک پژوهش منسجم و کارآمد برای آشنایی ما با اندیشه های سیاسی این عالم بزرگ شیعه و ترسیم آنها است.