ماجرای طرح «تبلیغات رایگان» در صداوسیما چیست؟

صاحبان کالا و خدمات ملی برای استفاده از این طرح و برای تولید تیزرهای تبلیغاتی و شرکت در طرح حمایت از کار و خدمات ایرانی می توانند به آژانس ها و کانون های تبلیغاتی که دارای مجوزهای لازم و پروانه فعالیت در حوزه تبلیغات هستند، مراجعه کنند.

هدف از این طرح که توسط اداره کل بازرگانی صداوسیما انجام می شود حمایت از کالا و خدمات ایرانی عنوان و در مقدمه آن به نامگذاری سال ۹۶ با عنوان «اقتصاد مقاومتی- تولید- اشتغال» اشاره شده است.

این طرح در حالی در شبکه‌های تلویزیون اطلاع‌رسانی می‌شود که شبکه «ایران کالا» از اوایل اسفند ماه سال گذشته کار خود را آغاز کرد و اکنون حدود چند ماه است که فعالیت دارد و آگهی های صاحبان مشاغل و کارخانه ها به صورت رایگان در این شبکه روی آنتن می رود. با این حال شاید یکی از دلایل فراخوان طرح تشویقی پخش آگهی رایگان که مختص همه شبکه هاست به دلیل کم مخاطب بودن شبکه ایران کالا باشد و اینکه این شبکه هنوز جای خود را میان مخاطبان باز نکرده است. همچنین این طرح می‌تواند مقدمه‌ای برای معرفی و تبلیغ شبکه «ایران کالا» باشد و به مرور صاحبان کالا و خدمات و مخاطبان آنها را به سمت این شبکه هدایت کند.

در چارچوب این طرح که به امضای مدیرکل بازرگانی صداوسیما رسیده است شرایطی عنوان شده است که در زیر به چند بند آن اشاره و ابهامات موجود بررسی می شود.

در برخی از بندهای فراخوان آمده است:

۱- به همه صاحبان کالا و خدمات براساس تعداد نیروی انسانی مورد استفاده در واحد ذیربط براساس جدول شماره یک آگهی تشویقی رایگان تعلق می گیرد.

۲- نحوه تقسیم بندی تسهیلات تشویقی در این آگهی براساس ۷۰ درصد در تلویزیون و ۳۰ درصد در رادیو است.

۳- حداکثر زمان هر آگهی ۳۰ ثانیه یا معادل آن است و درخصوص آگهی های کمتر از ۱۵ ثانیه ملاک محاسبه ۱۵ ثانیه است.

۴- استفاده از طرح تشویقی رایگان مستلزم ارایه تاییدیه اشتغال به کار موضوع جدول شماره یک از سازمان تامین اجتماعی در پایان سال ۹۵ مبنی بر تایید تعداد نیروی کار شاغل در هر واحد تولیدی یا خدماتی است.

یکی از سوالات اصلی درباره این طرح تاریخ و مدت آن است که اگر این رویکرد صداوسیما اقدامی چند ساله باشد می تواند در یک بازه زمانی طولانی مدت به نوعی صاحبان صنایع را برای تبلیغ و معرفی دلگرم کند اما در این طرح که در تاریخ ۲۱ اردیبهشت ماه سال جاری جزییات آن منتشر شده در تمام بندها به سال ۹۶ تاکید شده است و به نظر می‌رسد فعلا افقی درنهایت یک ساله برای آن درنظر گرفته شده است.

یکی دیگر از ابهاماتی که بخش بازرگانی صداوسیما به عنوان طراح و فراخوان دهنده می تواند پاسخگو باشد تشریح نوع ارتباط با صاحبان صنایع و کالاهایی است که هم اکنون هم تبلیغات خود را برای پخش از سازمان صداوسیما ارایه می دهند. البته در بند ۵ همین فراخوان آمده است که صاحبان کالا و خدماتی که در سال ۹۶ قرارداد پخش آگهی را با اداره کل بازرگانی منعقد و پخش کرده اند، ۱۵ درصد علاوه بر جدول فوق الذکر می‌توانند از تسهیلات تشویقی رایگان استفاده کنند.

همچنین از دیگر شرایطی که می تواند منجر به دیده شدن، معرفی و شناخت بیشتر یک آگهی شود بازه های زمانی پخش آگهی است که در فراخوان این بازه های زمانی طبق جدول شماره ۲ برای پخش آگهی به طور کلی برای آگهی دهنده بیان شده است.

اما هنوز سوالات و ابهاماتی درباره پخش آگهی حین برنامه های پربیننده و بازه های مختلف مناسبت ها و بسیاری از جزییاتی از این قبیل باقی می ماند که با وجود پیگیری ها هنوز جای پاسخ مسئولان اصلی که باید درباره این اقدام مثبت سازمان صداوسیما توضیح بیشتری ارایه کنند خالیست و همچون سال‌های قبل بخش بازرگانی صدا و سیما خود را ملزم به پاسخگویی به رسانه ها به عنوان نمایندگان افکار عمومی نمی داند که اگر این روند ناصحیح اصلاح شود شاید بتوان به بسیاری از مسایل مهم درباره نحوه درآمدزایی رسانه ملی از طریق آگهی‌ها دست یافت و گله همیشگی مسئولان صدا و سیما که بودجه سالانه آنها کافی نیست و ناگزیر به کسب درآمد از طریق آگهی ها هستند نیز بتواند از طریق رسانه ها بیش از پیش موشکافی و صحت سنجی شود.

از دیگر نکاتی که با اعلام فراخوان اخیر جلب توجه می کند این است که با توجه به اینکه سازمان صداوسیما در این سال ها بخش اعظم درآمد خود را از تبلیغات، آگهی های بازرگانی و اسپانسرها بدست آورده حال با ارائه آگهی رایگان به محصولات و خدمات ایرانی بحث درآمدزایی سازمان چقدر تحت تاثیر قرار می گیرد و موجب نمی شود سازمان با آگهی های رایگان بخشی از درآمد خود را از دست بدهد؟

این سوال اگرچه هنوز به طور دقیق پاسخ گفته نشده است اما چندی پیش طی گفتگویی با قائم مقام سازمان صداوسیما به طور تلویحی رد شد. چندی پیش حجت الاسلام سیدرمضانعلی موسوی مقدم قائم مقام سازمان صداوسیما در حاشیه یک مراسم به صورت کلی و کوتاه درباره این اتفاق سخن گفت و فراخوان این آگهی های رایگان را در یک افق دورتر در راستای جذب بیشتر آگهی ها و درنتیجه آن افزایش درآمد سازمان دانست و بیان کرد: در شبکه ایران کالا در قالب اقتصاد مقاومتی و حمایت از تولیدات، مراکز تولیدی و کارخانجات که در حال رشد و بالندگی هستند آگهی های آنها پخش می شود و به جز این طرح دیگری هم وجود دارد که البته باید همه شرایط آن طرح را در نظر گرفت، اما این طرح در نهایت جذب بیشتر آگهی ها و افزایش درآمدها را در برخواهد داشت.

قائم مقام سازمان صداوسیما در اظهار نظری کوتاه این طرح را در راستای راه اندازی شبکه ایران کالا برای حمایت از تولیدات ملی و داخلی دانست؛ اقدامی که پیش از این بارها با تاسیس شبکه های بازار و تغییر کاربری شبکه پنج اجرایی و البته رها شد و موفقیت چشم گیری نداشت.

خودروسازان، دستگاه های دولتی و عام عمومی و شرکت های ارائه دهنده خدمات ارزش افزوده از این طرح مستثنا هستند بنابراین این طرح بیشتر برای صنایع کوچک و یا شرکت های دانش بنیان در نظر گرفته شده است یکی دیگر از مسایل مهمی که در طرح تشویقی صداوسیما باید در نظر گرفته شود این است که اگر صنایع نتوانند از این فرصت استفاده کرده و آگهی های خوبی بسازند دیگر این امکان به کارشان نمی‌آید. درواقع صاحبان صنایع و شرکت هایی که کمتر نام تجاری و یا کالایی آنها مطرح است و شاید بیشتر هم مخاطبِ این طرح رایگان هستند با استفاده از این فرصت می توانند تلاش برای حضور خود را استارت زده و به تدریج خود را به تثبیت برسانند چراکه آنچنان که در فراخوان این طرح هم یادآوری می شود خودروسازان، دستگاه های دولتی و عام عمومی و شرکت های ارائه دهنده خدمات ارزش افزوده از این طرح مستثنا هستند بنابراین این طرح بیشتر برای صنایع کوچک و یا شرکت های دانش بنیان در نظر گرفته شده است.

راه اندازی شبکه تلویزیونی بازار و در پی آن اقتصادی شدن شبکه پنج به سال ۹۴ برمی گردد که البته هر یک دوره کوتاهی داشتند. با فعالیت شبکه بازار در یک بازه زمانی کوتاه به دلیل آنچه که مسایل مالی عنوان شد این شبکه منحل و زیر نظر شبکه پنج فعالیتش را ادامه داد. بعد از آن سرافراز رییس سابق سازمان صداوسیما شبکه تهران را با رویکرد پرداختن به شهر تهران تاسیس و شبکه پنج را شبکه اقتصاد نامید.

شبکه ایران کالا حالا چند ماهی است که فعالیت می کند و اتفاقا این روزها آگهی دیگری در کنار طرح تشویقی آگهی های رایگان به چشم می خورد که به نوعی برای معرفی بیشتر این شبکه در راه رسیدن به اهداف بلندمدت از جمله حمایت از کالاها و صنایع داخلی است. این شبکه هنوز نتوانسته میان دیگر شبکه های تلویزیونی مورد انتخاب مخاطب قرار بگیرد و شاید اگر ایران کالا جایگاه خود را به درستی در میان مخاطب پیدا می کرد همه آگهی ها از طریق همین شبکه دیده می شد.

اما یکی از ضعف های این شبکه این است که هنوز برنامه سازی خوبی در آن رخ نمی دهد و مخاطبان به سمت آن جذب نمی شود. برای بررسی هر چه بیشتر این طرح با منصور ضابطیان مجری و برنامه ساز که پیش از این در شبکه بازار با یک برنامه صبحگاهی حضور داشت درباره تولید برنامه در یک شبکه تخصصی مثل ایران کالا صحبت داشتیم که وی به خبرنگار مهر می گوید: من شبکه ایران کالا را چندان پیگیری نکردم اما یکی از مشکلات ما در حوزه شبکه های تخصصی این است که تکلیف آنها چندان مشخص نیست.

وی ادامه می دهد: شبکه بازار هم چندان مشخص نبود که چه وظیفه ای را برعهده دارد و به طور مثال آیا قرار بود تنها به معرفی محصولات بپردازد یا شبکه ای برای حل مسایل اقتصادی و اقتصاد خرد خانواده ها بود و یا قرار بود از محصولات تولید داخلی و یا از کارآفرینی حمایت کند. به همین دلیل هم وقتی برنامه ها به تولید می رسیدند بعد از مدتی متوقف می شدند.

این برنامه ساز درباره اینکه چرا شبکه ایران کالا کمتر توانسته جای خود را میان مخاطبان برای معرفی کالا باز کند، اظهار می کند: برای این منظور باید بتوان به خوبی برنامه سازی کرد و از برنامه های سرگرم کننده بهره برد و بعد در کنار آنها محصولات خوب را هم معرفی کرد. چرا مردم باید به یک برنامه تبلیغاتی ۵ دقیقه ای درباره ظروف آشپزخانه گوش دهند و یا چند بار آن را تماشا کنند؟ حتی ضعیف ترین شبکه های ماهواره ای نیز برای فروش محصولات چینی، برنامه ها، کلیپ ها و فیلم های سینمایی پخش می کنند تا مخاطب داشته باشند.

وی در پایان صحبت هایش بیان می کند: حتی بسیاری از برنامه های پزشکی در جهان مبنای اقتصادی دارند و صرفا برای اینکه بتوانند زمینه ای را برای فروش داروی مورد نظر فراهم کنند به تولید می رسند.

احسان قاضی زاده هاشمی عضو شورای نظارت بر صداوسیما نیز از این طرح تشویقی با نگاهی مثبت یاد کرده و می گوید: ما این آگهی ها را قبل از بحث های انتخاباتی دیدیم و به نظرم رویکرد مثبتی است چرا که شرایط را برای معرفی و تبلیغات تولیدات و خدمات داخلی بوجود می آورد.

وی ادامه می دهد: یکی از مشکلات ما در عرصه تولیدات معرفی این محصولات است و اینکه بازار مناسبی برای آنها بوجود بیاید تا مردم بتوانند کالاها را خریداری کرده و به نوعی کمک به تولید کالای داخلی باشد.

قاضی زاده با اشاره به معضل جای خالی برندسازی و شهرت برندها در تولیدات داخلی توضیح می دهد: ما در عرصه برندسازی و مشهورسازی تولیدات داخلی آنچنان که باید کار شایسته و بایسته ای انجام نداده ایم؛ اگر چه برندهایی داریم اما این حجم کم است و بسیاری از مجموعه های تولیدی زمانی که وارد کار می شوند به دلیل ناتوانی های مالی از عرصه خارج می شوند. بنابراین طبیعتا اگر برندها توسط رسانه ها معرفی شوند و رسانه ها به شناخت این کالاها کمک کنند در نهایت به تولید ملی کمک شده و حتی باعث اشتغال‌زایی بیشتر برای جوانان می‌شود.

هدف گذاری این طرح بیشتر معرفی تولیدات داخلی است و ایجاد بازار مصرف برای این تولیدات و بویژه آنها که برند نیستند وی درباره پخش آگهی های رایگان برای تولیدات ملی معتقد است: هدف گذاری این طرح بیشتر معرفی تولیدات داخلی است و ایجاد بازار مصرف برای این تولیدات و بویژه آنها که برند نیستند. هم اکنون بعضی از شرکت های تولیدی ۳۰ درصد از درآمد خود را صرف معرفی کالای خود می کنند و این کار می تواند با آگهی های رایگان رسانه ملی انجام شود.

قاضی زاده درباره اینکه رسانه ملی بیشترین درآمد خود را از طریق آگهی های بازرگانی بدست می آورد و با این کار ممکن است سودی عایدش نشود، اشاره می کند: این اقدام می تواند با برنامه ریزی و پخش مناسب آگهی ها در جداول پخش و یا در ساعات کم بیننده و پربیننده تلویزیون انجام شود.

عضو شورای نظارت بر صدا و سیما درباره بازخوردها نسبت به شبکه ایران کالا و حمایت این شبکه از کالاهای ایرانی در کنار این طرح بیان می کند: من به صورت گذرا این شبکه را دیدم اما فکر می کنم باید کار جدی در این شبکه صورت بگیرد. البته این شبکه هنوز جدید است و باید چند برنامه اختصاصی داشته باشد تا بتواند مخاطب خاص را به خود جذب کند.

قاضی زاده در پایان سخنانش درباره ساماندهی بحث تبلیغات و پیام های بازرگانی در تلویزیون نیز توضیح می دهد: پخش تبلیغات زیاد در تلویزیون به خاطر مسایل مالی است که صدا و سیما با آن مواجه است و ناچار است برای اداره خودش به حوزه تبلیغات مشارکتی روی بیاورد. ما در شورای نظارت در حوزه تبلیغات در صدا و سیما در قالب بسته معاونت سیما مباحثی مطرح کردیم و قرار است جلسه دیگری با حضور مرتضی میرباقری معاون سیمای رسانه ملی تشکیل شود تا به جمع بندی برسیم.

ما در شورای نظارت در حوزه تبلیغات در صدا و سیما در قالب بسته معاونت سیما مباحثی مطرح کردیم و قرار است جلسه دیگری با حضور معاون سیمای رسانه ملی تشکیل شود تا به جمع بندی برسیم همانطور که عضو شورای نظارت بر صداوسیما هم تاکید می کند یکی از مشکلات صداوسیما در این سال ها تبلیغات بیش از حد به صورت مشارکتی، استفاده از اسپانسرها در برنامه ها، رپورتاژ ها و... بوده است که برای حل مشکلات مالی صداوسیما این اقدام اتخاذ شده است و شاید باز مهمترین سوال در طرح تشویقی رایگان صداوسیما این باشد که آیا قرار است این تبلیغات باکس ویژه ای در تلویزیون داشته باشند و به تبلیغات قبلی اضافه شوند یا خیر.

اینها پرسش‌هایی است که مسئولان صداوسیما باید پاسخ دهند و متاسفانه علی رغم پیگیری ها و تماس هایی که با مدیر کل بازرگانی و بخش های مرتبط داشتیم کسی در این زمینه پاسخگو نشد.

به هر حال باید این اقدام صداوسیما را به فال نیک گرفت چرا که به نظر می رسد با چنین طرحی از بخشی از سود اولیه آگهی‌هایش گذشته است تا محصولات و صنایع ناشناخته و یا کمتر شناخته شده ملی فرصت بیشتری برای ظهور و بروز خود پیدا کنند.

البته طبعا هرچه صنایع و خدمات ملی فعال تر و از قدرت بیشتری برخوردار شوند در نهایت به نفع صداوسیماست زیرا این نهادها علاوه بر طرح تشویقی نیاز بیشتری به شناساندن خود به مخاطبانشان پیدا می کنند و در ادامه راه فرصت تبلیغات بیشتری را خریداری می کنند امری که در نهایت می تواند به سود صداوسیما باشد.

خبرگزاری مهر همچنان پیگیر جزییات این طرح و نحوه اجرایش خواهد بود. همچنین خوب است میزان استقبال صاحبان کالا و خدمات از این طرح اطلاع رسانی شود تا بتوان هر چه بیشتر به بررسی و آسیب‌شناسی پرداخت.