دو سناریوی بورس پس‌از نوسان جهانی
قیمت جهانی نفت، فلزات و مواد معدنی طی روزهای اخیر افت قابل‌توجهی را تجربه کرده‌است.
نوسانات شاخص در مرز 80 هزار واحد
شاخص کل بورس تهران با رشد 5/ 0درصدی در هفته گذشته مواجه شد. طی روزهای معاملات اخیر، شاخص حتی سطوح بیش از 80 هزار واحد را تجربه کرد، با این حال فشار فروش روی نمادهای بزرگ مانع از پایداری این نماگر در این سطح شد. شاخص کل از ابتدای سال رشد بیش از 5/ 3 درصدی را به ثبت رسانده است. چرخش نقدینگی در نمادهای مختلف بورسی عاملی برای رشد قیمتی سهام و حمایت از دماسنج بازار بوده است. موج نقدینگی در هفتههای اخیر در گروه‌های مختلفی مانند خودرویی‌ها، پالایشی‌ها، رایانه و همچنین نمادهای کوچک بورس بعضا موجب ثبت رشدهای قابل توجه قیمتی شده‌است. با این حال نکته‌ای که در شرایط کنونی کارشناسان بازار به آن اذعان دارند پایستگی میزان نقدینگی در بورس تهران طی نوسانات اخیر بوده است. بر این اساس در حالی‌که نقدینگی جدیدی به بازار جلب نشده است، تنها جابه‌جا‌یی نقدینگی میان نمادهای مختلف رشد قیمت مقطعی سهام را به دنبال داشته است. در این خصوص تغییرات شاخص صنایع از ابتدای سال کاملا این روند را تایید می‌کند.
در هفته گذشته نیز این روند ادامه پیدا کرد. از ابتدای هفته نمادها پس از مدت‌ها درجا زدن در کف قیمتی با افزایش تقاضا مواجه شدند. به این ترتیب نماد بانک‌های ملت و تجارت با افزایش تقاضا حتی صف خرید را تجربه کردند. با این حال افزایش فشار فروش در سقف‌های مقاومتی باعث شد که رشد قیمتی این نمادها دوام نداشته باشد و در ادامه نیز شاهد بازگشت قیمت تا نزدیکی کف‌های قبلی قیمت بودیم. سیکل حرکتی نقدینگی از هفته پایانی اسفند کاملا قابل رصد است. موج نقدینگی ابتدا به بهانه صدور مجوز معاملات آنلاین بازار پایه، رشدهای عجیب قیمتی را در این نمادهای کوچک رقم زد. در این خصوص نماد «لکما» در مدت کوتاهی از میانه اسفند تا روزهای پایانی فروردین رشد بیش از 200 درصدی را تجربه کرد. پس از آن شاهد ریزش قیمتی 30 درصدی این نماد هستیم. صنایع کوچک بورسی مانند کاشی و سرامیک نیز با تقاضای قابل توجه سهام مواجه شدند. با این حال مطابق با انتظارات رشدهای افسارگسیخته و بدون پشتوانه بنیادی این نمادها با افزایش فشار فروش به پایان رسید. در این میان خریداران این نمادها در سقف‌های قیمتی که نسبت به ادامه رالی صعودی قیمت خوش‌بین بودند در شرایط کنونی در نقش فروشنده سهام حضور دارند. شاید این اعتقاد که همیشه در بازار سهام می‌توان بازدهی قابل توجهی را کسب کرد عامل زیان بسیاری از افراد شده است.
همزمان با رالی کوچک‌تر و با نشانه‌هایی از عدم کشش بیشتر رشد قیمتی در این نمادها نقدینگی‌های هوشمند از این نمادها خارج شده و به سمت صنایع مانند خودرو حرکت کردند. با این حال خودرویی‌ها نیز با برخورد با سقف‌های تکنیکال خود در مسیر نزولی قرار گرفتند. گروه پالایشی و همچنین رایانه نیز از دیگر صنایعی بودند که در کانون توجه بازار قرار گرفتند. در حالی‌که به نظر می‌رسد بهانه‌های سیاسی با نزدیک شدن به انتخابات ریاست‌جمهوری نقدینگی را در بازار به حرکت درآورد در شرایط کنونی ریزش قابل توجه بازارهای جهانی عامل منفی در برابر ادامه حرکت صعودی شاخص محسوب میشود. در این خصوص قیمت نفت در بازار جهانی ریزش قابل توجهی را تجربه کرد. فلزات پایه و مواد معدنی نیز در ادامه کف‌های حمایتی را رها کرده و به مسیر نزولی خود ادامه دادند. در این شرایط دو سناریو می‌توان برای ادامه حرکت قیمتی سهام در نظر گرفت. از طرفی موج نقدینگی که از ماه‌های قبل در بازار مشاهده میشود می‌تواند همچنان به بهانه‌های سیاسی به رشد قیمتی برخی از صنایع مستعد پول‌های داغ کمک کند. این صنایع با توجه به ابهامات موجود یا روند سنتی آنها مستعد جذب نقدینگی‌های سرگردان هستند. از سوی دیگر نیز احتمال فشار فروش در صنایع کالایی وجود دارد. این فضای منفی ممکن است بر فضای سیاسی بورس تهران غلبه کرده و نقدینگی در جریان هفتههای اخیر را سرکوب کند.
سیگنال‌های منفی از بازار جهانی
قیمت کالاها در بازار جهانی طی روزهای اخیر افت‌های عجیبی را تجربه کردند. قیمت هر بشکه نفت خام آمریکا در معاملات روزهای گذشته به 45 دلار به ازای هر بشکه نزول یافت. به این ترتیب قیمت نفت به کمترین مقدار در 5 ماه اخیر رسید. با ریزش قیمت نفت سایر کالاها نیز مسیر نزولی را در پیش گرفتند. در این خصوص قیمت هر تن سنگ آهن در قراردادهای آتی بازار شانگهای چین در روز پنج‌شنبه افت 8 و در معاملات دیروز افت 7 درصدی را تجربه کردند. قیمت هر تن سنگ آهن به سطح 62 دلار به ازای هر تن رسیده است. در این میان سیگنال‌های منفی از چین نیز ریزش قیمت مس را در بازار جهانی به دنبال داشت. در این خصوص مس بیشترین مقدار ریزش روزانه را از سال 2015 تجربه کرد. به این ترتیب هر تن مس به قیمت‌های کمتر از 5500 دلار به ازای هر تن نزول یافت. پایین بودن شاخص خرید مدیران (PMI) روز دوشنبه تا سطح 3/ 50 نشانه‌ای از ضعف عملکرد صنایع چین است. سیگنال‌هایی از ضعف اقتصاد چین و در کنار جهش بیش از 30 درصدی موجودی تضمین‌شده انبارهای مس ریزش قابل توجه قیمت این فلز را در بازار جهانی به دنبال داشت. فضای منفی در معاملات مس به دیگر فلزات نیز منتقل شد و در نتیجه آن قیمت سایر فلزات نیز در مسیر نزولی قرار گرفت. روز گذشته گرچه رشد بسیار اندکی را در قیمت فلزات شاهد بودیم، اما همچنان قیمت‌ها در سطوح پایینی قرار داشتند.
قیمت هر تن روی که طی هفتههای اخیر به بالاتر از 2600 دلار به ازای هر تن رسیده بود بار دیگر این کف حمایتی را رها کرد. هر تن روی در معاملات دیروز بازار جهانی حدود 2550 دلار به ازای هر تن معامله می‌شد. قیمت هر تن سرب و آلومینیوم نیز به ترتیب در سطح 2200 و 1900 دلار به ازای هر تن قرار داشت. همان‌طور که اشاره شد نگرانی از وضعیت اقتصادی چین ریزش قیمت فلزات و سایر کالاها را در بازار جهانی به دنبال داشت. پیش از این کارشناسان بازار جهانی به حباب بخش مسکن چین و همچنین رشد قابل توجه بدهی‌ها در مقایسه با تولید ناخالص داخلی این کشور اشاره کرده بودند. کارشناسان به نزدیک شدن رشدهای اقتصادی چین بر پایه بدهی‌ها به خط پایان مطابق با روند تاریخی دیگر اقتصادها اشاره می‌کنند (تخلیه حباب اعتبارات ژاپن در اوایل دهه 90، آمریکا در 2008 و منطقه یورو در سال 2011). از نظر برخی از کارشناسان جهانی، چین وارد مراحل اولیه شروع تخلیه اعتبارات افسارگسیخته اقتصاد این کشور شده است. در این میان برخی از کارشناسان به طرح‌های اصلاحی دولت برای جلوگیری از ایجاد یک بحران در اقتصاد این کشور اشاره می‌کنند. بر این اساس این باور وجود دارد که به تدریج دولت چین سیاست‌های انقباضی را تشدید کرده و این موضوع می‌تواند بر تقاضای کالایی این کشور اثر منفی داشته باشد. این موضوع سیگنال منفی برای فلزات پایه، محصولات شیمیایی و سایر مواد خام است.
فشار دو جانبه نفت بر بورس تهران
ریزش قیمت نفت در بازار جهانی نه تنها اثر منفی احتمالی را بر سهام پالایشی بورس تهران خواهد داشت، بلکه هشداری برای سایر کالاها به خصوص گروه شیمیایی نیز محسوب میشود. گرچه نمی‌توان سودآوری شرکت‌های پالایشی را به نوسانات قیمت نفت مرتبط ساخت ( با توجه به نرخ‌گذاری دستوری محصولات و مواد اولیه این گروه از سوی شرکت ملی پالایش و پخش) اما در نگاه بسیاری از فعالان و برخی کارشناسان بازار همچنان نوسانات قیمت نفت مهم‌ترین موضوع در قیمت سهام پالایشی‌ها محسوب میشود. البته اثر آشکار ریزش قیمت نفت را می‌توان در کاهش سود ناخالص شرکت‌های پالایشی با پایداری قیمت نفت در سطوح پایین قیمتی در میان‌مدت مشاهده کرد. در حالی نمادهای پالایشی طی هفتههای اخیر یکی از بازوهای رشد شاخص کل بورس تهران بوده‌اند و شایعاتی درخصوص احتمال تعدیل مثبت در صورت‌های مالی 95 به رشد قیمتی این نمادها کمک کرده است که در شرایط کنونی ریزش قیمت نفت می‌تواند فشار فروش را در این نمادها افزایش دهد.
علاوه بر نمادهای پالایشی، ریزش قیمت نفت تهدیدی برای افت قیمت محصولات دیگر گروه‌ها محسوب میشود. پایداری قیمت نفت در سطوح کنونی ریزش قیمت نفتا و دیگر مواد اولیه صنایع پایین‌دستی را به دنبال خواهد داشت. با افت قیمت مواد اولیه پتروشیمی‌ها انتظار برای افت قیمت محصولات نیز وجود دارد. برخی کارشناسان صنعت پتروشیمی خطر کاهش تقاضا از سوی چین را نیز به‌عنوان ریسک دیگری برای سودآوری شرکت‌های پتروشیمی عنوان می‌کنند. قیمت‌های پایین نفت و سیگنال‌های ضعیف تقاضای محصولات پتروشیمی می‌تواند ریزش قیمت پلیمرها و سایر محصولات شیمیایی را در بازار جهانی به دنبال داشته باشد. اثر دیگر پایداری قیمت نفت در سطوح پایین قیمتی را می‌توان تنگنای درآمدی دولت عنوان کرد. به این ترتیب در حالی‌که با عبور از تحریم‌های بین‌المللی میزان صادرات نفت کشورمان به پیش از تحریم‌ها رسیده است، افت قیمت نفت می‌تواند بر درآمدهای دولت فشار وارد کند و این موضوع تحقق بودجه‌های عمرانی را دشوار می‌سازد.
دو سناریو برای نوسانات بورس
در شرایط کنونی احتمال افزایش فشار فروش بر نمادهای کالایی بورس تهران وجود دارد. در این میان گرچه برخی کارشناسان به هیجانی بودن افت‌های اخیر اشاره دارند، اما از سوی دیگر نگرانی‌ها از اقتصاد چین و احتمال تشدید فشار دلار بر شاخص‌های کالایی، نگرانی از افت قیمتی کالاها را به دنبال داشته است. بر این اساس و با وجود اینکه مفروضات بودجه به‌خصوص در گروه فلزات اساسی نسبت به قیمت‌های کنونی فلزات در بازار جهانی پایین‌تر در نظر گرفته شده، اما هراس موجود در بازار جهانی ممکن است در بورس تهران نیز منعکس شود. از سوی دیگر چرخش نقدینگی در بورس تهران طی هفتههای اخیر با بهانه‌های مختلفی انجام شده که به نظر می‌رسد مهم‌ترین آنها فضای سیاسی و تلاش برای سبز نگه داشتن شاخص تا انتخابات ریاست جمهوری باشد. این عامل همچنان می‌تواند از قیمت سهام حمایت کند. احتمال اینکه فعالان بازار بی‌توجه به ریزش‌های شاخص بازارهای کالایی، در انتظار بازگشت قیمت کالاها در بازار جهانی باشند بی‌واکنشی نسبت به ریزش اخیر شاخص بازارهای کالایی را به دنبال دارد. از طرفی نیز احتمال تشدید فشار فروش در نمادهای کالایی وجود دارد که می‌تواند با حمایت همه‌جانبه حقوقی‌ها مواجه شود. در این شرایط سیکل حرکتی نقدینگی ممکن است با خروج نقدینگی از کالایی‌ها و حرکت به سمت دیگر صنایع ادامه یابد.