آیین ۶۰۰ ساله «ورف چال» در مازندران +تصاویر

خبرگزاری مهر: از پیران روستای آب اسک و نیاک که ریشه آیین ورف چال و زن شاهی را بپرسی می‌گویند، این آیین یادگار نیاکان ماست که بیش از ۶۰۰ سال قدمت دارد. ورود مردان در این روز بخصوص در روستا ممنوع است وزنان از بین خود، نگاهبانانی برای روستای می‌گمارند و همه امور روستا را بدون حضور مردان به دست می‌گیرند و مردان هنگام برپایی آیین ۶۰۰ ساله ورف چال، همه مردان به‌جز سالخوردگان و پیران از روستا خارج می‌شوند و مدیریت امور به دست‌زنان می‌افتد.

ورف چال آیین ۶۰۰ ساله اهالی روستای آب اسک و نیاک آمل است که همزمان با نیمه اردیبهشت طبق روسم نیاکانشان شروع به جمع‌آوری برف و انباشت آن در گودالی می‌کنند که به ورف چال موسوم است. در این مراسم فقط مردان، طبق رسمی که از اجداد آنان و سید حسن، ولی بنیاد نهاد گذاشته شد دورهم جمع می‌شوند و آخرین بقایای برف‌های زمستان را به داخل چال می‌ریزند تا ذخیره آبی‌شان در فصل‌های گرم سال باشد. دو سه روز مانده به برپایی آیین ورف چال، زنان روستایی با استفاده از آرد نذری و آب چشمه‌های معدنی خمیری آماده و در جوار آرامگان سید حسن، ولی در روستای نیاک شروع به پخت نان می‌کنند.

دو سه روز مانده به برپایی آیین ورف چال، زنان روستایی با استفاده از آرد نذری و آب چشمه‌های معدنی خمیری آماده و در جوار آرامگان سید حسن، ولی در روستای نیاک شروع به پخت نان می‌کنند. مراسم ورف چال، مشتاقان بسیار دارد و هرساله در این روز علاقه‌مندان برای دیدن آن به دامنه قله دماوند در منطقه اسک وش بخش لاریجان آمل می‌آیند تا ناهار را مهمان اهالی خونگرم و مهمان‌نواز آب اسک باشند. در روز اجرای مراسم، مردان روستا به‌جز سالخوردگان و بیمارانی که قادر به حرکت نیستند، از روستا خارج می‌شوند و در غیاب آن‌ها زن‌ها امور روستا را به دست گرفته و برای جلوگیری از مردان غریبه به روستا، از بین خود نگهبان‌هایی انتخاب و در پل ورودی روستا به نگهبانی می‌پردازند. همزمان با این مراسم که در روستا جریان دارد، مردانی که به کوهستان رفته‌اند، هرکدام با توجه به توان و نیروی بدنی خود و استفاده از امکانات موجود می‌کوشند تا قبل از رسیدن ظهر، یخچال را پر از برف کنند، آنگاه نماز جماعت برپا می‌کنند و در لطافت هوای بهاری، در دشت سفره‌هایی برای پذیرایی از مهمانان پهن می‌شود.

مراسم ورف چال در اسک نشانه تعاون و همیاری روستائیان است و بهانه‌ای تا کینه‌ها و کدورت‌هایی که در طول سال بین مردم ایجادشده پایان دهد، آیین برف‌چال و زن‌شاهی به ثبت ملی در میراث معنوی کشور رسیده است. مرد میان‌سالی که برف بزرگی بر روی شانه‌هایش می‌کشید و آن را به گودال ورف چال می‌برد، به خبرنگار مهر می‌گوید: این آیین قدمتی ۶۰۰ ساله دارد و به گفته قدیمی‌ترها، در قدیم چوپان‌ها برای دام خود برای آب با مشکل مواجه بودند و در منطقه اسک وش تصمیم به حفر چاله‌ای کردند و هر نقطه‌ای حفر می‌کردند با سنگ مواجه می‌شدند. این مرد میان‌سال ادامه می‌دهد: مردی به نام سید حسن، ولی که از این منطقه عبور می‌کرد پرس‌وجو کرد که چه‌کاری انجام می‌دهند و آنان پاسخ دادند که برای تأمین آب هر نقطه‌ای را حفر می‌کنند با سنگ مواجه می‌شوند و این مرد نقطه‌ای را مشخص کرد که در آن منطقه سنگی پیدا نشد. حسین احسانی معاون فرماندار ویژه آمل نیز در گفتگو با خبرنگار مهر درباره آیین ورف چال و زن شاهی می‌گوید: این آیین دو جنبه دارد اولی برمی‌گردد به دهه‌ها و سده‌های قبل که مردم شیوه تولید وزندگی و امر معاش خود را از کشاورزی و دامداری به دست می‌آوردند. وی افزود: مردمان این منطقه هم درگذشته به دلیل کمبود آب در فصل گرما بتوانند دام خود را سیر آب کنند در این منطقه چاهی را ایجاد کردند و در پایان زمستان برف را داخل آن می‌ریختند و به‌عنوان ذخیره‌ای برای فصل گرما استفاده می‌کردند. ورف چال واژه مازندرانی و به معنای چاهی است که اهالی روستای اسک هرساله دریکی از روزهای ماه اردیبهشت حفر کرده و داخل آن را پر از برف می‌کنند، این آئین در منطقه‌ای به نام اسک وش برگزار می‌شود و به‌طور سنتی به‌جز چند سال در دهه اخیر، در روز جمعه برگزار می‌شد. علت تغییر روز برگزاری این آئین به‌غیراز روز جمعه هم در این سال‌ها هجوم افراد غیربومی و غیر محلی به منطقه بود که اعتقاد اهالی روستای اسک سبب می‌شد تا سنت برگزاری از روال عادی و همیشگی خارج شود. روستای آب اسک در حدود کیلومتر ۹۰ جاده هراز واقع است و مسیر منتهی به اسک وش هم از شهر رینه، آبگرم و منطقه لار در ارتفاعات قله دماوند می‌گذرد.