وقتی آتش افروز مسئول آتش‌نشانی می‌شود

سرویس بین‌الملل فردا؛ مرتضی باقیان: طی روزهای اخیر، عربستان سعودی به عنوان عضو کمیته حقوق زنان سازمان ملل متحد انتخاب شده است. عربستان در رای گیری محرمانه به عنوان یکی از 12 عضو جدید کمیته حقوق زنان وابسته به سازمان ملل انتخاب شد و به مدت چهار سال در این سمت خواهد بود که از سال 2018 آغاز می شود. این کمیته، مسئول رسیدگی به حقوق زنان و تقویت برابری بین زن و مرد در عرصه جهانی می باشد.

انتخاب عربستان سعودی، که یکی از بدترین کشورها از نظر احترام گذاشتن به برابری زن و مرد در جهان است، با واکنش منفی بسیاری از نهادها و سازمان های حقوق بشری مواجه شده است. برای مثال هلیل نویر، مدیر اجرایی سازمان نظارت بر سازمان ملل (UN Watch) با انتقاد از عضویت عربستان در کمیته زنان گفته است انتخاب عربستان به عنوان حامی حقوق زنان، مثل این است که یک آتش افروز را مسئول آتش نشانی کنیم.

عضویت عربستان در کمیته زنان سازمان ملل متحد در شرایطی صورت گرفته است که زنان به شدت از لحاظ قانونی در عربستان با تبعیض دست و پنجه نرم می کنند. پیامد این تبعیضات قانونی در سراسر مراحل زندگی زنان مانند آموزش، وضعیت شغلی و خانواده قابل مشاهده است. در سال 2016 میلادی عربستان سعودی در میان 144 کشور جهان از نظر «شاخص جهانی شکاف جنسیتی» رتبه 141 را به خود اختصاص داد.

بسیاری از کارشناسان و تحلیل گران وضعیت زنان در عربستان سعودی را به وضعیت سیاهان در نظامِ تبعیض نژادی آفریقای جنوبی تشبیه کرده اند؛ چرا که در هر دو نظام، حقوق نابرابر و دسترسی نابرابر به امکانات و مشاغل وجود دارد؛ با این تفاوت که در آفریقای جنوبی، سیاهان با محدودیت و محرومیت روبه رو بودند و در عربستان سعودی کمابیش زنان چنین وضعیتی دارند.

برای مثال با آنکه نیمی از جمعیت عربستان را زنان تشکیل می دهند فقط بیست درصد از نیروی کار عربستان را زنان تشکیل می دهند که نسبت به میانگین جهانی، پایین تر است. دولت سعودی، در زمینه اشتغال پیش شرط هایی برای حضور زنان گذاشته است که عملاً مانع نقش آفرینی آنان در عرصه های اجتماعی می شود. برای مثال دولت سعودی اعلام کرده است که آموزگاران زن که خارج از خانه خود به کار مشغولند باید با یکی از بستگان مرد به سر کار بروند و بازگردند. این امر برخی از زنان را مجبور کرده تا از شغل خود استعفا بدهند؛ چون هیچ یک از بستگان آنان نمی تواند روزی دو سه ساعت از وقت خود را به بردن یا آوردن آنان اختصاص دهد.. بنابراین زنان در شرایط شغلی با محدودیت های متعددی روبرو هستند. در عربستان زنان نمی توانند به خارج از کشور مسافرت کنند. زنان در عربستان حتی اجازه رانندگی نیز ندارند. عربستان سعودی تنها کشوری در جهان است که رانندگی زنان را قابل مجازات می داند. مفتی های عربستان در مقابل درخواست زنان برای حق رانندگی، این حرکت زنان را سقوط بی وقفه آنان در ورطه شر دانسته اند.

به طوری کلی باید گفت عربستان از جمله جوامعی است که سیطره سنت با تعصب و برداشت های سلفی از دین پیوند خورده و نیمی از افراد جامعه را که زنان هستند از هرگونه حضور اجتماعی، مشارکت شهروندی و حقوق سیاسی محروم نموده است. این وضعیت از جانب یک سیستمی حمایت می شود که اساساً صد درصد موافق تفکیک جنسیتی است و به این ترتیب عملاً برای زنان سهم فعال در اجتماع را ناممکن می سازد. اما نکته مهم و قابل توجه این است که طی سال های اخیر با رشد دسترسی به اینترنت، اکنون زنان عربستانی دنیای متفاوت از جامعه بسته و سنتی خود مشاهده می کنند. همین مسئله باعث شده تا مواردی مانند حقوق شهروندی و اعطای حق رانندگی به یکی از چالش‌ های اساسی مسئله حقوق زنان در عربستان تبدیل شود. رهبران نظام پادشاهی عربستان برای مقابله با این امر سعی کرده اند هر گونه فعالیت مدنی را ممنوع کنند و زنانی را که می کوشند با به چالش کشیدن مصادیق تبعیض جنسیتی، حقوق زنان را مطالبه و احیا کنند، تحت بازجویی های شدید قرار می دهند و حتی آنها را بازداشت می کنند.