ثابت نگه‌داشتن قیمت دلار خوب است یا بد؟/ چرا وقتی تورم داریم همه اجناس گران می‌شوند ولی دلار گران نمی‌شود؟

سرویس اقتصادی فردا؛ محمد عامری*: ندانستن ما آب در آسیاب افراد عوام‌فریب می‌ریزد. یکی از این موارد که همیشه درد آور و خطرناک بوده کمک به ثبات قیمت دلار است. واقعاً چقدر راحت افراد عوام فریب می نویسند که طبق اعلام بانک جهانی اگر دلار به 5000 تومان برسد ایران ورشکست می‌شود و از این دردناک تر اکثریت افراد هم باور می‌کنند.

اصلی وجود دارد که می‌گوید اگر می‌خواهید دروغ بگویید دروغ بزرگ بگویید، دروغ بزرگ راحت‌تر باور می‌شود. دلار 5000 تومانی و ورشکستگی اقتصاد ایران هم از همان دروغ‌های بزرگ بود.

همین دروغ‌های ساده اقتصاد ما را فلج کرده‌اند؛ وقتی‌که عامه مردم به این باور رسیده‌اند که نرخ دلار باید ثابت باشد و اگر قیمتش حتی چند درصد حرکت کند از رئیس بانک مرکزی تا وزیر اقتصاد و شخص رئیس‌جمهور را تحت ‌فشار قرار می‌دهند.

همین برخورد غلط ما سبب می‌شود که دولت هم برای کسب رضایت عوام و جلوگیری از هیاهو برپا کردن افراد عوام‌فریب با هر ضربه و توانی که دارد دست به کاهش نرخ دلار بزند تا عموم مردم خوشحال باشند. خوشحالی که به قیمت حراج ذخایر ارزی تمام می‌شود و ثمری ندارد جز کسب سود مطلعین از مزیت واردات نسبت به تولید. درصورتی‌که اگر جامعه هم می‌دانست که وقتی ریال به خاطر تورم ارزشش را از دست می‌دهد حتماً دلار هم باید ارزشش را از دست بدهد دیگر این مشکلات را نداشتیم.

فرض کنید امروز اول فروردین 1395 است و در سوپرمارکت هستید و می‌خواهید با ریال در جیبتان مسواک بخرید. یک مسواک خارجی قیمتش 3000 تومان است و معادل یک دلار برای وارداتش صرف شده است. یک مسواک ایرانی هم دقیقاً با همان کیفیت و باقیمت 3000 تومان در قفسه موجود است.

تا اینجا انتخاب ما اصلاً دلیل اقتصادی ندارد و با توجه به سلیقه مان یکی را می‌خریم. حال در زمان سفر کنیم، امروز 30 اسفند 1395 و اقتصاد ما نیز 10 درصد تورم در 365 روز گذشته داشته است. درهمان سوپر مارکت، مسواک ایرانی به قیمت 3300 تومان و مسواک خارجی 3000 تومان موجود است.

چرا؟ تولیدکننده ایرانی برای اینکه ضرر نکند در پایان سال مسواک را 3300 تومان باید بفروشد تا ضرر نکند (به دلیل تورم، هزینه دستمزد کارگران و مواد اولیه 10 درصد افزایش‌یافته است.)

تولیدکننده خارجی مسواک را به همان قیمت یک دلار می‌فروشد پس قیمتش همان 3000 تومان باقی می‌ماند. مسواک ایرانی 3300 تومان و مسواک خارجی 3000 تومان شما کدام مسواک را می‌خرید؟ من نوعی، خارجی را می‌خرم و خوشحالم که با 3000 تومان توانسته‌ام همان مسواک را خریده باشم و بدون لمس کردن تورم از سوپر مارکت خارج شوم.

آیا فکر کردید چه اتفاقی می‌افتد؟

ما با ثابت نگه‌داشتن قیمت دلار عملاً در حال یارانه دادن به تولیدکننده خارجی هستیم. با ثابت نگه‌داشتن قیمت دلار ما عملاً این فرض باطل را کرده‌ایم که تولیدکننده خارجی هم مثل ما ده درصد تورم داشته است. آیا واقعاً تولیدکننده خارجی هم مثل ما تورم داشته است؟

یک بررسی ساده نشان می‌دهد که خیر؛ اتفاقی که می‌افتد این است که تولیدکننده خارجی به علت نداشتن تورم بالا، قیمت تمام‌شده‌اش افزایش نمی‌یابد پس قیمت مسواک تولیدی‌اش همان یک دلار باقی می‌ماند و وقتی ما قیمت دلار را افزایش نمی‌دهیم درواقع در حال نفع رسانی به تولیدکننده خارجی هستیم.

قبلاً تولیدکننده ایرانی می‌توانست در بازار رقابت کند و سهمی از بازار داشت ولی امروز تمام سهم خود را ازدست‌داده و همه مردم به علت ارزان بودن مسواک خارجی را می‌خرند. مشکل از آنجایی نشئت می‌گیرد که مسئله ارز را حل نمی‌کنیم.

چرا وقتی تورم داریم همه اجناس گران می‌شوند ولی دلار گران نمی‌شود؟

چه منطقی وجود دارد که پول ما در داخل کشورمان قدرت خریدش را از دست می‌دهد و متورم می‌شود ولی وقتی می‌خواهد دلار را بخرد همان قدرت قبلی را دارد؟ آیا کسی که دلار می‌فروشد نمی‌داند که پول ما متورم شده و ارزش قبلی‌اش را ندارد؟ یا اینکه ما عمداً قیمت دلار را متورم نمی‌کنیم؟

آیا این تناقض ندارد که وقتی شما 3000 تومان دارید نمی‌توانید مسواک ایرانی بخرید ولی اگر همین 3000 تومان را تبدیل به دلار کنید می‌توانید مسواک خارجی بخرید. همان مسواکی که حتی برادرتان با 3000 تومان نمیتواند به شما بفروشد.

درواقع در فهم عموم دلار تنها یک کالاست، درحالی‌که دلار کوه یخ شناوری است که قسمت کوچکش دیده می‌شود؛ ولی قسمت بزرگ و اصلی آن‌که تقویت واردات و تضعیف تولیدکننده داخلی است مخفی می‌ماند.

درمان مسئله دلار، متورم شدن هر ساله آن با توجه به تورم است، اگر نگذاریم دلار به‌صورت آهسته و پیوسته رشد کند مثل فنری که در حال فشرده شدن است هرروز فشرده‌تر می‌شود و وقتی‌که این فنر قیمتی رها شود مثل سنوات قبل دودش به چشم خودمان می‌رود.

*عضو انجمن مدرسان اقتصاد مقاومتی