چگونه مثل یک نویسنده فکر کنیم؟

خبرگزاری ایسنا: کتاب «حرکت در مه» به قلم محمدحسن شهسواری - داستان‌نویس و مدرس داستان‌نویسی - در ۷۲۱ صغحه با شمارگان ۱۰۰۰ نسخه و قیمت ۵۵هزار تومان در نشر چشمه منتشر شده است. این کتاب در سه بخش و سه ضمیمه‌ تنظیم شده است: بخش اول: توشه سفر؛ فصل اول: آشنایی با چند واژه اصلی درام، فصل دوم: ژانر و سفر پی‌رنگ، فصل سوم: خودتان را اندکی دقیق‌تر بشناسید، فصل چهارم: تغییر، تغییر، و باز هم تغییر، فصل پنجم: کلمه ناموس نویسنده است، فصل ششم: فصل‌بندی در رمان، فصل هفتم: اصول چهارگانه ریتم و تمپو در رمان، فصل هشتم: نشان دادن و گفتن. بخش دوم: سفر؛ مرحله ول: شناخت اولیه شخصیت، مرحله دوم: شناخت طبع شخصیت، مرحله سوم: شناخت تیپ شخصیتی مایرز-بریگز، مرحله چهارم: شناخت کهن‌الگوی شخصیت، مرحله پنجم: داستان عشق، مرحله ششم: به دست آوردن خلاصه‌ای حداکثر سیصدکلمه‌ای، مرحله هفتم: به دست آوردن خلاصه‌ای حداقل سه‌هزار کلمه‌ای. بخش سوم: سفر درونی (نوشتن با قلب)؛ نظریات ناظر به نوشتن با قلب، راه‌های کسب توانایی احضار جهان خیال، حال و هوای زمان و مکان، حال و هوای کشمکش، برایند حال و هوا، همکاری مغز و قلب، نکات کلیدی «بخش نوشتن با قلب». ضمیمه‌ها: ضمیمه شماره ۱: کهن‌الگوهای شخصیت، ضمیمه شماره ۲: انواع داستان‌های عشق، ضمیمه شماره ۳: خلاصه‌ای حداقل سه‌هزار کلمه‌ای.

شهسواری مقدمه را نیز با چندسرفصل همراه کرده است: چرا به این کتاب نیاز داریم؟ این کتاب به درد چه‌ کسانی نمی‌خورد؟ این کتاب احتمالا به درد چه کسانی می‌خورد؟ سفر نویسنده پیش از آغاز رمان. در بخش‌هایی از مقدمه «حرکت در مه» می‌خوانیم: با این همه ترجمه خوب از کتاب‌های خوب در زمینه داستان‌گویی، به‌خصوص آن‌ها که در همین یک ‌دهه اخیر منتشر شده‌اند، پرسش اساسی این است که نگارش و مطالعه چنین کتابی درباره رمان‌نویسی بنا به کدام نیاز ضرورت دارد؟ آن‌هم از یکی از نویسندگان ایران که صاحب این هنر نیست. مگر آب را نباید از سرچشمه نوشید؟ نخشت آن‌که موضوع اصلی بیشتر این کتاب‌ها فیلم‌نامه‌نویسی است. از میان معدود آثاری هم که در زمینه رمان‌نویسی ترجمه شده، من فقط کتاب‌های «داستان‌نویسی» نوشته رندی اینگرمنسن و پیتر اکونومی و «طرح و ساختار رمان» نوشته جیمز اسکات‌بل را مفید می‌دانم. دیگر آن‌که زیربنای تئوریک کتابی که در دست دارید، همین منابع غربی و ترجمه است که در جای جای کتاب به آن‌ها اشاره شده است. به‌خصوص سه کتاب «داستان» نوشته رابرت مک‌کی، «آناتومی داستان» نوشته جان تروبی و «سفر نویسنده» نوشته کریستوفر ووگلر. با این حال به نظر می‌رسد دانش موجود در کتاب‌ها و اصولا هر دانشی، برای تثبیت شدن و قراریافتن در ذهن ایرانی، ابتدا باید از صافی ذهن ایرانی بگذرد. خواهید دید که این کتاب از دل برخورد و پیوند سه علم روان‌شناسی، ادبیات داستانی و اسطوره‌شناسی و نیز برگذشتن آن‌ها از ذهنی ایرانی برآمده است. کوشیده‌ام و امیدوارم که روند بومی‌سازی در این کتاب به ساده‌سازی و از ریخت انداختن اصل این دانش نینجامیده باشد. نه تنها این کتاب، که هیچ‌گونه کتاب آموزشی به درد نوابغ نمی‌خورد. در طول تاریخ، تعاریف زیاد و گاه متضادی از نبوغ و نابغه ارائه شده که فعلا با آن‌ها کاری نداریم؛ اما نوابغ جملگی در یک چیز مشترک هستند: موضوعات را به قبل و بعد از خود تقسیم می‌کنند... پس اگر گمان می‌کنید رمان‌نویسی به قبل و بعد از شما تقسیم خواهد شد، همین الان این کتاب را ببندید و ادامه ندهید. این کتاب و سایر کتاب‌های آموزشی ممکن است به درد کسانی بخورند که یقین دارند نابغه نیستند، اما در عطش آفرینش اثری نبوغ‌آمیز می‌سوزند. مبنای کتابی که در دست دارید. ارائه یک فرم هفت‌مرحله‌ای برای نگارش رمان است. اینک چند سوال مهم: آیا این فرم را باید حتما قبل از شروع رمان پُر کرد؟ نه. آیا در اواسط نگارش رمان، باید آن را تکمیل کرد؟ نه؛ و آیا در پایانش؟ باز هم نه. توجه به این فرم و هرگونه دفترچه راهنما برای نگارش رمان‌نویسی کاملا به نوع نوشتن شما بستگی دارد. حرکت یک رمان‌نویس در هنگام نگارش رمان، از تاریکی مطلق به سمت روشنایی مطلق است. هرکسی بنا به شکل ذهن خود (که در ادامه به آن مفصل پرداخته‌ام)، قبل از نوشتن اولین کلمات رمان، در نقطه‌ای از این سفر است. در نوشته پشت جلد کتاب نیز آمده است: گرچه کتابی که در دست دارید به طور مشخص بر داستان‌نویسی (داستان کوتاه، داستان بلند و رمان) متمرکز است اما آگاهانه به گونه‌ای تنظیم شده است که بخش اعظم آن برای فیلم‌نامه‌نویسان در دو حوزه طراحی شخصیت و پلات، و نیز برای نمایش‌نامه‌نویسان در امر خطیر شخصیت‌پردازی، کاملا قابل استفاده باشد.