دعایی که هر صاحب اندوهی را از غم می‌رهاند

سرویس سبک زندگی فردا : داود، فرزندی از فرزندان حسن مثنّی، پسر امام حسن مجتبی علیه‌السلام است و نواده امام به شمار می‌رود. مادر او، ام داود یا ام خالد بربریه نامیده می‌شد که سیدبن‌طاووس او را جده صالحه خود دانسته است؛ زنی که مادر رضایی امام صادق علیه‌السلام نیز بوده است. در ادامه این یادداشت را به نقل از مهرخانه بخوانید.

سیدبن‌طاووس در ضمن روایتی به فضیلت این روز اشاره کرده است: «حضرت آدم عرضه داشت، خدای من! چه روز‌ها و اوقاتی را بیشتر دوست داری؟ خداوند متعال به او وحی کرد:‌ای آدم! محبوب‌ترین اوقات پیش من روز نیمه رجب است.‌ای آدم! در این روز با فرمان‌برداری و میهمانی‌کردن، روزه، دعا، استغفار و گفتن لااله‌الاالله به من نزدیکی بجوی...»

پایان اعمال اعتکاف ماه رجب با دعای «ام داوود» است. دعایی که در اعمال نیمه ماه رجب مفاتیح‌الجنان، به آن سفارش فراوان شده و آمده است: «هر صاحب اندوهی این دعا را بخواند، حق تعالی او را از اندوه و غم رهایی بخشد».

اما این‌که ام داود کیست و اعمال این روز چیست؟، اتفاقاتی که به تصریح سیدبن طاووس، همه موثق‌اند و بدون خدشه و اندکی تردید.

ام داود کیست؟

داود، فرزندی از فرزندان حسن مثنّی، پسر امام حسن مجتبی علیه‌السلام است و نواده امام به شمار می‌رود. مادر او، ام داود یا ام خالد بربریه نامیده می‌شد که سیدبن‌طاووس او را جده صالحه خود دانسته است؛ زنی که مادر رضایی امام صادق علیه‌السلام نیز بوده است. در شرح حال ام داود آمده است: بعد از لشکرکشی منصور دوانقی به مدینه و به قتل‌رساندن حسن مثنی و تعدادی دیگر، عده‌ای را نیز دستگیر و اسیر کرد، داود نیز در میان دستگیرشدگانی بود که آن‌ها را به سیاه‌چال بغداد بردند. روز‌ها می‌گذشت و ام داود خبری از فرزند خود نداشت. نگرانی او شدت یافته بود و دعاهایش به نتیجه نرسیده بود. ازاین‌رو هنگامی که برای عیادت به محضر امام علیه‌السلام شرفیاب شد و امام علیه‌السلام از حال برادر رضایی خود پرس‌وجو کردند، ام داود نگران و نالان گفت: اى آقاى من! داوود کجاست؟ درحالى‌که مدت زمان طولانى است که او را از من جدا و در عراق زندانى کرده‌اند. حضرت فرمود:: «چرا دعاى استفتاح را نمى‌خوانى؟ همان دعایى که درهاى آسمان براى اجابت آن گشوده مى‌گردد و دعاکننده بى‌درنگ اثر اجابت را مى‌بیند و در برابر آن، در نزد خداوند متعال پاداشى به جز بهشت ندارد؟!» و آن‌گاه به ایشان در مورد زمان و نحوه انجام اعمال، نکات لازمه را بیان نمودند. ام داود نقل می‌کند که دعاهای بیان‌شده را نوشته و بازگشت. زمان موعود، ۱۳ ماه رجب که فرارسید، شروع به روزه‌گرفتن کرد تا روز ۱۵ ماه؛ در این روز تمامی اعمالی که امام علیه‌السلام به او آموخته بودند را به جای آورد؛ «شبى، در اواخر شب حضرت محمد صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم و تمام فرشتگان و پیامبرانى را که در دعاى گذشته بر آنان درود فرستادم، در خواب دیدم؛ درحالى‌که حضرت به من مى‌فرمود:: اى ام داوود، به تو و همه برادرانت مژده باد، که همگى براى تو شفاعت خواهند کرد و تو را به برآوردن حاجتت مژده مى‌دهند و تو را بشارت باد که خداوند متعال تو و فرزندت را حفظ نموده و آن را به تو باز مى‌گرداند. از خواب بیدار شدم و فقط به اندازه فاصله عراق تا مدینه براى سوارى که مرکبش را تند و با شتاب براند، گذشته بود که داوود به خانه بازگشت».

اعمال ام داود چیست؟

آن‌چه در این میان معتبر است، نقل سیدبن طاوس است؛ چراکه آیندگان و صاحب مفاتیح‌الجنان نیز به استناد اقوال سید، اعمال را بیان داشته است. سیدبن طاووس در اقبال الاعمال بر سندیت اعمال بیان‌شده در این روز تأکید داشته و آن را به جد، منتسب به ام داود دانسته و می‌نویسد: «این‌که جده ما «ام داوود»، صاحب دعاى روز نیمه رجب است نیز از امورى است که نزد عارفان به انساب و روایات، معلوم و روشن است، ولى ما فقط سخن برترین دانشمند علم انساب در زمان خویش، یعنى «على بن محمد عمرى» را از کتاب مبسوطى که در زمینه انساب نگاشته است، یادآور مى‌شویم. او چنین مى‌گوید: «مادر داوود بن حسن بن حسن بن على بن ابى طالب علیه‌السلام، کنیز و زن شایسته‌اى است که دعاى «ام داوود» به او منسوب است». سید در مورد سندیت اعمال نیز می‌نویسد: «دعاى روز نیمه رجب را از افراد بسیار نقل کرده‌ایم، که نام آن‌ها در کتاب «الاجازات» ذکر شده است و این دعا، دعاى مشهورى در میان راویان است و مراسم خواندن آن در روز نیمه رجب به آیین بزرگى در این روز‌ها تبدیل شده است و معروف به اجابت و زدودن اندوه‌ها است». ام داوود در پایان سخنان امام، از ایشان پرسید: اى آقاى من، آیا این دعا را در غیر ماه رجب هم مى‌شود خواند؟ امام علیه‌السلام فرمود:: «بله، در روز عرفه».

منابع

۱. فرحة الغری، ابن طاووس، عبد الکریم بن احمد، ترجمه علامه مجلسى. ۲. اقبال الاعمال، سیدبن طاووس. ۳. مفاتیح الجنان.