وقتی سامانه گمرک بی سامان است!

این روز‌ها قرائت‌های متفاوتی از سامانه گمرک صورت می‌گیرد؛ دولت یازدهمی‌ها این سامانه را یکی از افتخارات دولت یازدهم و در تسریع رویه‌های گمرکی و سیستماتیک کردن آن عنوان می‌کنند و در مقابل برخی از منتقدان اشکالات تصحیح نشده در این سامانه را به قدری می‌دانند که ۵۰ تا ۷۰ درصد قاچاق ورودی به کشور را از محل گمرکات معرفی می‌کنند. در اینکه اغلب سامانه‌های الکترونیکی استقرار یافته بر گمرکات باید بدون هر گونه باگ یا خطا یا محل فراری باشد هیچ شکی نیست و کشورهای توسعه یافته آنچنان در این زمینه از ابزار علمی و فنی بهره گرفته‌اند که زبانزد خاص و عام است، اما باید دید چرا به رغم برقراری سامانه الکترونیکی گمرک باز هم سخن از اشکالات فراوانی از سوی منتقدان و کارشناسان و فعالان اقتصادی به میان می‌آید و برای حل این چالش‌ها باید چه کرد. وزیر امور اقتصادی و دارایی و رئیس کل گمرک ایران از نقش سامانه گمرک در حذف تشریفات زائد گمرکی، جلوگیری از فساد، جلوگیری از قاچاق گمرکی، تهیه آمارهای به روز از درآمدهای گمرکات، کاهش رفت و آمد صاحبان کالا به گمرک و به ویژه از افزایش درآمدهای گمرکی سخن می‌گویند و همه این آثار را از معجزات ایجاد سامانه پنجره واحد تجارت فرامرزی در دو سه سال اخیر می‌دانند. از طرفی منتقدان دولت و همچنین سامانه گمرکی، این سامانه را نه تن‌ها باعث کاهش زمان ترخیص کالا معرفی نمی‌کنند بلکه به خاطر اشکالات ساختاری و تغییرات مداوم و پی در پی، عدم ثبات در تنظیمات و وجود نقص‌های اساسی در برنامه‌های نرم افزاری، آن را ناکارآمد و باعث تأخیرات طولانی و آزار دهنده در ترخیص کالا دانسته و عامل فساد سیستمی و قاچاق‌های برنامه‌ریزی شده و سازمان یافته می‌دانند، البته منتقدان نیز برای اثبات ادعای خود به کشف کالاهای قاچاقی که بعد از خروج از گمرک توسط نیروی انتظامی کشف و رسانه‌ای می‌شود، اشاره می‌کنندو دلیل افزایش درآمدهای گمرکی را اولاً ناشی از افزایش نرخ ارز مبادله‌ای در گمرک و ثانیاً ناشی از قیمت‌های اجباری می‌دانند که گمرک به صورت غیر قانونی با ایجاد سامانه دیگری موسوم به سامانه (TSC) به راه انداخته و واردکنندگان را مجبور ساخته کالاهای خود را با قیمت‌های این سامانه اظهار کنند تا اظهارشان مورد قبول گمرک قرار گیرد، البته مسعود کرباسیان ریاست گمرک ایران و معاون وزیر اقتصاد دولت یازدهم در مصاحبه با روزنامه دنیای اقتصاد ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۵ یعنی سه سال پس از اجرای سامانه صراحتاً به ناکارآمدی این سیستم اعتراف کرد و اظهار داشت: «در ضرورت وجود سامانه جامع گمرکی تردیدی نیست، اما برخی از دست‌انداز‌ها نیز در مسیر فعالیت این سامانه وجود دارد.» وی در پاسخ به برخی انتقاد‌ها گفته است: «سامانه جامع گمرکی در شرایطی فعالیت می‌کند که با مسائل متعددی مواجه است. رویه‌ها، معافیت‌های مختلف گمرکی و تعرفه‌های متعدد در کشور ما وجود دارد. پس در این شرایط، اجرایی کردن کامل این سامانه در امور گمرکی کار دشواری است.» حال جا دارد مسئولان و کارشناسان در رابطه با ورود کالای قاچاق به رغم وجود سامانه الکترونیکی در گمرکات برای مردم کمی توضیح دهند و بگویند مشکل کار کجاست.