با جزئیات قوانین جدید فرزند خواندگی آشنا شوید

سرویس سبک زندگی فردا؛ مرجان رضازاده: اهمیت تربیت فرزندان هر روز بیشتر از پیش روشن می‌شود. در هر جامعه‌ای بنا به دلایلی فرزندانی هستند که والدین حقیقی آن‌ها امکان نگهداری از آن‌ها را ندارند و یا اصلا والدین آنها در قید حیات نیستند. وجود نهادی به نام فرزندخواندگی به حل این مشکل کمک می‌کند. کدام دسته از کودکان و نوجوانان مشمول فرزندخواندگی می‌شوند؟ این موضوعی است که به مناسبت روز پدر تصمیم داریم به آن بپردازیم.

قانونگذار در سال ۹۲ قانون حمایت از کودکان و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست را تصویب کرد. براساس ماده ۸ این قانون؛ سپردن سرپرستی افراد موضوع این قانون در صورتی مجاز است که دارای یکی از شرایط ذیل باشند:

الف. امکان شناخت هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان وجود نداشته باشد.

ب. پدر، مادر، جدپدری و وصی منصوب ازسوی ولی ‌قهری‌ آنان در قید حیات نباشند.

ج. افرادی که سرپرستی آنان به موجب حکم مراجع صلاحیتدار به سازمان (بهزیستی) سپرده گردیده و تا زمان دو سال از تاریخ سپردن آنان به سازمان، پدر یا مادر و یا جد پدری و وصی منصوب از سوی ولی قهری برای سرپرستی آنان مراجعه ننموده باشند.

دـ هیچ یک از پدر، مادر و جد پدری آنان و وصی منصوب از سوی ولی قهری صلاحیت سرپرستی را نداشته باشند و به تشخیص دادگاه صالح این امر حتی با ضم امین یا ناظر نیز حاصل نشود.

در این ماده منظور از جد پدری همان پدرِ پدر است. ولی قهری هم عنوانی است که برای پدر و جدِ پدری به صورت مشترک استفاده می‌شود.

اگر شرایط مذکور در ماده در خصوص کودک یا نوجوان صدق کند، او می‌تواند تحت سرپرستی قرار بگیرد. اگر در صورت وجود شرایط، سرپرستی طفل به فرد دیگری غیر از افراد مذکور در ماده سپرده شود و پس از آن، افراد مذکور مراجعه کنند، در صورت داشتن شرایط لازم، اولویت در سرپرستی با آنها خواهد بود و سرپرستی از فردی که طفل یا نوجوان را به فرزندخواندگی پذیرفته سلب خواهد شد.

اگر اقارب طبقه‌ٔ دوم و یا در نبود آن‌ها طبقه‌ٔ سوم متقاضی سرپرستی این اطفال و نوجوانان باشند، سپردن سرپرستی به آنها نسبت به سایر افراد اولویت خواهد داشت.

آن دسته از اطفال و نوجوانانی که هنوز به بلوغ نرسیده‌اند و یا افرادی که به بلوغ رسیده‌اند اما سن آن‌ها زیر ۱۶ سال است، می‌توانند در صورت وجود شرایط ماده‌ٔ ۸ قانون مذکور، تحت سرپرستی قرار بگیرند.

افراد واجد شرایط قبول سرپرستی

بر اساس ماده ۵ قانون حمایت از اطفال و نوجوانان بی‌سرپرست و بدسرپرست: افراد زیر می‌توانند سرپرستی کودکان و نوجوانان مشمول این قانون را از سازمان درخواست نمایند.

الف. زن و شوهری که پنج ‌سال از تاریخ ازدواج آنان گذشته باشد و از این ازدواج صاحب فرزند نشده باشند، مشروط به این‌که حداقل یکی‌از آنان بیش از سی‌سال سن داشته باشد.

ب. زن و شوهر دارای فرزند مشروط بر این‌که حداقل یکی از آنان بیش از سی‌سال سن داشته باشد.

ج. دختران و زنان بدون شوهر، در صورتی‌که حداقل سی‌سال سن داشته باشند، منحصراً حق سرپرستی اناث را خواهند داشت.

در مورد بند الف اگر بر اساس تشخیص پزشکی قانونی مشخص شود که زن و شوهر امکان فرزند دار شدن ندارند، نیازی نیست که لزوما پنج سال از زمان ازدواج آن‌ها بگذرد.

در بین افراد مذکور در بند ب اولویت بندی وجود دارد. اولویت با زن و شوهر بدون فرزند پس از آن دختران بدون شوهر و در نهایت با زن و شوهر دارای فرزند است. به این صورت که اگر برای سرپرستی ازسوی هر سه گروه تقاضا وجود داشته باشد، بر اساس این اولویت فرزندخواندگی اعطاء خواهد شد.

اگر بستگان اطفال و نوجوانان متقاضی سرپرستی باشند، امکان اینکه بنا به مصلحت اطفال و نوجوانان و کسب نظر سازمان بهزیستی از برخی از این شرایط چشم پوشی شود، وجود دارد.

وجود برخی ویژگی‌های روانی و فرهنگی و عدم وجود برخی ویژگی‌ها در افراد متقاضی سرپرستی، برای تربیت هر چه بهتر طفل یا نوجوان و حمایت بهتر از او لازم است. بر همین اساس در ماده ۶ این قانون ذکر شده که، درخواست‌کنندگان سرپرستی باید دارای شرایط زیر باشند:

الف. تقیّد به انجام واجبات و ترک محرمات

ب. عدم محکومیت جزائی مؤثر با رعایت موارد مقرر در قانون مجازات اسلامی

ج. تمکن مالی

د. عدم حجر

ه. سلامت جسمی و روانی لازم و توانایی عملی برای نگهداری و تربیت کودکان و نوجوانان

تحت سرپرستی

و. نداشتن اعتیاد به مواد مخدر، مواد روانگردان و الکل

ز. صلاحیت اخلاقی

ح. عدم ابتلاء به بیماری‌های واگیر و یا صعب‌العلاج

ط. اعتقاد به یکی از ادیان مصرح در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران

آنچه در بند ب این ماده به عنوان محکومیت جزائی موثر آمده، تمام محکومیت‌ها را در بر نمی‌گیرد. محکومیت‌های خاصی که از نظر قانونگذار بر اساس ماده ۲۵ قانون مجازات اسلامی دارای مجازت تبعی است. بنابراین صرف محکوم شدن به هر جرمی هر چند کوچک، مانع قبول سرپرستی نیست.

منظور از عدم حجر در بند د، محجور نبودن است. محجور در ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی به صغار، اشخاص غیر رشید، یعنی اشخاصی که تصرفاتشان در اموال و حقوق مالی خود عقلانی نباشد و مجانین اطلاق می‌شود. بنابراین سه دسته‌ٔ مذکور در ماده ۱۲۰۷ قانون مدنی از قبول سرپرستی اطفال و نوجوانان بی سرپرست و بدسرپرست محروم خواهند بود.

نکته‌ای که در مورد بند ط وجود دارد این است که در بند دوازدهم قانون اساسی علاوه بر اسلام که دین رسمی کشور است، ادیان زرتشتی، کلیمی و مسیحی تنها اقلیت‌های دینیِ شناخته شده هستند. بنابراین تنها افرادی امکان تقاضای سرپرستی دارند که از پیروان این ادیان باشند و از طرف دیگر بر اساس تبصره ۱ ماده ۶ قانون مورد بحث، لازم است که بین طفل یا نوجوان و افراد متقاضی سرپرستی اشتراک در دین وجود داشته باشد. اما اگر مصلحت طفل غیرمسلمان اقتضاء کند، امکان واگذاری سرپرستی او به متقاضی مسلمان وجود دارد.

آیا در قبول سرپرستی محدودیت در تعداد وجود دارد؟

در ماده‌ٔ ۷ این قانون در این خصوص محدودیت مقرر شده. درخواست‌کنندگان نمی‌توانند بیش از دو کودک یا نوجوان را سرپرستی نمایند مگر در مواردی که کودکان یا نوجوانان تحت سرپرستی، اعضای یک خانواده باشند.

پشتوانه‌ٔ مالی لازم برای قبول سرپرستی

پس از قبول درخواست، افراد متقاضی برای شش ماه به صورت آزمایشی امکان سرپرستی را خواهند داشت و بعد از گذشت این زمان دادگاه بر اساس نظر سازمان بهزیستی و وجود شرایط لازم مقرر در قانون، حکم سرپرستی صادر می‌کند. صدور حکم سرپرستی بر اساس ماده ۱۴، مستلزم این است که درخواست‌کننده سرپرستی بخشـی از اموال یا حقوق خـود را به کودک یا نوجـوان تحت سرپرستی تملیک کند. تشخیص نوع و میزان مال یا حقوق مزبور با دادگاه است. در مواردی که دادگاه تشخیص دهد اخذ تضمین عینی از درخواست‌کننده ممکن یا به مصلحت نیست و سرپرستی کودک یا نوجوان ضرورت داشته باشد، دستور اخذ تعهد کتبی به تملیک بخشی از اموال یا حقوق در آینده را صادر و پس از قبول درخواست‌کننده و انجام دستور، حکم سرپرستی صادر می‌کند. البته اگر مصلحت طفل اقتضاء کند، امکان چشم‌پوشی از مفاد این ماده وجود دارد.

برای آشنایی هر چه بهتر شما با نهاد فرزندخواندگی بحث‌های بیشتری لازم است که در آینده و یادداشت بعدی، مطرح خواهد شد.