یک کتاب خواندنی برای پاسخ به شبهات درباره جایگاه زن در اسلام

سرویس سبک زندگی فردا؛ غزاله صباغیان طوسی: بعضی سوال‌ها هم هستند که عادت کرده‌ایم بی‌جواب بمانند. نه که جواب نداشته باشند ولی انگار هیچ وقت یافتن پاسخ‌هایشان در اولویت نبوده. شاید هم ما راه نزدیکش را بلد نبودیم. بعضی سوال‌ها، تردیدها، سال‌هاست ته ذهن آدم ته نشین شده‌اند و یافتن پاسخ‌هایشان بهانه می‌خواهد. روزهای خوب، بهانه‌های خوبی برای شروع کارهای خوبند. مثلا اینکه در روزهای بهاری اواخر اسفندماه، به بهانه میلاد دخت نبی(ص) و روز زن، درباره نگاه اسلام و قرآن به زنان بیشتر بخوانیم.

کتاب ارزشمند «زن از منظر قرآن کریم» اثر محمدعلی انصاری، شامل تفسیر و توضیح بیش از ۳۰۰ آیه از آیات قرآن کریم است که به توصیف جایگاه بانوان در کلام خدا، احکام مربوط به آنها، و تبیین زوایای گوناگون وجودی زن در معارف الهی می‌پردازد. این کتاب با نگاه جامعی که به مبحث زنان در قرآن کریم دارد، تمام آیاتی را که به گونه‌ای با زنان یا مسائل مربوط به آنان در ارتباط بوده‌اند، به طور طبقه بندی شده، مورد بررسی قرار داده است. کتاب در شش فصل کلی به موضوعات خلقت زن به روایت قرآن، سرنوشت زن در عصر جاهلی، کرامت زن در قرآن، نقش‌های ویژه زن در زندگی، ویژگی‌های فقهی و حقوقی زنان، الگوهای مثبت و منفی زن در قرآن کریم، سیمای زن در جهان آخرت و کامل ترین الگوی زن در قرآن کریم، می‌پردازد. هر یک از این فصول از زیرفصل‌های متعددی تشکیل یافته که در آن به آیات مرتبط با آن موضوع پرداخته شده است.

«ذَلِک أَدْنى أَن یُعْرَفْنَ فَلا یُؤْذَیْنَ … در این آیه دو نکته زیبا به عنوان فلسفه حجاب مطرح می‌شود: اول: «ان یعرفن» یعنی زن مسلمان با پوشش، شخصیت و جایگاه پیدا می‌کند و از کاردستی شدن و به صورت عروسک خیمه شب بازی درآمدن، نجات می‌یابد. این از مهم ترین فلسفه های حجاب در قرآن است. اینکه زن منزلت و جایگاه واقعی و ارزشمند خود را پیدا کند و جسم او عامل جذب نبوده و رابطه او با دیگران برخاسته از تن او نباشد. دوم: «فلا یوذین» یعنی ایجاد مصونیت و محفوظیت است. حجاب انسان را از توقعات نابه جا، از شهوت رانی‌ها، از بی حرمتی‌ها و اهانت‌ها حفظ می‌کند. هنگامی که پوشش وجود داشته باشد، از بسیاری از ایذاء‌های اجتماعی کاسته می‌شود. تفاوت این بحث را در کشورهای اسلامی و غیراسلامی به وضوح می‌بینیم. از جمله این کشورها ایالات متحده امریکاست که بیشترین سهم جنایات و تعرضات به زنان را به خود اختصاص داده است»

در فصل‌های مختلف این کتاب به تناسب آیات، موضوعات بحث برانگیز قرآن و شبهاتی که پیرامون زنان مطرح می‌شود، نیز واکاوی و توضیح داده شده است. ماجرای خروج آدم و حوا از بهشت، مهریه، ازدواج موقت، تعدد زوجین، طلاق، حقوق زن و مسئله عده، تفاوت دیه زن و مرد، علت تفاوت ارثیه زن و مرد، مسئله قضاوت و مرجعیت زنان، مسئله پوشش و حجاب زن، جهاد زنان، تعدد همسران رسول خدا(ص) و تمامی آیات مورد سوال یا مبهم قرآن که ممکن است برای بسیاری از ما ایجاد شبهه کند، توضیح داده شده است. البته بنای کتاب بر این نبوده که تنها به آیات یا موضوعات مورد سوال و بحث برانگیز بپردازد، جامعیت کتاب تمام موضوعات مربوط به زنان که در قرآن کریم به آن اشاره شده را در بر می‌گیرد، کرامت زنان، نقش‌های ویژه زنان و وظایف و حقوق هر یک از آنها، مادری، زنان و زینت، همسران پیامبران الهی، ویژگی‌های زنان بهشتی و وصف زنان در بهشت و فصل انتهایی کتاب که مختص به برترین نمونه زن در عالم یعنی حضرت فاطمه(س) و فضایل و آیات مربوط به ایشان در قرآن کریم است. «خداوند سبحان در آیه ۳۴ سوره مبارکه نساء می‌فرماید: الرِّجالُ قَوّامُونَ عَلَی النِّساءِ بِما فَضَّلَ اللّهُ بَعْضَهُمْ عَلی بَعْضٍ وَ بِما أَنْفَقُوا مِنْ أَمْوالِهِمْ… این آیه در بحث روابط میان زن و مرد آیه بسیار مهمی است و درک ظرایف واژگانی آن ما را از خیلی از لغزش‌ها که در فهم آن ممکن است، حفظ می‌کند. به کسی که کاری را به عهده می گیرد و آن را به درستی انجام می دهد، القائم بالامر می‌گویند. پس قائم کسی است که نسبت به مسئولیت و کاری قیام کند و بایستد. حال کسی که مسئولیتی را قبول کند و توانایی این را داشته باشد که بازوی دیگری را هم بگیرد و او را هم در کنار خودش بلند کند و ایستاده نگه دارد، قوام خوانده می‌شود. مردان باید روی پای خود بایستند. اگر مردی توانایی ایستادن بر روی پای خود را نداشته باشد، شایستگی تشکیل خانواده را ندارد. بعد از آنکه قائم گردید و توانست روی پای خود بایستد، باید بازوی انسان دیگری را هم بگیرد و مسئولیت اداره زندگی او را هم قبول کند و او را هم پابرجا کند. این معنای قوام بودن مردان است. خداوند در این آیه مسئولیت اقتصادی، امنیتی و اخلاقی مرد در نظام زندگی را یادآوری می‌کند. اینکه مردان از نظر مسئولیت اقتصادی و امنیت اخلاقی قوام هستند و باید حافظ و برپانگهدارنده شخصیت و حیثیت همسرشان باشند…»

مباحث مربوط به زنان در اسلام از موضوعاتی است که همیشه مورد بحث و سوال بوده. اگر جزء افرادی هستید که گاهی اوقات در جمع‌های دوستانه، لابه لای گپ و گفت‌های بین کار با همکاران، وقت تاملات شخصی یا هنگام قرائت قرآن، با انبوه سوالاتی که درباره جایگاه زن در اسلام و شبهات مربوط به آن، مواجه می‌شوید، به این کتاب رجوع کنید. اگر با نوجوانان در ارتباطید یا دوستانی از ادیان دیگر دارید، اگر وقت مراجعه شخصی به تفاسیر درباره تک‌تک این آیه‌ها را ندارید یا اگر یک زنید که دوست دارید بیشتر از قبل درباره نگاه اسلام به خودتان بدانید، مطالعه کتاب خوب «زن از منظر قرآن کریم» را از دست ندهید. استاد محمدعلی انصاری، مفسر توانمند قرآن در دوره معاصر است که علاوه بر تفسیر کامل قرآن کریم، آثار متعدد صوتی و مکتوب دیگری در مباحث موضوعی قرآن از ایشان منتشر شده است. گام‌های موفقیت در پرتو قرآن کریم، شناخت آسیب‌های نفس در پرتو قرآن کریم، شرح مبسوط و موضوعی برخی نامه‌های نهج البلاغه یا ادعیه صحیفه… از دیگر آثار ایشان است. کتاب «زن از منظر قرآن کریم» را انتشارات بیان هدایت نور، در ۳۲۵ صفحه منتشر کرده است.

*عکس‌ها از غزاله صباغیان طوسی