طرح تحول،«آموزش علوم پزشکی» را هم متحول می‌کند؟

خبرگزاری ایسنا: دو سال از تدوین سند تحول آموزش علوم پزشکی و اقدامات انجام شده در راستای این طرح می‌گذرد. با توجه به اینکه در ماه‌های آخر دولت یازدهم به سر می‌بریم سئوالات زیادی درخصوص میزان عملیاتی شدن این سند و همچنین نتایج اجرای آن و اینکه آیا این برنامه، آموزش علوم پزشکی را متحول می‌کند یا خیر وجود دارد. به گزارش ایسنا، اهمیت آموزش پزشکی و توسعه کمی و کیفی آن در کشور و همچنین زیانبار بودن نادیده گرفتن آموزش این علوم به سبب ارتباط مستقیم آبن با سلامت افراد جامعه بر کسی پوشیده نیست. در عین حال توجه به این حوزه می‌تواند ضمن بین‌المللی‌سازی دانش پزشکی کشور و مطرح کردن کشورمان در حوزه‌های علمی بین‌المللی، به استحکام بخشیدن زیرساخت‌های حوزه سلامت و همچنین کاهش هزینه‌های بهداشت و درمان و کاهش خطاهای پزشکی منجر شود. در سال‌های اخیر با وجود اهمیت آموزش علوم پزشکی و نقش به سزای آن در سیستم بهداشت و درمان کشور،‌ این حوزه در اولویت دوم بعد از مساله بهداشت و درمان قرار گرفته و به موضوعی حاشیه‌ای در حوزه سلامت بدل شده است. به گفته برخی کارشناسان، در دهه‌های اخیر پس از ادغام آموزش علوم پزشکی در وزارت بهداشت، امر "آموزش پزشکی" به عنوان موضوعی جانبی همواره در اولویت دوم بودجه‌دهی‌ و برنامه‌ریزی‌های کلان حوزه سلامت بوده است. به همین دلیل از حدود دوسال قبل سند تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی در قالب 12 بسته شامل "بسته آینده‌نگری و مرجعیت علمی در آموزش پزشکی"، "بسته حرکت به سوی دانشگاه‌های نسل سوم"، "بسته آموزش پاسخگو و عدالت‌محور"، "بسته توسعه راهبری، ‌هدفمندی و ماموریت‌گرایی آموزش پزشکی"، "بسته آمایش سرزمین، ماموریت‌گرایی، تمرکزگرایی و ارتقای توانمندی دانشگاه‌ها"، "بسته نهادینه‌سازی رویکرد آموزش پاسخگو در نظام سلامت"، "بسته اعتلای اخلاق حرفه‌ای"، "بسته بین‌المللی‌سازی آموزش علوم پزشکی"، "بسته توسعه آموزش مجازی در علوم پزشکی"، "بسته ارتقاء نظام ارزیابی و آزمون‌های علوم پزشکی"، "بسته اعتبار بخشی بیمارستان‌های آموزشی"،" بسته توسعه و ارتقای زیرساخت‌های آموزش علوم پزشکی" طراحی شده است. در پیشینه سند تحول و نوآوری در آموزش علوم پزشکی آمده است که با توجه به گسترش قابل ملاحظه دانشگاه‌های علـوم‌ پزشکی و موسسـات آمـوزش عالی سلامت در کشور و وجود زیرساخت‌های مناسب برای ارتقای کمی و کیفی آموزش عالی در حـوزه سـلامت، ترسیم نقشه راهی روشن و مبتنی بـر شـواهد و اسـناد بالادسـتی امـری ضروری و اجتناب‌ناپذیر است و برنامه جامع آموزش عالی نظام سلامت در راستای تحقق اهداف برنامه تحول نظام سلامت، سندی راهبردی است کـه بر مبنای اسناد بالادستی از جمله چشم‌انداز ایران 1404 ،نقشه جامع علمی کشور، نقشه جامع علمی سلامت و برنامـه تحول نظام سلامت تدوین می‌شود. آنچه طرح تحول آموزش علوم پزشکی در دو سال انجام داده است وزارت بهداشت عملیات خود را از حدود دو سال پیش در حوزه اجرایی کردن سند تحول آموزش آغاز کرده و در هر یک از بسته‌های 12 گانه سند تحول آموزش فعالیت‌هایی انجام داده است. طبق گزارش معاونت آموزشی وزارت بهداشت، برنامه عملیاتی طرح تحول آموزش 44 برنامه و 235 فعالیت در زیرمجموعه دارد که این برنامه‌ها برای 10منطقه آمایشی، 60 دانشگاه و دانشکده علوم پزشکی تعریف شده است. در راستای ماموریت‌گرایی دانشگاه‌های علوم پزشکی در حال حاضر 50 ماموریت تعریف و هر ماموریت به یک منطقه داده شده و حیطه‌های علمی به عنوان ماموریت دانشگاه‌ها ایجاد شده است. براساس گزارش‌ها در راستای اجرایی شدن بسته توسعه راهبری، ‌هدفمندی و ماموریت‌گرایی آموزش پزشکی تاکنون، حدود 70 درصد سرفصل‌های آموزشی که 200 مورد را دربر می‌گیرد بازنگری و همچنین کمیته بین‌رشته‌ای با نظارت وزارت علوم ایجاد و دستورالعمل‌هایی در رابطه با بازنگری دروس تعریف شده است. همچنین براساس گفته معاونت آموزشی وزارت بهداشت شورای عالی اخلاق نیز در مسیر اجرایی شدن بسته اخلاق حرفه‌ای در وزارت بهداشت تشکیل شده و در حال حاضر همه دانشگاه‌های علوم پزشکی دارای شورای عالی اخلاق هستند. طبق گزارش های وزارت بهداشت، در حوزه بین‌المللی‌سازی نیز سندی در شورای عالی انقلاب فرهنگی با مشارکت وزارت بهداشت در حال تدوین است که می‌تواند قدم رو به جلویی در حوزه تحقق اهداف بسته بین‌المللی‌سازی در زمینه‌های توسعه دانش‌های نوین با تاکید بر حیطه‌های میان‌رشته‌ای و تمرکز بر علوم و فناوری‌های نوین، حضور در عرصه‌های آموزشی منطقه‌ای و جهانی، ارتقای منابع انسانی بخش آموزش عالی سلامت و خلق ثروت دانش‌بنیان در عرصه آموزش عالی سلامت باشد. همچنین در راستای اجرایی شدن این بسته در حال حاضر 2000 دانشجوی خارجی در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور مشغول به تحصیل هستند. راه‌اندازی دانشکده سلامت و دین و همچنین راه‌اندازی دانشکده هنر و سلامت در دانشگاه علوم پزشکی نیشابور از دیگر اقداماتی که وزارت بهداشت در راستای اجرایی شدن توسعه علوم میان‌رشته‌ای در سند تحول آموزش پزشکی انجام داده است. همچنین وزارت بهداشت در سال گذشته وزارت بهداشت دانشگاه مجازی را جهت تحقق اهداف توسعه زیرساخت‌های آموزشی مجازی ایجاد کرد و راه‌اندازی رشته کارشناسی ارشد آموزش پزشکی مجازی از دیگر فعالیت‌ها در راستای اهداف بسته توسعه آموزش مجازی در علوم پزشکی بوده است و به گزارش معاونت آموزشی وزارت بهداشت در حال حاضر 900 عضو هیات علمی کارشناسی ارشد آموزش مجازی گرفته‌اند و در حال فعالیت هستند. اعتبار بخشی تمام موسسات و بیمارستان‌های آموزشی در ادامه عملیات اجرایی سند طرح تحول آموزش علوم پزشکی از دیگر اقدامات وزارت بهداشت بوده است. همچنین معاون آموزشی وزارت بهداشت از همکاری با بخش خصوصی برای اجرایی شدن سند تحول آموزش خبر داده و اظهار داشته آیین‌نامه‌های اجرایی راهبردهای مشارکت بخش خصوصی در آموزش علوم پزشکی در حال تدوین است و به زودی به دانشگاه‌ها ابلاغ می‌شود. در راستای بسته آموزشی پاسخگو و عدالت‌محور تاسیس 15 دانشکده و 22 مجتمع آموزش عالی سلامت در شهرستان‌ها را از اقدامات صورت گرفته و راه‌اندازی 69 رشته مقطع در دانشکده‌های شهرستان‌های غیر از محل دانشگاه علوم پزشکی به منظور افزایش دسترسی محیطی به آموزش عالی دولتی از دیگر اقدامات در این حوزه بوده است. منتقدان طرح تحول آموزش چه می گویند؛ چالش ها کدامند؟ این اقدامات وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در حالی است که کماکان سند تحول آموزش علوم پزشکی با انتقادات و چالش‌هایی روبه‌رو است. در این رابطه برخی کارشناسان با انتقاد از ماموریت‌گرا کردن دانشگاه‌های علوم پزشکی در قالب طرح تحول آموزش علوم پزشکی اعتقاد دارند این امر عامل بازدارنده‌ای در مسیر خلاقیت و نو آوری دانشگاه‌ها است و مانع از ایجاد فعالیت‌های نوآورانه در دانشگاه‌های علوم پزشکی می‌شود. دکتر باقر لاریجانی معاون آموزشی وزیر بهداشت در پاسخ به این انتقادات به ایسنا گفت: بحث ماموریت‌گرایی جریانی است که علاوه بر ایران، در سایر کشورهای دنیا نیز وجود دارد و مورد تاکید مقام معظم رهبری است که براساس آن دانشگاه‌ها ضمن تلاش در همه زمینه‌ها، می‌توانند در برخی عرصه‌ها سرمایه‌گذاری بیشتری انجام دهند و ماموریت‌های ویژه‌ای در این زمینه‌ها داشته باشند. به گفته وی، ماموریت‌گرایی اتفاقا منجر به بروز خلاقیت و نوآوری در عرصه‌های دانشگاهی خواهد شد و دانشگاه‌ها علاوه بر حرکت‌های وسیع در همه زمینه‌ها، در یک زمینه‌ از اقدامات عمیق‌تر و جدی‌تر وارد می‌شوند. لاریجانی با بیان اینکه حوزه آموزش برای دانشگاه‌ها و مناطق آمایشی، ماموریت‌هایی را تعیین کرده است. اما اینکه دانشگاه با چه روش و روندی این ماموریت را محقق کند، بستگی به برنامه هر دانشگاهی‌ دارد گفت: وزارت بهداشت برای دانشگاه‌ها تعیین‌تکلیف نمی‌کنیم که چه کاری را انجام دهند، بلکه خواسته‌ایم با هر روشی که می‌توانند در جهت این ماموریت‌ها حرکت کنند. ضمن اینکه دانشگاه‌ها نوعا در حوزه علوم پزشکی فعالیت‌های فراوانی دارند که یکی از آنها ماموریت‌های سپرده شده است. چالش اساسی دیگری که در حوزه طرح تحول آموزش علوم پزشکی کمبود اعتبارات حوزه آموزش است. به نحوی که خود مسئولان وزارت بهداشت صراحتا از کمبود اعتبارات این طرح خبر می‌دهند و اظهار می‌دارند اعتبارات حوزه آموزش نیازمند ارتقا است تا تکافوی برنامه‌های تحولی را داشته باشد. به اذعان مسولان مشکلات اعتباری پیش روی طرح تحول آموزش اجرایی شدن و موفقیت طرح را با چالش‌هایی رو به رو کرده است. با وجود اجرایی شدن سند طرح تحول آموزش در دانشگاه‌های علوم پزشکی کشور اما یکی دیگر از نگرانی‌هایی که در رابطه با این طرح وجود دارد ضمانت اجرای آن در آینده است و این مساله اساسی که امکان توقف اجرای این طرح با عوض شدن دولت وجود دارد به این دغدغه مندی که آیا این طرح با تمام پیشرفت‌ها و چالش‌هایی که در پیش روی خود دارد با تغییر و تحولات پیش روی دولت، همچون گذشته به کار خود ادامه خواهد داد یا خیر دامن می‌زند. معاون آموزشی وزیر بهداشت در این باره به ایسنا گفت: غالب شدن گفتمان طرح تحول در آموزش پزشکی در دانشگاه‌ها تضمینی برای اجرای این برنامه دردولت‌های آتی است و وزارت بهداشت تلاش کرده است برنامه تحول آموزش به گفتمان رایج و غالب در دانشگاه‌ها تبدیل شود. وی خاطرنشان کرد: مصوبه شورای انقلاب فرهنگی بستری فراهم کرده است و این گفتمان و ایجاد بستر مطالبات اجتماعی می‌تواند ضمانت بیشتری برای اجرای طرح تحول آموزش در دولت‌های بعدی ایجاد کند. یکی از موضوعات مورد توجه دیگر در طرح تحول آموزش فاصله نسبت استاد به دانشجو در کشور ما است که به اذعان وزیر بهداشت اگرچه نسبت به سند چشم‌انداز در این حوزه پیشرفت هایی حاصل شده است، اما با دانشگاه‌های مطرح دنیا فاصله زیادی داریم. به گفته وزیر بهداشت 18 هزار عضو هیأت علمی برای تحقق این برنامه‌های تحولی در دانشگاه‌ها تعداد زیادی نیست و باید این تعداد را ارتقاء داد. «سند تحول آموزش»، آموزش علوم پزشکی را از ورطه فراموشی بیرون می کشد به گزارش ایسنا، به نظر می‌رسد، با وجود برخی انتقاداتی وارد شده از سوی کارشناسان و صاحب‌نظران به «سند تحول آموزش علوم پزشکی»، اجرای این سند با شروع خوبی همراه بوده و تا حدودی در برخی موراد به موفقیت‌هایی دست یافته است و می‌تواند حوزه مغفول مانده آموزش علوم پزشکی را از ورطه فراموشی بیرون بکشد. از سوی دیگر به دلیل اینکه برنامه تحول در آموزش علوم پزشکی برنامه‌ای کیفی و 5 ساله است، هم‌اکنون که 2 سال از اجرای آن می‌گذرد در خصوص نتایج این برنامه نمی‌توان اظهارنظر قطعی کرد و با توجه به اینکه در سال آخر مسئولیت دولت یازدهم به سر می‌بریم باید منتظر ماند و دید آیا طرح تحول آموزش در دولت بعدی ادامه خواهد یافت یا خیر و اینکه آیا این طرح می‌تواند در سال‌های آینده تحول اساسی در آموزش علوم پزشکی ایجاد کند؟