آجیل، کالای لوکسی که هر کسی قدرت خرید آن را ندارد/ برابری قیمت یک کیلو پسته با دستمزد روزانه یک کارگر/ بادام ایرانی کیلویی ۷۹ هزار تومان!

سرویس اقتصادی فردا: هر سال در آستانه سال نو، قیمت بسیاری از ملزومات شب عید روند صعودی می‌یابند و گران می‌شوند. به طوری که حتی راهکارهای تنظیم بازار نیز نمی‌توانند در مقابل گرانی‌ها قد علم کنند و همین افزایش قیمت‌ها سبب می‌شود که بسیاری از مردم، اقلام مختلفی را از لیست خرید خود خط زده و سفره نوروزی‌شان هر سال کوچک‌تر از سال قبل شود.

آجیل و خشکبار که از سال‌های دور، یکی از ضروریات پذیرایی‌های نوروز به شمار می‌رفت و نقش عمده‌ای در صله رحم ایفا می‌کرد، امروز هیبتی لوکس یافته و هر کسی قادر به خرید آن نیست. روند افزایش قیمت آجیل از اواسط بهمن ماه شروع می‌شود و تا چند روز مانده به آغاز سال جدید، به اوج خود می‌رسد، به نحوی که تن‌ها یک کیلوگرم از برخی اقلام آجیل شب عید، با دستمزد یک یا دو روز کارگران برابری می‌کند و به همین سبب، گستره وسیعی از مردم کشور، ترجیح می‌دهند که سال نو را بدون آجیل و خشکبار بگذرانند.

گرانی نداشته‌ایم!

چند روز قبل، علی فاضلی، رییس اتاق اصناف ایران، با اشاره به این‌که آجیل هیچ افزایش قیمت نداشته است، گفت: «من به طور یقین افزایش قیمت آجیل را رد می‌کنم، چرا که آجیل از کالاهایی بوده که افزایش قیمت نداشته و حتی در برخی موارد نسبت به سال گذشته ۱۰ درصد ارزان‌تر است.»، اما برای رد این مدعا، کافی‌ست چرخی در آجیل و خشکبار فروشی‌های سطح شهر بزنیم تا متوجه شویم که برخلاف گفته‌های رییس اتاق اصناف، نه تن‌ها کاهش قیمت نداشته‌ایم، بلکه افزایش قیمت‌ها آنقدر چشم‌گیر است که حتی افراد بی‌اطلاع از وضعیت بازار هم آن را احساس می‌کنند.

یکی از آجیل‌فروش‌های منطقه پاسداران درباره افزایش قیمت آجیل می‌گوید: «امسال هم قیمت آجیل گران‌تر شده. من کاری ندارم که مسئولان و رسانه‌ها چه می‌گویند، اما به عنوان یک فروشنده می‌دانم که نسبت به چند ماه قبل در بخش آجیل و خشکبار گرانی داشته‌ایم.»

او ادامه می‌دهد: «البته گران شدن به خاطر افزایش تقاضاست و هر سال چند درصدی افزایش قیمت داریم.»

خشکبارفروش دیگری در منطقه سهروردی با تاکید بر افزایش نسبی قیمت‌ها می‌گوید: «دلیل اصلی گرانی به خاطر نقش دلال‌هاست. ما هر سال یک بار نزدیک‌های شب یلدا و یک بار هم در آستانه سال جدید شاهد افزایش قیمت آجیل و خشکبار هستیم. بیشترین افزایش قیمت هم مربوط به بادام و پسته است.»

وی اضافه می‌کند: «قدرت خرید مردم کم است و خیلی‌ها نمی‌توانند چند صد هزار تومان پول بدهند و یک کاسه آجیل بگیرند. بسیاری ترجیح می‌دهند این رقم را خرج مسائل ضروری‌تر زندگی‌شان بکنند و آجیل نخرند.»

آقای هاشم‌زاده، یکی از آجیل‌فروش‌های باسابقه تهران هم در مورد قیمت آجیل در آستانه سال نو به خبرنگار فردا می‌گوید: «خیلی‌ها می‌گویند که افزایش استقبال و تقاضای مردم برای خرید آجیل باعث شده که اقلام آن گران شود، در حالی که من فکر می‌کنم این خرید نکردن مردم است که باعث شده دلال‌ها یا برخی مغازه‌دار‌ها قیمت‌ها را بالا ببرند تا بتوانند سود موردنظرشان را از همین فروش کم هم تامین کنند. گران شدن آجیل در روزهای پایانی سال یک موضوع عادی شده و خیلی از آنهایی که می‌خواهند در نوروز آجیل داشته باشند، از بهمن ماه برای خرید آجیل اقدام می‌کنند تا به گرانی برنخورند!»

دست‌های خالی!

انبوهی از نمایشگاه‌های بهاره و تنظیم بازار و فروش مستقیم کالا هم نتوانسته بر گرانی‌های غلبه کند. در یک بررسی میدانی مشخص شد که مغز فندق، پسته درجه یک و بادام ایرانی به طور متوسط چند درصدی گران شده‌اند. برای مثال هر کیلو مغز فندق حدود ۶۵ هزار تومان، پسته ۷۰ هزار تومان و بادام ۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسد. البته نباید از این نکته غافل شد که موقعیت جغرافیایی فروشگاه‌ها تاثیر مستقیمی بر قیمت‌ها دارد و هر کیلو بادامی که در مناطق مرکزی تهران ۶۰ هزار تومان به فروش می‌رسد، در مناطق شمالی تا ۷۹ هزار تومان به ازای هر کیلو افزایش می‌یابد.

خانم محتشمی که برای خرید اقلام ضروری نوروز به نمایشگاه بهاره سر زده، درباره قیمت آجیل و خشکبار می‌گوید: «من از شرق تهران می‌آیم. درست است که قیمت‌ها در اینجا پایین‌تر از فروشگاه‌های سطح شهر تعیین شده، اما باز هم قادر به خرید نبودم و به سراغ آجیل نرفتم. چون تفاوت قیمت چندان قابل ملاحظه نیست و از طرفی هم واقعا آجیل واقعا گران است!»

خانم دیگری که کنار او نشسته، با تایید گفته‌های خانم محتشمی وارد بحث می‌شود و می‌گوید: «من هم خیلی وقته که آجیل نمی‌خرم. یعنی بخوام هم نمی‌شه. از بس گرونه. حتی از همین جا هم ستاد تنظیم بازار قیمت‌گذاری کرده هم نمی‌تونم خرید کنم. چه برسه به بیرون.

اما آقای مرتضوی که هم از قیمت‌ها ناراضی‌ست و هم کیفیت نتوانسته او را نسبت به خرید آجیل ترغیب کند؛ می گوید: «ما این همه پسته و بادام داریم. نمی‌دونم چرا جنس‌های بی‌کیفیت چینی رو وارد بازار کردن. بادام ایرانی خیلی گرونه. چینی هم بی‌کیفیته. آجیل امسال واقعا گرونه و بعید می‌دونم کسی بتونه بخره!» البته در آن سوی شهر، هستند کسانی که قیمت‌ها را معقول می‌دانند و بر این باورند که «وقتی همه چیز گران شده، گرانی آجیل هم منطقی است» یا «قیمت‌ها طوری است که می‌توان آجیل خرید!»

جواد فتحی که مشغول خرید آجیل از یکی از فروشگاه‌های خشکبار است، درباره قدرت خرید مردم و قیمت آجیل می‌گوید: «اتفاقا قیمت‌ها خوب است. یعنی طوری است که خیلی‌ها می‌توانند حتی شده یک کیلو آجیل بخرند و عید را بدون تنقلات نگذرانند! به نظرم این‌که بگوییم آجیل گران شده درست نیست!»

آجیل‌های چینی و تسخیر بازار

برای جلب اطمینان مشتری مجبورند واژه «ایرانی» را هم به همراه نام محصول روی اتیکت‌ها درج کنند. بادام ایرانی، پسته اعلاء ایرانی، فندق درجه یک ایرانی. هر کدام را که نشان دهی و بپرسی این چینی است؟ سر را به نشانه یک پاسخ منفی ِقاطع تکان می‌دهند و می‌گویند: «نه. ما فقط جنس ایرانی می‌فروشیم. چینی به درد نمی‌خوره!»، ولی در کیسه‌ها و ظرف‌های آجیل خیلی‌هاشان آجیل‌های چینی جا خوش کرده‌ است. آجیل‌هایی که به واسطه قیمت پایین‌تر نسبت به محصولات ایرانی، کیفیت مرغوب و مطلوبی ندارند و تمییز چینی از ایرانی هم یک کاربلد را می‌طلبد و خیلی‌ها خام آن اتیکت قلابی «ایرانی» می‌شوند.

چندی قبل دبیر اتحادیه آجیل و خشکبار اصفهان با اشاره به روش تشخیص انواع آجیل چینی در بازار، گفت: «مردم عادی نمی‌توانند آجیل چینی را از نوع ایرانی تشخیص دهند، البته مغزهای چینی برای برخی از فروشندگان نیز قابل تشخیص نیست که خود از این موضوع بی‌اطلاع بودند و از سطح بازار جمع آوری شد. با توجه به اینکه این نوع آجیل از گمرک وارد نمی‌شود و قاچاق بوده، هیچ‌گونه نظارتی بر آلوده بودن یا نبودن آن وجود ندارد و آماری هم از واردات آن در دست نیست.»

از سوی دیگر مرداد ماه امسال، عبدالله رضیان عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس دهم شورای اسلامی گفت: «با وجود این‌که ایران جزو بزرگ‌ترین صادرکنندگان خشکبار در جهان است، ولی با واردات محصولات بی کیفیت به ویژه تولیدات کشور چین روبرو هستیم.»

وی با بیان این‌که تولید خشکبار کشور در بحث فنی، کیفیت و کمیت دارای جایگاه برتری نسبت به کشورهای دیگر است، افزود: «طبق سیاست‌های اقتصاد مقاومتی باید با واردات کالاهایی که مشابه آن در داخل کشور وجود دارد، برخورد شود.»

آب‌رفتن سفره نوروز

آجیل اگرچه یکی از اقلامی‌ست که در مقایسه با دیگر کالاهای شب عید، از اولویت کمتری برخوردار است و حذف آن از سبد خانوار خدشه‌ای بر پذیرایی‌های نوروزی وارد نمی‌کند، اما همین روند حذف آجیل از سفره نوروز و عدم خرید آجیل توسط بسیاری از مردم کشور؛ آن هم به واسطه گرانی بیش از حد، می‌تواند زنگ خطری باشد برای کوچک‌تر شدن سفره‌های نوروزی مردم و حذف دیگر اقلام نوروز؛ حتی اقلامی که حالا از نظر ما اولویت بالاتری دارند و از ضروریات به شمار می‌روند هم با ادامه روند گرانی‌ها، می‌توانند از لیست خرید نوروزی مردم کشور خط بخورند!