چگونه از ورم شکم خلاص شویم؟ / راه‌های درمان نفخ و ورم روده / برای درمان نفخ چه چیز‌هایی بخوریم و چه چیز‌هایی نخوریم؟

پایگاه خبری تحلیلی فردا: در این مطلب به شما اطلاعاتی درباره از بین بردن ورم معده، درمان نفخ شکم، درمان بی اختیاری باد شکم در خواب، از بین بردن باد بدن و راهکارهای خلاصی از ورم شکم می‌دهیم.

نفخ روده‌ها (ورم شکم) معمولاً به‌خاطر این به‌وجود می‌آید که باکتری‌های «خوب» غذاهای هضم‌نشده در روده‌ی بزرگ را تخمیر می‌کنند. عمل تخمیر باعث تولید گاز می‌شود، و روده را دچار ورم و آماس می‌کند. در نتیجه فرد دچار احساس ناراحتی می‌شود. از جمله غذاهایی که دستگاه هاضمه معمولاً در گوارش کامل آن به مشکل برمی‌خورد می‌توان به این‌ها اشاره کرد: فیبرهای گیاهی حل‌نشدنی، غذاهایی که مقدار زیادی فروکتوز دارند، قندِ شیر (لاکتوز)، و پروتئین گلوتن. رهاکردن باد، اصلاح رژیم، و بعضی داروهای خاص می‌توانند شما را از ورم شکم خلاص کند.

۱. به‌صورت کاملاً طبیعی خودتان را راحت کنید

۱. از باددرکردن نترسید. احتمالاً مستقیم‌ترین روش برای اینکه از درد شکمی ناشی از تجمع باد راحت شوید این است که بگذارید باد از شکم‌تان خارج شود. از نظر بیشتر مردم و در بسیاری از فرهنگ‌ها، باددرکردن در ملا عام کاری ناپسند به‌شمار می‌رود، بنابراین دراین‌باره احتیاط کنید و این کار را در دستشویی انجام دهید. برای اینکه باد راحت‌تر از شکم‌تان خارج شوید، مدتی قدم بزنید یا به‌آرامی شکم خود را به سمت پایین مالش دهید. مالش احتمالاً به خروج باد از روده‌ی بزرگ کمک می‌کند.

• بادی که باکتری‌های مخمر در روده‌ی بزرگ تولید می‌کنند ترکیبی است از نیتروژن، دی‌اکسیدکربن، متان، و سولفور. بوی بد باد معده به‌خاطر همین گازها است.

• باددرکردن با افزایش سن بیشتر می‌شود. دلیل آن معمولاً این است که با افزایش سن آنزیم‌های گوارشی کمتر در بدن تولید می‌شوند.

۲. درد نفخ را با باد گلو تسکین دهید. راه دیگری که برای خروج باد از بدن وجود دارد در طرف دیگر بدن قرار گرفته است. البته باد گلو (یا آروغ‌زدن) کمک چندانی به رهایی از بادهایی که در پایین روده حبس شده‌اند نمی‌کند، اما مطمئناً می‌توانید بادهای اضافی‌ای را که در معده و قسمت‌های بالایی روده گیر افتاده با بادگلو از درون خود بیرون بکشید. جمع‌شدن هوا در شکم ممکن است ناشی از سریع‌نوشیدن آب یا سریع‌خوردن غذا باشد، یا ناشی از نوشیدن مایعات با نی، یا جویدن آدامس، یا سیگارکشیدن. اگر آروغ بزنید، این هوای جمع‌شده به‌راحتی و به‌سرعت و بدون هیچ دردی رها می‌شود. نوشیدن بیش از حد نوشابه‌های گازدار باعث ورم شکمی می‌شود، اما اگر فقط یکی دو جرعه از این نوشیدنی‌ها را بخورید راحت‌تر می‌توانید آروغ بزنید و باد اضافی را خالی کنید.

• از جمله مواد طبیعی برای تولید باد گلو این‌ها هستند: زنجبیل، پاپایا، آب لیمو، و نعناع‌فلفلی.

• آروغ‌زدن در ملا عام نیز، مثل باددرکردن، از نظر بسیاری از آدم‌ها و فرهنگ‌ها (البته نه همه‌ی آن‌ها) ناپسند شمرده می‌شود. پس مراقب باشید.

۳. از مصرف خوراکی‌های نفاخ دوری کنید. بعضی از غذاها بیش از بقیه در روده باد تولید می‌کنند. دلیل این ویژگی این است که این غذاها سخت‌تر هضم می‌شوند یا ترکیباتی دارند که معده و روده را آزار می‌دهد. از عمده‌ترین غذاهای نفاخ می‌توان به عدس و نخود و لوبیا اشاره کرد، و همچنین کلم، پیاز، بروکلی، گل‌کلم، آلو، و قارچ. اگر در مصرف بعضی خوراکی‌ها زیاده‌روی کنید، بیشتر دچار ورم، نفخ، و اسهال می‌شوید، خوراکی‌هایی مثل فیبرهای حل‌نشدنی (که در سبزیجات و پوست میوه‌ها یافت می‌شود)، قند فراکتوز (که در تمام میوه‌ها پیدا می‌شود، به‌خصوص در خانواده‌ی توت‌های شیرین)، و گلوتن (که در بیشتر غلات وجود دارد، مثل گندم، جو، و چاودار). اگر دوست دارید سبزیجات و میوه‌ی خام بخورید، هر بار به مقدار کم از آن‌ها بخورید، و به‌آرامی آن‌ها را بجوید و زمان بیشتری برای هضم آن‌ها درنظر بگیرید.

• افراد مبتلا به بیماری سلیاک بیش از دیگران به گلوتن حساس هستند. گلوتن روده‌ی آن‌ها را آزار می‌دهد و باعث درد و ورم شکمی می‌شود.

• از دیگر اختلالات روده‌ای که باعث می‌شود افراد بیشتر دچار ورم شوند می‌توان به سندروم شکم تحریک‌پذیر (IBS)، کولیت زخمی، و بیماری کرون اشاره کرد.

• نوشیدنی‌هایی که باعث ورم می‌شوند عبارت‌اند از قهوه، نوشیدنی‌های مملو از فراکتوز، آبجو، و نوشابه‌های گازدار دارای قند مصنوعی (آسپارتامه یا سوربیتول).

۴. غذاهایی بخورید که ورم و درد نفخ را زیاد نمی‌کنند. زنجبیل، عسل خام، نعناع‌فلفلی، بابونه، دارچین، خیار، موز، آناناس، دانه‌ی رازیانه و کتان، ماست پروبیوتیک، و کلم‌پیچ.

۵. اگر به لاکتوز حساس هستید، لبنیات نخورید. حساسیت به لاکتوز یعنی که بدن نمی‌تواند به‌اندازه‌ی کافی آنزیم لاکتاز تولید کند. آنزیم لاکتاز برای هضم و تجزیه‌ی قند شیر (یا همان لاکتوز) لازم است. لاکتوزهای هضم‌نشده در روده‌ی بزرگ جمع می‌شوند و پوششی فراهم می‌آورند که باکتری‌های خوب از آن برای تخمیر استفاده می‌کنند و غذای‌شان نیز به‌حساب می‌آید. چیز دیگری که باکتری‌های خوب تولید می‌کنند نفخ است. نشانه‌های حساسیت به لاکتوز عبارت‌اند از نفخ، ورم، گرفتگی عضلات شکم، و اسهال. به همین خاطر، اگر فکر می‌کنید مشکل حساسیت به لاکتوز دارید، از مصرف بستنی، خامه‌ی زده، میلک‌شیک، پنیر و شیر گاو خودداری کنید.

• بعد از دوران کودکی، توانایی بدن برای تولید لاکتاز به‌سرعت کاهش پیدا می‌کند، بنابراین، با بالارفتن سن، حساسیت به لاکتوز هم افزایش پیدا می‌کند.

• اگر می‌خواهید همچنان به مصرف محصولات لبنی ادامه دهید، ولی نمی‌خواهید به‌خاطر حساسیت به لاکتوز دچار باد و ورم شکم شوید، کپسول‌های حاوی آنزیم لاکتاز بخرید، و قبل از خوردن غذاهای حاوی لبنیات، یکی دو تا از آن‌ها را بالا بیندازید.

۶. یک یا دو قاشق چای‌خوری جوش‌شیرین را در آب حل کنید. ممکن است دلیل دل‌پیچه وجود اسید زیادی در معده باشد. جوش‌شیرین علیه اسید اقداماتی انجام می‌دهد که باعث می‌شود درد دل‌پیچه تسکین پیدا کند.

۲. با روش‌های طبی از درد دل‌پیچه رها شوید

۱. با پزشک‌تان مشورت کنید. ورم شکم و دل‌پیچه، اگر ناشی از خوردن غذاهای نفخ‌دار و حساسیت به لاکتوز نباشد، ممکن است به‌علت داشتن بیماری یا مشکلات پزشکی باشد. اگر همیشه باد در شکم‌تان می‌پیچد، پیش پزشک بروید تا معاینه‌تان بکند و احتمال مشکلات جدی‌تر را بررسی کند. بیماری‌هایی که معمولاً باعث ورم شکم و دل‌پیچه می‌شود عبارت‌اند از عفونت معدی‌روده‌ای (عفونت ویروسی یا عفونت ناشی از باکتری یا انگل)، زخم معده، انسداد روده، سندروم روده‌ی تحریک‌پذیر، کولیت زخمی، بیماری سلیاک، آلرژی غذایی، سرطان روده یا معده، بیماری صفرا، و رفلاکس اسیدی.

• اگر دل‌پیچه‌ی شما ناشی از عفونت یا مسمومیت غذایی باشد، ممکن است پزشک مصرف کوتاه‌مدت آنتی‌بیوتیک را توصیه کند. اما مصرف بیش‌ازاندازه‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها باکتری‌های خوب روده را می‌کشد و ممکن است درعمل منجر به مشکلات معدی‌روده‌ای بیشتری شود.

• مصرف بعضی داروهای خاص منجر به ورم و جمع‌شدن باد در شکم می‌شوند، ازجمله‌‌ی این داروها می‌توان به داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی (مثل ایبوپروفن و ناپروکسن)، ملین‌ها، داروهای ضدقارچ و استاتین‌ها (برای کلسترول بالا) اشاره کرد. بنابراین با پزشک درباره‌ی این داروها مشورت کنید.

• ممکن است پزشک از شما نمونه‌ی مدفوع بخواهد و ممکن است خون‌تان را برای بیماری سلیاک و نفس‌تان را برای حساسیت به لاکتوز آزمایش کند. در بعضی موارد، ممکن است نیاز به تصویربرداری با اشعه‌ی ایکس یا کولونوسکوپی هم باشد.

۲. از پزشک درباره‌ی مصرف اسیدهیدروکلریک مشورت بخواهید. گوارش غذاهای عادی، به‌خصوص غذاهای پرپروتئین، نیاز به اسید فراوانی دارد، به‌خصوص اسیدهیدروکلریک. تولیدنشدن اسید معده (که با بالارفتن سن اتفاق می‌افتد) می‌تواند منجر به گوارش ناقص پروتئین شود، که این باعث تخمیر در روده و تولید باد می‌شود. بنابراین، با پزشک درباره‌ی آزمایش تولید اسید معده مشورت کنید و بعد از آزمایش، اگر دیدید که معده‌تان به‌اندازه‌ی کافی اسید تولید نمی‌کند، مصرف مکمل‌های مربوطه را در برنامه‌ی خود قرار دهید.

• برای کمک به هضم پروتئین، به‌جای اینکه غذا را با خوردن نان یا سالاد شروع کنید، اول گوشت، مرغ، و ماهی را بخورید. معده عادت دارد به‌محض اینکه شروع به غذاخوردن می‌کنید اسید را ترشح کند، اما کربوهیدرات‌ها نسبت به پروتئین‌ها نیاز بسیار کمتری به اسید دارند تا هضم شوند.

• یکی از مکمل‌های اسیدهیدروکلریک پرطرفدار بتائین هیدروکلراید است که می‌توانید از بسیاری از داروخانه‌ها آن را تهیه کنید. یادتان باشد که قرص‌ها را بعد از خوردن غذا مصرف کنید، نه قبل یا حین خوردن.

۳. آنزیم آلفا-گالاکتوزیداس مصرف کنید. همان‌طور که در بالا اشاره کردیم، یکی از دلایل عمده‌ی اینکه بعضی غذاها در روده‌ها تولید گاز می‌کنند این است که بدن انسان نمی‌تواند بعضی ترکیبات پیچیده‌ی قندی را هضم کند (ازجمله فیبرهای حل‌ناشدنی و قندهایی معروف به الیگوزاکارید). خریدن داروهای بی‌نیاز از نسخه‌ی حاوی آلفا-گالاکتوزیداس می‌تواند این مشکل را برطرف سازد، چون این آنزیم قندهای پیچیده را قبل از رسیدن به روده‌ها و تخمیرشدن تجزیه می‌کند. قرص آلفا-گالاکتوزیداس را درست پیش از خوردن غذاهای پرفیبر مصرف کنید (غذاهای پرفیبر مثل سبزیجات، میوه، و حبوبات) تا از ایجاد گاز و دردهای شکمی جلوگیری شود.

• آنزیم قند از ترکیبی به‌نام آسپرگیلوس نیگر به‌دست می‌آید. این ترکیب ممکن است باعث واکنش‌های آلرژیک در افراد حساس به پنیسیلین شود.

• آلفا-گالاکتوزیداس باعث تجزیه‌ی گالاکتوز به گلوکوز می‌شود، اما ممکن است با داروهای دیابتی تداخل ایجاد کند. اگر دیابت دارید و می‌خواهید موادی مصرف کنید که حاوی این ماده‌اند، قبلاً با پزشک‌تان مشورت کنید.

۴. پروبیوتیک مصرف کنید. مکمل‌های پروبیوتیک حاوی انواعی از باکتری‌های مفیدی هستند که در حالت عادی در روده‌ی بزرگ زندگی می‌کنند. اگر بیش از اندازه از آنتی‌بیوتیک استفاده کنید، این باکتری‌های «دوست» می‌میرند. اگر در میزان باکتری‌های مفید روده تعادل از بین برود، فرد دچار مشکلات گوارشی می‌شود و نشانه‌های اختلالات معدی‌روده‌ای بروز می‌دهد. اگر احتمال می‌دهید که ازبین‌رفتن تعادل باکتری‌ها روده‌ی شما را تهدید می‌کند، مصرف مکمل‌های پروبیوتیک را مد نظر قرار دهید تا از درد نفخ راحت شوید. پروبیوتیک‌ها بی‌خطرند و در فروشگاه‌های عرضه‌کننده‌ی غذاهای سالم به‌راحتی یافت می‌شوند.

• پروبیوتیک‌ها به صورت‌های گوناگونی عرضه می‌شوند: قرص، کپسول، پودر؛ و باید آن‌ها را به‌صورت مرتب مصرف کرد تا تمرکز یا کولونی آن‌ها در روده‌ی بزرگ حفظ شود. به‌هرحال، از هر نوعی که باشد، باید پوشش دیرهضم داشته باشد یا میکروکپسول شده باشد تا اسید معده آن را هضم نکند و بتواند خود را به روده برساند.

• غذاهای تخمیری نیز یکی از منابع مناسب باکتری‌های دوست هستند. از جمله‌ی این غذاها می‌توان به ماست، آب‌دوغ، کفیر، محصولات تخمیری سویا (ناتو، میسو، سس سویا، توفو)، و کلم‌ترش اشاره کرد.

۵. از روان‌کننده‌ها برای درمان یبوست استفاده کنید. یبوست به کارنکردن منظم شکم یا سخت‌شدن دفع می‌گویند. این مشکل می‌تواند به‌خاطر خوردن بیش‌ازاندازه‌ی فیبر (یا اصلاً نخوردن آن) اتفاق بیفتد یا به‌خاطر نخوردن مایعات به‌اندازه‌ی کافی. تعریف یبوست مزمن معمولاً این است که به‌مدت چندین هفته یا چند ماه شکم کمتر از ۳ بار در هفته کار کند. اما بیشتر موارد یبوست تنها چند روز طول می‌کشد. یبوست منجر به درد روده‌ای و دل‌پیچه، شبیه به درد ناشی از نفخ، می‌شود، اما علت این ناراحتی کاملاً متفاوت با نفخ است. درمان پزشکی یبوست استفاده از روان‌کننده است. مصرف روان‌کننده‌ها دفع را بیشتر می‌کند. روان‌کننده‌ها یا حجم مدفوع را زیاد می‌کنند، یا مدفوع را روان می‌کنند، یا اجازه می‌دهند که مایعات از روده رد شود (منیزیم هیدروکسید)، یا دیواره‌ی روده را روان می‌کنند (روغن‌های آلی، روغن جگر ماهی کاد).

• افراد مسنی که رژیم مناسبی ندارند معمولاً به‌خاطر مصرف‌نکردن فیبر کافی دچار یبوست می‌شوند، برای همین است که به این افراد توصیه می‌شود آلو زیاد بخورند یا آب‌آلو بنوشند.

• یبوست در کودکان و نوجوانان اغلب به‌علت خوردن بیش‌ازاندازه‌ی فیبر اتفاق می‌افتد، مثلاً زیاده‌روی در خوردن هویج و سیب.

• اگر یبوست به‌خاطر خوردن فیبر زیاد اتفاق بیفتد، احتمال اینکه به‌خاطر تخمیر باکتریایی نفخ و ورم شکم اتفاق بیفتد نیز هست. به‌همین‌خاطر، بسیاری از توصیه‌هایی که در بالا برای خلاص‌شدن از درد نفخ آوردیم اینجا هم کاربرد پیدا می‌کند.