احتمال حیات در فضا بار دیگر قوت گرفت!

روزنامه شرق:‌به‌تازگی ناسا با برگزاری یک کنفرانس خبری اعلام کرد: «ستاره‌شناسان منظومه‌ای را در فاصله ٤٠ سال نوری از زمین کشف کردند که میزبان هفت‌ سیاره زمین‌مانند است».

با توجه به اهمیت این خبر، بسیاری از خبرگزاری‌هاي‌ علمی و حتی رسانه‌های عمومی به انتشار این خبر پرداختند. برخی کارشناسان بر این باورند که این خبر یکی از مهم‌ترین خبرهای مرتبط به کشف دنیاهای فراخورشیدی در چند سال اخیر است که انتشار آن، موجی از هیجان را میان علاقه‌مندان ستاره‌شناسی ایجاد کرد. گفتنی است کشف سیاره‌های فراخورشیدی، پدیده تازه یا عجیبی نیست؛ اما این نخستین بار است که چند سیاره تقریبا هم‌اندازه زمین کشف می‌شوند که همگی به دور یک ستاره می‌گردند. گفته می‌شود دمای این سیاره‌ها معتدل است؛ یعنی ممکن است روی سطح آنها آب یافت شود و در نتیجه برای تشکیل انواع حیات مناسب باشند. در نشست خبری ناسا اعلام شد سه عدد از این سیارات که «ترپیست-١‌ای، اِف و جی» (e,f,g) نام دارند، در فاصله‌ای از ستاره‌شان قرار دارند که می‌توان آنها را قابل سکونت فرض کرد و حتی ممکن است روی سطح آنها اقیانوس وجود داشته باشد.

از نظر دانشمندان، سیاره «ترپیست-١ اِف» احتمالا مناسب‌ترین سیاره برای سکونت است. این سیاره از زمین اندکی سردتر است؛ اما اگر جوي مناسب داشته باشد و گازهای گلخانه‎ای آن نیز به‌اندازه باشند، بهترین گزینه برای یافتن حیات محسوب می‎شود. «اَمِری ترایود»، یکی از محققان این پروژه که استاد ستاره‎شناسی دانشگاه کمبریج است، دراین‌باره گفت: «من فکر می‎کنم یک گام بزرگ دیگر به پاسخ این پرسش که آیا حیات خارج از کره زمین وجود دارد یا خیر، نزدیک شده‌ایم. تصور نمی‎کنم در گذشته هیچ‎گاه سیاراتی مناسب برای کشف حیات یافته باشیم». دانشمندان ناسا تأکید کردند: ممکن است حیات در سیارات دیگر شکل گرفته باشد و تکامل آن به شیوه متفاوتی نسبت به زمین صورت گرفته باشد؛ بنابراین یافتن گازهایی که نشان از حیات داشته باشند، مهم‌ترین نکته است.

براساس گزارش ارائه‌شده، این سیارات به یکدیگر و به ستاره‎شان بسیار نزدیک هستند. گفته می‌شود این هفت سیاره در مسافتی حدود یک‌پنجم فاصله میان سیاره عطارد با خورشید در منظومه ما، قرار دارند. ستاره این منظومه، چندان نورانی نیست و اندازه‌اش کوچک و دمایش کم است؛ اما نکته مهم این است که سه سیاره از هفت سیاره تازه کشف‌شده، در فاصله‌ای از این ستاره قرار دارند که امکان تشکیل و گسترش حیات را فراهم می‌کند. «توماس زوربوچن»، از کارشناسان ناسا، درباره اهمیت کشف این سیاره‌ها می‌گوید: «این سیاره‌ها از‌جمله بهترین سیاره‌هایی هستند که تاکنون رصد کردیم. تلسکوپ فضایی جیمز وب به ما این امکان را می‌دهد که جو و علائم احتمالی حیات را در این سیاره‌ها بررسی کنیم. اکنون دیگر سؤال این نیست که آیا زمین دیگری وجود دارد یا نه؛ اکنون سؤال این است که چه موقع آن را پیدا خواهیم کرد». نخستین بررسی‌ها بیانگر آن است که سطح شش سیاره سفت و سنگی و دمای آنها بین صفر تا صد درجه سانتی‌گراد است. ستاره این منظومه «ترپیست-۱» نام دارد که نخستین بار گروهی از اخترشناسان بلژیکی آن را در سال ۲۰۱۶ و با استفاده از تلسکوپ ترپیست کشف کردند. آنها به مدت ۲۰ روز مسیر نور این ستاره را به‌دقت بررسی کردند و در‌نهایت هم موفق شدند عبور سه سیاره احتمالی از برابر قرص آن را تشخیص دهند. به گفته کارشناسان، کشف این منظومه کوچک گواهی است از تحولات شگفت‌انگیز علم ستاره‌شناسی. درست است که شباهت این هفت سیاره به کره زمین هیجان‌انگیز است، ولی در نظر داشته باشید پژوهشگران هر هفته سیاره یا ستاره‌ای تازه را در کهکشان ما کشف می‌کنند.

کهکشان راه‌شیری ما مملو از ‌میلیاردها سیاره و ستاره است؛ با این همه خیلی زود هم نباید نتیجه‌گیری کرد. اینکه این سیاره‌ها قابل زندگی هستند، به این معنی نیست که واقعا موجوداتی در آنها زندگی می‌کنند. زمین، زهره و مریخ هم سیارات «زیست‌پذیر» هستند که دور خورشید می‌گردند؛ اما تا امروز اثری از حیات در مریخ و زهره یافت نشده است و فقط زمین پذیرای انواع حیات است. این گروه از ستاره‌شناسان با کمک تلسکوپ‌های فضایی و زمینی، موفق به تفکیک این هفت‌ سیاره به روش گذر شدند. این هفت سیاره هنگام عبور از مقابل قرص ستاره مادر خود، باعث کاهش اندک نور آن می‌شدند که همین پدیده، ابزاری را برای کشف این سیاره‌ها فراهم آورد. محققان پیش‌تر موفق شده بودند سه سیاره این منظومه را کشف کنند.

آنها به دلیل جذابیتی که این گذر سه‌گانه داشت، رصدها و بررسی‌های خود را از این منظومه ادامه دادند و اکنون توانسته‌اند وجود هفت سیاره را در اطراف آن تأيید کنند. بخشی از اهمیت این کشف به ستاره مادر این منظومه مربوط می‌شود؛ ستاره‌ای که این هفت سیاره تقریبا هم‌اندازه زمین به دور آن در گردش هستند، یک کوتوله سرخ فوق‌العاده خنک است که «ترپیست-١» نام دارد. کوتوله‌های فوق‌ خنک قرمز، زیرمجموعه‌ای از ستاره‌های رده طیفی M هستند که دمای سطحی آنها را حدود ٢٤٣٠ درجه تخمین می‌زنند. این منظومه فراخورشیدی هم پرتعدادترین منظومه دارای سیاره‌های با ابعاد زمین است و هم میزبان پرتعدادترین سیاره‌هایی است که در کمربند حیات یک ستاره قرار گرفته‌اند.

سیاره‌شناسان گمان می‌کنند چنین ستاره‌های کوتوله‌ای، میزبان سیاره‌هایی مشابه زمین در مدارهایی بسیار نزدیک به هم باشند؛ اما این نخستین‌باری است که آنها توانسته‌اند چنین منظومه‌ای را کشف کنند. فاصله نسبتا نزدیک این ستاره به ما، باعث شده است هدف مناسبی برای این بررسی باشند. بررسی این منظومه نشان داد امیدواری این شکارچیان سیاره چندان هم بی‌دلیل نبوده است. اکنون این منظومه یکی از محتمل‌ترین مکان‌ها برای شکل‌گیری و شکوفایی حیات در فراسوی منظومه شمسی به‌شمار می‌رود. هر هفت‌سیاره کشف‌شده به‌طور بالقوه، امکان میزبانی آب مایع را بر سطح خود دارند؛ با این‌وجود برخی از آنها به دلیل شرایط بهتر مداری خود، شانس بیشتری را برای میزبانی از آب مایع و درنهایت میزبانی از حیات دارند. اکنون منظومه «ترپیست-١» به یکی از مهم‌ترین اهداف پژوهش‌های آینده در زمینه سیاره‌های فراخورشیدی تبدیل ‌شده است. محققان از تلسکوپ فضایی هابل برای بررسی جو این سیاره‌ها استفاده می‌کنند و در‌عین‌حال بی‌صبرانه منتظر نسل بعدی رصدخانه‌های فضایی و به‌ويژه رصدخانه «جیمز وب» هستند تا با کمک آن بتوانند سرنخ‌های دقیق‌تری از این منظومه به دست آورند.