محیط‌بانی که با اینستاگرامش فرهنگ‌سازی می‌کند/ از قدیمی بودن تجهیزات تا حمله حیوانات و شکارچیان/ اسلحه‌هایی که تبدیل به دوربین عکاسی شد!

بحری با راه اندازی طرح «نذر طبیعت» کمک زیادی به محیط زیست ایران کرد. همان طرحی که باعث شد بسیاری از دوستداران محیط زیست در سراسر ایران نه تنها به حفظ محیط زیست کشورشان کمک کنند بلکه نذر خود را نیز به همین واسطه ادا کنند. روز درختکاری فرصت مناسبی بود تا با احمد بحری به گفت‌و‌گو بنشینیم و حرف‌هایش درباره شغل محیط بانی، کمبودها و ایده‌هایش برای حفظ درختان و محیط زیست بشنویم. در ادامه این گفت‌و‌گو را می‌خوانید:

ماجرای دل‌بستن آقای محیط بان به طبیعت

فردا: چطور شد که محیط بان شدید؟ از قبل‌ترها به طبیعت علاقه‌مند بودید؟

علاقه‌ام به طبیعت از دوران نوجوانی شکل گرفت، زمانی که تعطیلات تابستان را به روستای پدری می‌رفتیم و آنجا سرگرم باغ و دام و قنات می‌شدم. وقتی زمان کنکور شد رشته منابع طبیعی را انتخاب کردم، چون می‌دانستم با طبیعت و گیاه سرو کار خواهم داشت. دوران سربازی را هم به صورت سرباز امریه در اداره منابع طبیعی گذراندم و این شد که علاقه‌ام به طبیعت شدت گرفت.

کسانی که دوست دارند محیط بان شوند، راه سختی در پیش دارند

فردا: کسانی که دوست دارند محیط بان شوند باید چه کار کنند و چه مراحلی را بگذارنند؟

ابتدا مدرک تحصیلی‌شان مرتبط باشد، اگر دیپلم دارند مهم نیست چه رشته‌ای ولی کاردانی باید منابع طبیعی، محیط زیست، کشاروزی، دامپزشکی و از این دست باشد. بعد کارت پایان خدمت یا معافیت سربازی داشته باشند و در آزمون ثبت نام کنند و پس از قبولی در آزمون تئوری در آزمون عملی و مصاحبه و گزینش هم از بقیه سر باشند.

البته سهمیه استخدامی بسیار اندک است و یادم می‌آید آن زمانی که در قم ۳ نفر محیط‌بان می‌خواستند، فقط ده نفر شرکت کردند و حدودا سه سال پیش به ازای یک سهمیه ده‌ها نفر ثبت نام کرده بودند.

فردا: با توجه به مشکلات زیادی که در طبیعت و برای محیط بان‌ها وجود دارد این سهمیه کم نیست؟

قطعا کم است و باید افزایش چشمگیری داشته باشد. ولی در پاسخ به این نیاز گفته می‌شود که به علت نبود بودجه کافی و نداشتن مجوز استخدام نمی‌توانیم محیط بان جذب کنیم.

محیط بانان حالا دیگر فقط نباید جلوی شکارچیان را بگیرند فردا: وظیفه یک محیط بان دقیقا چیست؟

محیط بان در واقع مآمور اجرائی حفاظت از محیط زیست است، یعنی در حوزه استحفاظی خود باید حضور مداوم داشته باشد و تخلفات محیط زیستی را گزارش کند. مهمترین تخلف شکار است که به خاطر همین محیط بانان ابتدا اسمشان شکاربان بود ولی حالا تخلفات دیگری همچون آلوده کردن محیط مثل آب و خاک و هوا اضافه شده است.

فردا: از سختی‌های کار محیط بانی برایمان بگویید.

مهمترین سختی بالا بودن ساعات کاری است یعنی خارج از عرف است. یک محیط‌ بان در ماه طبق دستورالعمل خدمتی یگان محیط زیست باید ۱۸ شبانه روز در محل کار حضور داشته باشد و فقط ۱۲ شبانه روز به منزل برود. سختی دیگر محیط پر خطر و پراسترش مثل کوه و دشت و بیابان است و هر لحظه ممکن است از جانب حیوانات وحشی و حتی شکارچیان غیرمجاز مورد تعرض قرار بگیرد.

یک محیط بان با انواع کمبودها مواجه است تا جایی که در بعضی پاسگاه‌ها هنوز برق نداریم

فردا: محیط بانان ما در حال حاضر به چه امکاناتی برای کار و چه شرایطی برای زندگی نیاز دارند که لازم است در اختیارشان قرار بگیرد؟

تجهیزات انفرادی و وسایل نقلیه موتوری و خودرویی قدیمی است و باید به روز شود. تجهیزاتی مثل دوربین در اختیار همه محیط بانان نیست. یک محیط بان وقتی وارد شیفت کاری‌اش می‌شود نباید دغدغه‌ای جز حفاظت داشته باشد، ولی متآسفانه با انواع و اقسام کمبودها مواجه است و در جواب نیازهای اولیه در محیط کار پاسخ این است که شرایط همین است و این زیبنده نیست که با وجود پیشرفت علم و بهبود وضعیت اقتصادی جامعه محیط بانان ما از ضروری‌ترین امکانات محروم باشند. ما در برخی پاسگاه‌های محیط بانی هنوز برق نداریم، اکثرا دسترسی به آب آشامیدنی سالم ندارند، وسایل گرمایشی و سرمایشی استانداری در دسترس شان نیست و... محیط بان که ۲۴ ساعته در طبیعت نیست، باید وقتی به پاسگاه محیط بانی باز می‌گردد بتواند برای ادامه کار تجدید قوا کند. محیط بانان ما در اغلب استان‌ها از جیره غذائی مصوب محروم هستند.

کاشت درخت‌های بومی هر منطقه بهترین انتخاب برای روز درختکاری است

فردا: برویم سراغ مناسبت امروز. در روز درختکاری بهتر است چه نوع درخت‌هایی و در کجاها بیشتر کاشته شود؟

بهتر است ابتدا توسط کارشناسان این رشته کار کارشناسی صورت بگیرد. مثلا در مناطق گرمسیر و کم آب گونه‌های مقاوم و بومی کاشته شود. در مناطق بیابانی بهترین گزینه گزو تاغ است که در دوسال اول فقط نیاز به مراقبت دارد که آن‌هم پانزده مرتبه آبیاری است البته این دوگونه مناسب برای حاشیه روستاها و شهرهای کویری است که باعث می‌شود هم خاک تثبیت شود و هم ریزگرد جذب آن شده و کاهش پیدا کند.

در سایر مناطق اگر آب در دسترس باشد مثلا در محیط شهرهای بزرگ اگر سردسیر باشند چنار گزینه خوبی است. در کل کاشت گونه‌های بومی تآکید می‌شود و از کاشت گونه‌های غیربومی مثل اکالیپتوس، کهور و... خودداری شود. چون اینها بومی استرالیا و پاکستان هستند.

نگهداری از درخت مهم‌تر از کاشت آن است

نگهداری از درخت خیلی مهمتر از کاشت آن است اگر بدون برنامه ریزی درختی بکاریم و آن را به امان خدا رها کنیم نه تنها خدمتی نکرده‌ایم بلکه باعث اسراف زیاد هم شده‌ایم چون هر نهال در گلخانه مقدار زیادی آب و انرژی برای رشدش مصرف می‌کند. در برخی نقاط مشاهده کرده‌ام که بید مجنون می‌کارند و این کار اشتباهی است، چون این گونه نیاز به آب زیادی دارد و اگر شخص هم در آبیاری آن همت داشته باشد، آب زیادی را مصرف کرده در صورتی‌ که می‌توانسته با کاشت گونه دیگری آب کمتری صرف کند.

طرحی برای ایجاد جنگل‌ در دل کویر

فردا: در روز درختکاری غیر از درخت کاشتن چه کار دیگری می‌توان انجام داد؟

بهتر است نهال های کاشته شده سال‌های گذشته را رسیدگی کنیم. البته من طرحی دارم برای احداث یک جنگل مردمی در کویر که در آن هر کس بانی یک تا بی‌نهایت نهال می‌شود و ما در گروه‌مان دوسال از آنها مراقبت کرده و آبیاری می‌کنیم و هر درخت بنام یک نفر ثبت خواهد شد. با این مدل طرح‌ها انرژی کمتری صرف شده و بازدهی بیشتر خواهد بود تا اینکه به صورت انفرادی کاری کنیم.

فردا: برای اجرا شدن این طرح اقدامی هم کرده‌ا‌ید؟

چندین جلسه با مسئولین اداره منابع طبیعی جلسه داشتیم و حتی با دامدارن و ذینفعان محل صحبت‌هایی کرده‌ایم تا مشارکت آنها را نیز جلب کنیم. یک قسمتی از اراضی ملی را به ما معرفی کرده‌اند و تآمین نهال و آب را نیز متعهد شده‌اند و ما در قبال اینها موظف به آبیاری و حفاظت از عرصه هستیم که البته با اعلام آمادگی افراد و گروه‌های طبیعت دوست مواجه شدیم و انشالله اگر بتوانیم مقدمات کار را فراهم کنیم تا قبل از عید کلنگ طرح را بر زمین خواهیم زد، در غیر اینصورت می‌رود برای بعد از عید. به نظرم در همه شهر و روستاها مخصوصا کویری با کمک خیرین و علاقمندان باید جنگل‌های کویری ایجاد شود تا از بروز گرد و غبار جلوگیری کند.

اصلاح فرهنگ محیط زیستی مردم، زمان بر است

فردا: معمولا در رسانه‌ها درباره فرهنگ محیط زیستی مردم زیاد صحبت می‌شود و به کسانی که در طبیعت زباله می‌ریزند، انتقادات زیادی می‌شود ولی باز تاثیر آنچنانی‌ای را شاهد نیستیم. به نظرتان در این مورد چه باید کرد؟

این فرهنگ غلط سال‌هاست حتی از دوران کودکی در خون برخی از ما وجود دارد و اصلاح آن زمان بر است. بهتر از آموزش روی کودکان شروع کنیم. چیزی مثل همیار پلیس که بچه‌ها یاد بگیرند در برابر کارهای زشت بزرگ‌ترها موضع گیری کنند که هم روی آنها تآثیر بگذارند و هم قبح کار در ضمیر ناخودآگاهشان نهادینه شود.

فردا: باید چه کار کنیم که مردم به اهمیت محیط زیست و مراقبت از آن پی ببرند؟

مشکلاتی که در اثر تخریب محیط زیست برای انسان به وجود آمده باید پررنگ شود. مثلا مشکلات ریزگرد خوزستان خوب توانست رفتار بد ما با طبیعت را نمایش دهد و مسائلی از همین دست می‌تواند در روشنگری موثر باشد.

مهم‌ترین وظیفه مردم مطالبه عمومی از مسئولین برای اجرای برنامه‌های منسجم حفاظتی از محیط زیست است

احتیاط رانندگان در مسیرهای پرخطر که از کنار یا داخل زیستگاه‌های یوز پلنک عبور می‌کنند، آگاهی بخشی به جوامع محلی در زیستگاه‌های یوز و مهمتر از همه مطالبه عمومی از مسئولین برای اجرای برنامه‌های منسجم حفاظتی از وظایف مردم است.

فردا: می‌شود گفت یکی از دلایل شما برای فعالیت در اینستاگرام همین است؟

یکی از دلایل اولیه خودم این بود که کنجکاو بودم در مورد یک شغل خاص بیشتر بدانم و وقتی دیدم از شغل خود خیلی بی اطلاع‌اند و این شغل دارای تنوع و جذابیت‌های زیادی است تصمیم گرفتم در شبکه‌های اجتماعی فعالیت کنم. در ادامه وقتی دیدم حتی مخاطبانم اطلاعات زیادی ندارند تصمیم گرفتم فرهنگسازی کنم.

خیلی‌ها با دیدن صفحه من به شغل محیط بانی علاقه‌مند شدند

فردا: برخورد مخاطبین در اینستاگرام با شما به عنوان یک محیط بان چطور بوده؟

اوایل فقط یک تعداد شکارچی محیط بان را می‌شناختند چون بیشتر با این قشر برخورد داشته‌اند. رفته رفته سایرین هم جذابیت‌ها و سختی‌های این شغل را دیدند و خیلی‌ها هم به این شغل علاقه‌مند شدند تا جایی‌که هر روز پیام‌هایی برایم می‌آید که شرایط محیط‌ بان شدن چگونه است و حتی عده‌ای دوست دارند به صورت افتخاری در کنار محیط بانان خدمت کنند.

اسلحه‌هایی که تبدیل به دوربین عکاسی شد!

از تاثیرات مثبت صفحه‌ام می‌توانم به این موضوع اشاره کنم که تعدادی از شکارچیان اسلحه خود را کنار گذاشتند، فروختند و به جای آن به عکاسی روی آوردند چون من همیشه به عکاسی و لذت آن در صفحه‌ام تأکید داشته و دارم. تنها تفریح جایگزین به شکارچی‌گری همین عکاسی حیات وحش است. چند شکارچی هم که از کرده خود پیشمان شده بودند به نذر طبیعت کمک کردند.

فردا: هیچ وقت نگران این موضوع نشدید که با قرار دادن عکس یا فیلم از منطقه بکری طبیعت آن منطقه با حضور مردم به خطر بیفتد؟

مخاطبان صفحه‌ام اغلب از طبیعت دوستان هستند و این اعتماد به آن‌ها باعث شده از همه چیز بنویسم و خدا را شکر همین معرفی باعث حضور آنها هم شده ولی حضورشان آزار دهنده نبوده است. معرفی مناطق بکر در صدا و سیما چون مخاطبین خاصی دارد باعث هجوم آنها و تخریب طبیعت می‌شود.

نذر شیرخشک برای توله خرس‌های بی مادر رضوانشهر گیلان

فردا: به طرح «نذر طبیعت» اشاره کردید. کمی در این مورد برایمان توضیح بدهید.

سال‌هاست که عده‌ای به حیات وحش کمک می‌کنند. علوفه اهدا می‌کنند، آبشخور می‌سازند و دان تهیه می‌کنند و من اینها را می‌دانستم و هیچ‌وقت جایی بیان نمی‌شد. حتی از بین مخاطبانم دو نفر هم از من خواسته بودند به آنها در ادای نذرشان کمک کنم و یک آقایی که پدرش یک محیط بان بازنشسته بوده و می‌خواست برای شادی روح پدرش برای حیات وحش آبشخور بسازد و خانمی که گفت می‌خواهد در راه طبیعت نذر کند و نیز آقایی که می‌خواست مقدار زیادی شیرخشک برای توله خرس‌های بی مادر رضوانشهر گیلان بفرستند و من برای انجام کار خیر آنها واسطه شدم. دیدم اگر این کار خیر علنی شود قطعا استقبال خواهد شد و این شد که نام «نذر طبیعت» را رویش گذاشتم و خوشبختانه منشا اثر شد و تا امروز بیش از ۱۲ پروژه بزرگ با مشارکت بیش از دویست نفر در مناطق مختلف کشور شامل تآمین علوفه، ساخت آب انبار و آبشخور و خرید منبع آب، دان پاشی برای پرندگان مهاجر اجرا شده است. همچنین برای همیاران محیط زیست هم کمک‌هایی از قبیل تهیه پوتین، لباس و دوربین عکاسی هم صورت گرفته است. فردا: پس خودتان این طرح را راه‌اندازی کردید. چرا اسم «نذر طبیعت» را برایش انتخاب کردید؟

بله اینجانب از مرداد امسال با این نام پویش را کلید زدم و هدفم از انتخاب نذر این بود تا توجه عموم را به این سنت حسنه جلب کنم و به آنها یاد بدهم که می‌شود نذر کرد تا برای طبیعت قدمی برداریم. نذر کردن جزو آداب و رسوم مذهبی ماست و می‌شود با نذرهای سالانه یک کار خیر را هرسال تکرار کنیم.

استقبال مردم از نذر طبیعت بی‌نظیر بوده است

استقبال از نذر طبیعت بی‌نظیر بوده و جا دارد همین جا از اعتماد این عزیزان تشکر کنم. البته در برخی شهرها به صورت خودجوش عده‌ای صندوق‌هایی راه اندازی کرده‌اند که با کمک‌های ماهانه در راه طبیعت هزینه می‌کنند.

فردا: تاثیرات مثبت این پویش برای محیط زیست چیست؟

مهمترین تاثیر حفظ حداقل یک گونه باارزش حیات وحش است کما اینکه در هر پروژه جمعیت زیادی از حیات وحش از خشکسالی و تشنگی در امان می‌مانند. اثر بعدی هم بعد معنوی قضیه است که باعث نزدیک شدن مردم به طبیعت و دوستی با آنها می‌شود که این آینده طبیعت ایران را خواهد ساخت.

فردا: خوب است در این بخش یادی هم از کسانی کنیم که بی‌‌چشم داشتی برای حفظ محیط زیست یاری‌تان کردند.

فردا: در پایان حرف یا پیشنهادی اگر دارید، بفرمایید.

طرح جدیدی را با حمایت سازمان حفاظت محیط زیست به ویژه اداره کل حفاظت محیط زیست استان قم راه اندازی کرده‌ایم با عنوان محیط بان مجازی. تمامی افراد که صاحب صفحه، کانال تلگرام و صفحات مختلف در شبکه‌های اجتماعی هستند و قلبشان برای محیط زیست ایران می‌تپد ولی فکر می‌کنند شاید به صورت عملی نمی‌توانند کاری کنند با پیوستن به این طرح متعهد می‌شوند که هر هفته حداقل یک مطلب محیط زیستی به اشتراک بگذارند به این معنی که در فضای مجازی فرهنگساز باشند. ما در ادامه از همه این عزیزان تقدیر خواهیم کرد. داوطلبان می‌توانند برای ثبت نام و اطلاع از جزئیات طرح به سایت محیط بان مجازی مراجعه کنند.