چالش‌های ۶ گانه اقتصاد ایران

خبرگزاری فارس: مسعود نیلی امروز در سمینار «چشم‌انداز اقتصاد ایران در سال 96» که با همت دبیرخانه شورای گفت‌وگوی دولت و بخش خصوصی در اتاق بازرگانی ایران برگزار شد، گفت: تولید ناخالص داخلی بدون نفت در 40 سال گذشته در سال‌های 1355، 1367 و 1388 سه نقطه چرخش و در سال‌های 1373 تا 1374 و 1390 تا 1391 گرفتار شرایط بحرانی بوده است.

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی افزود: درآمد سرانه غیرنفتی کشور در فاصله سال‌های 1355 تا 1367، 60 درصد کاهش یافته و دلایل این افت مربوط به کاهش ناخالص داخلی و افزایش قابل توجه جمعیت بوده است.

نیلی بیان داشت: از سال 1368 تا 1386 هم تولید ناخالص داخلی یک مسیر رشد نسبتا ناهموار را بجز در فاصله‌ سال‌های 1380 تا 1386 که درآمد سرانه دو برابر شده است طی کرده است و از سال 1386 تاکنون هم رشد متوقف شده و برآیند درآمد سرانه ما ثابت بوده است. مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی با بیان اینکه چهار عامل در سال 1395 به داشتن تولید ناخالص بالا کمک کرد، اظهار داشت: از سال 92 به بعد از آنجا که تورم سیر نزولی مستمری را طی کرد بنابران در مجموع از ثبات در اقتصاد کلان برخوردار بوده‌ایم.

نیلی گفت: از طرف دیگر به دلیل اینکه سطح تولید ناخالص داخلی کاهش پیدا کرده بود و ظرفیت‌های خالی در اقتصاد وجود داشت بنابراین فعال شدن ظرفیت‌های خالی به ما کمک کرد تا علیرغم اینکه سرمایه‌گذاری در اقتصاد صورت نگرفت، تولید ناخالص داخلی افزایش یابد. وی بیان داشت: برجام هم به ما کمک کرد تا دسترسی به بازار‌های جهانی داشته باشیم و تحولات اقتصاد جهانی هم به صادرات غیرنفتی ما کمک کرد.

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی با بیان اینکه سال 94 بدترین شرایط در صادرات نفت را سپری کردیم و کل صادرات نفتی کشور 24 میلیارد دلار بود، گفت: در این سال هم میزان صادرات کم شد و هم قیمت نفت به شدت کاهش یافت اما وزارت نفت پس از برجام خودش را برای افزایش صادرات آماده کرد و در راستای افزایش صادرات نفت اقدامات خوبی را انجام داد. وی با اشاره به اینکه اگر اقتصاد سال 95 از نظر شاخص‌های اصلی اقتصاد کلان مورد ارزیابی قرار گیرد، شاخص‌های منحصر بفردی را نشان می‌دهد، گفت: رشد اقتصادی بالای 7 درصد، تک رقمی شدن حتمی تورم تا پایان سال و میزان اشتغال که یک رکورد را نشان می‌دهد، هر سه تصویری جذاب از اقتصاد را نشان می‌دهد.

نیلی با بیان اینکه اما اقتصاد دارای یک چهره نگران‌کننده و زشت هم هست، گفت: متوسط ورود سالانه به بازار کار ما تا پاییز 1393 کمتر از 60 هزار نفر بوده اما از پاییز 93 به این طرف به تفکیک هر فصل نسبت به مدت مشابه سال قبل ورود متقاضی به بازار کار به طور متوسط یک میلیون و 70 هزار نفر بود و در فصل اول و دوم سال 1395 (سالانه فصلی) متقاضی شغل به بازار کار یک میلیون و 200 هزار نفر بوده است.

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی گفت: بنابراین همین موضوع باعث شده علیرغم میزان اشتغال 700 هزار نفری که در بازار کار ما در سال 95 ایجاد شده اما 500 هزار نفر به تعداد بیکاران اضافه شود.

وی با بیان اینکه دلایل زیادی وجود دارد که این اتفاق موقت نیست، تصریح کرد: این موضوع ادامه دارد و یکی از دلایل آن توسعه آموزش عالی بدون ارتباط با توسعه کشور است.

نیلی با اشاره به اینکه براساس آمارهای بانک مرکزی ارزش افزوده بخش نفت در سال 95 از رشد 74.9 و 61.2 برخوردار بوده است، گفت: بخش نفت همچنان در سال 96 می‌تواند به رشد ناخالص داخلی کمک کند اما این رشد محدود به 4 و اندی خواهد بود.

وی افزود: مقدار زیادی از رشد اقتصادی سال 95 تحت تأثیر سیاست‌گذاری در سیاست خارجی بوده اما رشد اقتصادی سال 96 تابع کیفیت سیاست‌گذاری است.

مشاور رئیس جمهوردر امور اقتصادی با تأکید بر اینکه در سال 96 با دو عدم قطعیت مواجه هستیم و عدم قطعیت‌ها اثرات مثبتی بر فعالیت‌های اقتصادی ندارد، گفت: تمام شدن کار دولت یازدهم و شروع به کار دولت دوازدهم عدم قطعیت اول و در بعد بین‌المللی هم بهت‌زدگی از تحولات ناشناخته دولت جدید آمریکا عدم قطعیت دوم است.

وی در ادامه با اشاره به چالش‌های اقتصاد ایران در دستیابی به رشد پایدار گفت: بحران منابع آب کشور، مسائل اجتماعی و زیست محیطی و صندوق بازنشستگی، بودجه دولت و نظام بانکی و بیکاری 6 عامل چالش اقتصاد ایران است.

نیلی با بیان اینکه اقتصاد حافظه بلند مدت دارد و اثرات هر اتفاقی بعدها خود را نشان می‌دهد، افزود: علیرغم کاهش 30 درصدی درآمد سرانه نسبت به سال 55 مصرف نسبت به آن سال 1.5 برابر افزایش یافته است .

وی گفت: یکی از عواملی که کاهش تولید ناخالص داخلی همزمان با تداوم مصرف شده این است که دارایی‌هایمان یعنی آب، هوا، صندوق بازنشتگی، نظام بانکی و دارایی‌های دولت را مصرف کرده‌ایم.

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی بیان داشت: دارایی آب را بدون اعمال کنترل مصرف کردیم و هم‌اکنون به کمبود آب مواجه شده‌ایم، منابع انرژی را به قیمت ارزان در اختیار مردم قرار دادیم و امور هوای قابل تنفس نداریم و زمانی منابع صندوق بازنشستگی توسط دولت استقراض شد و امروز دولت به این صندوق بدهکار است.

وی با بیان اینکه مشکلات نظام بانکی، بودجه و منابع آبی در دهه‌های گذشته ایجاد شده است، گفت: همه در بوجود آمدن این شرایط نقش داشته‌اند و بنابراین همه باید در حل این مشکل نقش ایفا کنند.

نیلی با تاکید بر اینکه در این شرایط نمی‌توان به حل تمام این چالش‌ها امیدوار بود گفت: خواهش من از سیاسیون، اقتصاددانان و جامعه کارآفرین این است تا با تشکیل گفتمان ملی از سر آگاهی و بدور از هیجانات سیاسی این مسائل را حل کنند.

وی افزود: حل این مسائل، جای بازی سیاسی ندارد و انسجام ملی می‌طلبد. نیلی گفت: همه در کشور راجع به مصارف و مخارج صحبت می‌کنند ولی هیچ کس راجع به منابع صحبت نمی کند.

مشاور رئیس جمهور در امور اقتصادی بیان داشت: حقیقا اقتصاد ما ظرفیت مزایده سیاسی را ندارد و باید با گفتمان ملی که حتی برخی از آنها فعلا قابل حل نیست را حل کرد. نیلی با بیان اینکه بسیاری از مشکلات منشاء آن از بودجه دولت و کمبود منابع است، گفت: بنابراین این مشکلات به نهادهای عمومی سرریز و سپس از نهادهای عمومی به بخش خصوصی سرریز می‌شود.

وی در مورد رشد7.5 درصدی اقتصادی بیان داشت: با این رشد قدرت خرید مردم به سال 1380 می‌رسد و این رشد بیانگر وضعیت مطلوب نیست بلکه بیانگر تغییر نسبت به سال گذشته است.