ظلم‌هایی که در دنیا وجود دارد، با رحمت و عدالت خداوند ناسازگار نیست؟

سرویس سبک زندگی: خداوند متعال اراده نموده تا به کمک نیروی درونی عقل و فطرت و هدایت بیرونی انبیا و امامان و هدایت‌های وحیانی، جلوی بروز شرارت‌ها و ظلم‌های عالم را بگیرد، اما ضرورت داشتن حق انتخاب و آزادی برای انسان و ارزشمندی انتخاب های صحیحی که در بستر آزادی شکل می گیرد و کمالات انسانی که در نتیجه مبارزه با آن ها حاصل می شود، مانع از آن شده که خداوند در بسیاری از موارد مستقیما جلوی شرارت‌ها و ظلم وتعدی‌های بشر را بگیرد. در ادامه این مطلب را به نقل از سایت شهر سوال می‌خوانیم.

اما مساله‌ای که در باره قربانیان شرارت‌ها، ناشی از بی دقتی در ساختار عالم و اختیار انسان‌ها در رفتارهای‌شان و تاثیر و تاثر ناگزیری است که در زندگی افراد بشر وجود دارد. ارزش و اهمیتی که حیات اختیاری انسان و آزادی او در انتخاب گزینه‌های گوناگون در مسیر زندگی و رسیدن به تکامل دارد، آن قدر والاست که تحمل انواع و اقسام ظلم‌ها و سوءرفتارها در کنار آن قابل تحمل است و چندان به چشم نمی‌آید. در واقع هزاران هزار قربانی ظلم‌ها و شرارت‌ها را نمی‌توان با هدایت مختارانه و آزادانه نسل‌های بعدی آن‌ها (که در پرتو فشارها و استضعاف های پدران خود به بیداری و اندیشه و حرکت و انتخاب درست هدایت شدند و در اثر همین امر با ریشه ظلم‌ها و ستم‌ها و شرارت‌ها به مقابله برخاستند) مقایسه نمود. به همین خاطر خداوند هدایت نهایی و همگانی بشر و رسیدن به زندگی سراسر امنیت و سعادت را برای آخرالزمان و پس از فدا شدن هزاران نسل از بشر مقدر نمود تا پس از تلاش‌های هزاران پیامبر و امام این امر به دست آخرین وصی آخرین پیامبر، اما بعد از کمال اختیاری خود بشر حاصل گردد. خداوند می‌توانست از ابتدا و در زمان پیامبران نخستین به اجبار و اکراه بشر را به راه راست بکشاند. جلوی هر نوع انحراف و اشتباه و شرارات را در این مسیر بگیرد. خدای متعال در قرآن كریم به این مطلب تصریح می‌كند: «وَ كَذلِكَ زَینَ لِكَثیرٍ مِنَ الْمُشْرِكینَ قَتْلَ أَوْلادِهِمْ شُرَكاؤُهُمْ لِیرْدُوهُمْ وَ لِیلْبِسُوا عَلَیهِمْ دینَهُمْ وَ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما فَعَلُوهُ فَذَرْهُمْ وَ ما یفْتَرُون» « همین گونه شركاى آنها [بتها]، قتل فرزندانشان را در نظرشان جلوه دادند (كودكان خود را قربانى بتها مى‌‏كردند، و افتخار مى‌‏نمودند!) سرانجام آنها را به هلاكت افكندند و آیینشان را بر آنان مشتبه ساختند. و اگر خدا مى‏‌خواست، چنین نمى‏‌كردند (زیرا مى‏‌توانست جلو آنان را بگیرد ولى اجبار سودى ندارد.) بنابراین، آنها و تهمت‌‌های‌شان را به حال خود واگذار (و به آنها اعتنا مكن)»(۱) اجبار بر مسیر هدایت و جلوگیری از ظلم ظالم به وسیله امور غیبی منافات با سنت الهی،‌ یعنی هدایت انسان از طریق اختیار دارد. البته در این مسیر بسیاری از افراد بی‌گناه قربانی شدند اما همین امر مقدمه حصول نتیجه نهایی است. به علاوه از آن جا که زندگی دنیا در برابر حیات ابدی انسان در آخرت به حساب نمی‌آید و تنها جنبه مقدماتی برای آن زندگی و سعادت بی‌کران دارد ، برخی ظلم‌ها و فشارها در دنیا در برابر عنایات و مقامات خاصی که خداوند به این افراد تحت ظلم و فشار در آخرت می‌دهد، چنان جبران می‌شود که احدی از این امر ناراضی نباشد و خود را قربانی نداند. بنابراین وجود اینگونه موارد نه با علم خدا و نه قدرت و نه با رحمت خدا ناسازگاری ندارد چرا كه وجود هیچ یك از آنها به معنی عجز خدا از برطرف كردن و نیز راضی بودن خدا نسبت به وجود اینگونه ظلمها نمی‌باشد. لكن به خاطر وجود مصلحتی عظیم‌تر یعنی به كمال رسیدن انسان به اختیار و انتخاب خود، مانع از این است كه خدای متعال نظم و ساختار جهان رساننده به این هدف را دست كاری كرده و خودش هدف از خلق و آفرینش را از بین ببرد. به بیان دیگر اشیاء از نظر خوبى و بدى اگر تنها و منفرد و مستقل از اشیاء دیگر در نظر گرفته شوند یك حكم دارند و اگر جزء یك نظام و به عنوان عضوى از اندام در نظر گرفته شوند حكم دیگرى پیدا مى‏‌كنند كه احیاناً ضدّ حكم اولى است. اگر بطور منفرد از ما بپرسند كه آیا خط راست بهتر است یا خط كج؟ ممكن است بگوییم خط راست بهتر از خط كج است. ولى اگر خط مورد سؤال، جزئى از یك مجموعه باشد، باید در قضاوت خود، توازن مجموعه را در نظر بگیریم. در یك مجموعه بطور مطلق نه خط مستقیم پسندیده است و نه خط منحنى، چنانكه در چهره، خوب است «ابرو» منحنى باشد و بینى كشیده و مستقیم، خوب است دندان سفید باشد و مردمك چشم مشكى یا زاغ. درست گفته آنكه گفته است: «ابروى كج ار راست بدى كج بودى». در یك تابلوى نقاشى حتما باید سایه‌روشن‏‌هاى گوناگون و رنگ‌‏آمیزى‏‌هاى‏ مختلف وجود داشته باشد. در اینجا یكرنگ بودن و یكسان بودن صحیح نیست. اگر بنا شود تمام صفحه تابلو یكجور و یكنواخت باشد دیگر تابلویى وجود نخواهد داشت. وقتى كه جهان را جمعاً مورد نظر قرار دهیم ناچاریم بپذیریم كه در نظام كل و در توازن عمومى، وجود پستی‌ها و بلندی‌ها، فرازها و نشیب‌ها، همواری‌ها و ناهمواری‌ها، تاریكی‌ها و روشنایی‌ها، رنجها و لذّتها، موفّقیتها و ناكامیها همه و همه لازم است.(۲) پس جهان عاری از پستی‌ها و بلندی‌ها و فرازها و نشیب‌ها و رنجها و لذتها ،‌ دارای نظام احسن نخواهد بود چرا كه فایده و ثمر آن یقینا به كمال رسیدن انسان نخواهد بود. در پایان ذكر این نكته نیز ضروری است كه عدم برخورد خدای متعال به صورت مستقیم با اینگونه امور و شرور و ظلم‌ها، به این صورت كه با هر ظلمی از آسمان آتشی نازل كند و آن ظالم را در دم مجازات نماید و یا مثلا دست ظالم را بگیرد و به اجبار نگذارد كه او ظلم كند ، منافاتی با این مساله كه مومنین و آنان كه به خدای متعال و دستورات او اعتقاد دارند ،‌ در مقابل ظالم ، وظیفه برخورد و در حد توان جلوگیری از وقوع ظلم را داشته باشند،‌ ندارد. یعنی به خاطر مصلحتی كه گفته شد خدای متعال از ورود مستقیم در اینگونه امور ، در غالب موارد ، خودداری كرده است ولی به وسیله مومنین و كسانی كه در حزب خدای متعال در برابر حزب شیطان قرار دارند دفع ظلم ظالمین را می كند. همانگونه كه در قرآن كریم می‌فرماید: «... وَ لَوْ لا دَفْعُ اللَّهِ النَّاسَ بَعْضَهُمْ بِبَعْضٍ لَهُدِّمَتْ صَوامِعُ وَ بِیعٌ وَ صَلَواتٌ وَ مَساجِدُ یذْكَرُ فیهَا اسْمُ اللَّهِ كَثیراً وَ لَینْصُرَنَّ اللَّهُ مَنْ ینْصُرُهُ إِنَّ اللَّهَ لَقَوِی عَزیز» /«و اگر خداوند بعضى از مردم را بوسیله بعضى دیگر دفع نكند، دیرها و صومعه‏ها، و معابد یهود و نصارا، و مساجدى كه نام خدا در آن بسیار برده مى‏‌شود، ویران مى‏‌گردد! و خداوند كسانى را كه یارى او كنند (و از آیینش دفاع نمایند) یارى مى‏‌كند خداوند قوى و شكست ناپذیر است.»(۳) همانگونه كه از آیه كریمه روشن است خدای متعال دفع ظلم ظالمین می‌كند لكن به دست گروه دیگری از انسان ها كه به خدا ایمان دارند و كمك خود به این گروه از مومنین برای شكست جبهه باطل، مشروط بر یاری خدا از طرف آنها می‌نماید كه همان قیام كردن در برابر ظلم و پایمردی در این راه می‌باشد. پی‌نوشت‌ها: ۱. انعام (۶)، ‌آیه ۱۳۷. ۲. ر.ك: مرتضی مطهری،‌ مجموعه آثار، قم، صدرا ، بیتا، ج ۱،‌ ص۱۶۶-۱۶۷. ۳.حج (۲۲)،‌ آیه ۴۰.