آیا اوکراین آینده‌ای در ناتو خواهد داشت؟

خبرگزاری تسنیم: روزنامه «نیزوایسمیایا گازیتا» در تحلیلی نوشته است: تا تاریخ 5 فوریه طرفین مناقشه نظامی در دونباس (شرق اوکراین) تسلیحات سنگین خود را از خطوط تماس عقب خواهند کشید و تبادل آتش نیز باید ازهم اکنون قطع شده باشد. این مسئله به گفته "مارتین سایدیک" نماینده ویژه سازمان امنیت و همکاری اروپا در حل و فصل مناقشه دونباس، توافقی است که روز چهاشنبه طی مذکرات مینسک حاصل شده است. این درحالی است که مقامات کی یف انتظار دارند که اوضاع در شرق اوکراین در آینده نزدیک وخامت پیدا کند. روز پنج شنبه "الکساندر تورچینوف" دبیر شورای امنیت ملی و دفاعی اوکراین به نیروهای مسلح این کشور دستور داد تا آماده خنثی کردن یک عملیات گسترده تهاجمی احتمالی به مواضع نیروهای دولتی باشند. در چنین شرایطی "پترو پروشنکو" رئیس جمهوری اوکراین یادآور شد که این کشور از نظریه عضویت آینده خود در ناتو صرف نظر نکرده است. وی در مصاحبه با یک نشریه آلمانی اعلام کرد که قصد برگزاری همه پرسی در مورد عضویت اوکراین در ناتو را دارد. این سخنان پروشنکو مهمترین خبر روز رسانه های گروهی اوکراین گردید. البته دلایلی وجود دارد که اظهارات رئیس جمهوری اوکراین صرفا «اقدامی نمایشی» بوده است. وی در این مصاحبه در ابتدا یادآور شد که اوکراین از کشورهای غربی انتظار کمک نظامی ندارد و صرفا روی توان نظامی خویش تکیه کرده است. البته وی از غرب خواست تا تحریم‌های ضدروسی را همچنان حفظ کند، در غیراین صورت تهدید همه اروپا را در معرض خطر قرار خواهد داد. رئیس جمهوری اوکراین در این مصاحبه در مورد تمایل برای پیوستن به ناتو در کشورش تاکید کرد که پیمان آتلانتیک شمالی تنها سازمانی است که قادر است از امنیت جمعی دفاع کند و به همین دلیل مردم اوکراین خواهان پیوستن به آن هستند. به گفته وی، چهار سال قبل 16 درصد از شهروندان اوکراینی خواهان عضویت در ناتو بودند،؛ ولی اکنون 54 درصد. پروشنکو در واقع به نتیجه نظرسنجی اشاره کرده است که در ماه سپتامبر سال گذشته از سوی موسسه بین المللی جامعه شناسی کی یف صورت گرفت. در آن زمان، 39 درصد از مردم اوکراین اعلام کردند که در صورت انجام همه پرسی آنها از عضویت در ناتو حمایت خواهند کرد. 31 درصد مخالف پیوستن کشورشان به ناتو بوده و 30 درصد هم نظر مشخصی در این رابطه نداشتند. مقامات کی یف در آن زمان بدون در نظر گرفتن دیدگاه 30 درصد از شهروندان، اعلام کردند که بیش از 70 درصد از مردم به مسئله عضویت در ناتو رای مثبت می دهند. آیا مردم اوکراین خواهان عضویت در ناتو هستند؟ به نوشته این روزنامه، کارشناسان یادآور شده اند که اختلاف تمایلات در اوکراین از ابتدای مناقشه نظامی در دونباس، همچنان حفظ شده است. پروشنکو در بهار سال 2015 هم اعلام کرده بود که بیش از نیمی از شهروندان این کشور از نظریه عضویت در ناتو حمایت می کنند و وعده برگزاری همه پرسی و تصمیم مردم در این خصوص را داده بود. در آن زمان، مقامات کی یف از قانون مصوبه در دوره ریاست جمهوری جمهوری "ویکتور یانوکوویچ" در خصوص اعلام وضعیت بیطرفانه اوکراین صرف نظر کرده و هدف این کشور را انجام اصلاحات برای رسیدن به استانداردهای لازم برای پیوستن به اتحادیه اروپا و ناتو اعلام کردند. دولت اوکراین قصد داشت تا سال 2020 چنان این کشور را تغییر دهد که بتواند حق درخواست عضویت در این دو سازمان اروپایی را بدست آورد. در آن زمان در اوکراین بسیار دلسرد شدند که چرا در شورای امنیت سازمان ملل تصمیمی قاطع برای کمک به کی یف برای حل و فصل مناقشه در شرق این کشور گرفته نشد. مسئله این است که در حال حاضر نیز برگزاری همه پرسی مربوط به عضویت در ناتو به دلیل مشکلات قانونی امکان پذیر نیست. در دوره راست جمهوری یانوکوویچ، پارلمان اعلای اوکراین (رادا) قانونی را در مورد برگزاری همه پرسی‌ها تصویب کرد که دولت جدید اوکراین چندین بار تلاش کرد تا آن را از طریق دادگاه قانون اساسی لغو کند. مسئله این است که، این سند امکان تصمیم گیری در مورد مسائل مهم کشوری را تنها از طریق رای نمایندگان پارلمان اوکراین ممکن دانسته است. برخی نمایندگان رادا هر ازچندگاهی ضرورت بازنگری و تصویب قانون جدیدی را گوشزد می کنند، ولی این اقدام تاکنون صورت نگرفته است، برای اینکه اختلاف نظر در این مورد بسیار زیاد است. بدین ترتیب هنوز زمان برگزاری همه پرسی در اوکراین فرا نرسیده و در صورت برگزاری آن، نتیجه تنها فاصله گرفتن بیشتر اوکراین از غرب خواهد شد. رئیس جمهوری اوکراین خود نیز پیش از این اعتراف کرده است «مسئله این نیست که اوکراین چه می خواهد، مسئله مهم آن است که آیا ناتو تمایل به پذیرفتن اوکراین را دارد». ارسال علامت به غرب برای کمک به اوکراین ضمن اینکه با توجه به اختلاف نظرات در مورد ناتو، مسائل مهمتری نیز در اوکراین وجود دارند که می توان در مورد آنها همه پرسی برگزار کرد: مثلا سرنوشت دونباس، یا نظام حکومتی اوکراین. مسائلی که نیاز به بازنگری جدی داشته باشند، در اوکراین کم نیستند. بدین ترتیب یادآوری رئیس جمهوری اوکراین در مورد امکان انجام همه پرسی در مورد عضویت در ناتو، تنها یک ارسال علامت برای کشورهای غربی است که اوکراین را فراموش نکنند. "آلکسی مکارکین" نائب رئیس بنیاد «مرکز فنارویهای سیاسی» روسیه در گفتگو با این روزنامه گفته است که اوکراین در شرایط کنونی امکان پیوستن به ناتو را ندارد و مطرح کردن این موضوع توسط پروشنکو، برای بسیج طرفداران بدور خویش و تاکید بر ادامه خط مشی نزدیکی به غرب است. این کارشناس یادآور شده است، مسئله اینجاست که پذیرفته شدن در ترکیب پیمان آتلانتیک شمالی در صورت توافق همه اعضای آن ممکن بوده و در صورت مخالفت حتی یک کشور عضو ناتو، این مسئله منتفی خواهد شد. به گفته وی، در حال حاضر می توان کشورهای زیادی را نام برد که مخالف پیوستن اوکراین به ناتو هستند. این کشورها شامل فرانسه، آلمان، چک، اسلواکی، مجارستان و ایتالیا می شوند: آنها بر این عقیده هستند که چنین اقدامی باعث بوجود آمدن مناقشه جدیدی با روسیه خواهد شد. مکارکین می گوید: «مسکو با قاطعیت گوشزد کرده است که اگر چنین مسئله ای بوقوع بپیوندد، نه تنها عضویت اوکراین در ناتو، بلکه حتی اعلام وضعیت خاص این کشور و یا دریافت برنامه اقدام برای عضویت، با پاسخ شدیدالحن روسیه مواجه خواهد شد. کشورهای اروپایی نمی خواهند حتی تصور کنند که این پاسخ چه خواهد بود. به عقیده من غرب چنین ریسکی را نخواهد کرد.» البته به گفته این کارشناس، با وجود این بین اوکراین و ناتو می تواند جهت گیری خاصی در همکاری‌های دوجانبه وجود داشته باشد. برای مثال همکاری‌های مربوط به آموزش نیروهای ارتش اوکراین، انجام مانورهای مشترک نظامی و انجام اصلاحات لازم. البته چنین همکاریهایی نیز باعث تنش در روابط روسیه و غرب شده است، ولی روسیه در واکنش به آنها پا را از حدود انتقادات لفظی فراتر نگذاشته است.