خودروهای داخلی؛ هر روز بی‌کیفیت‌تر از دیروز!/ از قیمت‌های گزاف تا کیفیت‌های نازل/ حمایت از خودروساز به چه قیمتی؟!

سرویس اقتصادی فردا؛ عماد صادقی نسب: اگرچه تا ۱۱۷ سال قبل، خیابان‌های ایران و به‌ویژه تهرانِ پایتخت عاری از خودرو بود و درشکه و کالسکه و پای پیاده بهترین وسایل نقلیه به شمار می‌رفت، اما به مرور زمان و بروز الزام برای استفاده از وسایل نقلیه موتوری؛ حالا تمام شهرها و روستاهای ایران رنگ خودرو را به خود دیده‌اند و در همین پایتخت در اَندشت ایران، میلیون‌ها خودرو؛ صبح به صبح استارت می‌خورند و در خیابان‌ها می‌چرخند تا لحظه موعود برسد و به خانه‌هایشان بازگردند. خودروها اکنون به یکی از ارکان زندگی امروزی تبدیل شده‌اند و بسیاری از خانواده‌های ایرانی صاحب دست‌کم یک خودرو هستند. اما آن‌چه که در این میان حائز اهمیت است؛ نه تاثیر خودروهای سواری بر ترافیک شهرها، که نبود کیفیت مطلوب در میان خودروهای تولید داخل است. اگرچه مسئولان دو شرکت بزرگ خودروساز همچنان بر کیفیت بالای خودروهای ساخت داخل تاکید دارند و هر روز به انکار و تکذیب مشکلات و معایب ریز و درشت این محصولات مشغولند، اما آن‌چه که عیان است، عدم رضایت خریدارانی‌ست که بعضا در همان روزهای اولیه خرید خودرو با مشکلات جدی در عملکرد خودروی تحویلی‌شان مواجه شده و تمام شادی‌‌شان از خرید خودروی نو، در آنِ واحد به تلخی بدل می‌شود. همین عدم توجه به کیفیت و خواست مشتری‌ها، باعث شده که آپشن‌های بدیهی در خودروهای غیرایرانی، به گزینه‌هایی برای افزایش قیمت و لوکس‌‌شدن خودروهای داخلی تبدیل شوند و مشتری مجبور شود برای داشتن خودروی ساخت داخلِ منطبق با استانداردهای حداقلی جهان، مبلغ گزافی را بپردازد. کمپین نافرجام! بسیاری از مردم، کمپین عدم خرید خودروی صفر را به یاد دارند، همان پویشی که در فضای مجازی شکل گرفت تا با نخریدن محصولات دو کارخانه بزرگ «سایپا» و «ایران‌خودرو» آنها را وادار به افزایش کیفیت محصولات تولیدی‌شان کند و نتیجه این پویش مردمی نیز، دپو شدن حدود صد هزار دستگاه خودرو در انبارهای این دو شرکت بود. شرکت‌هایی که روزگارانی سرآمد مونتاژ و تولید خودرو در خاورمیانه بودند، تا مرز ورشکستگی پیش رفتند و اما دولت روحانی برای نجات آنها پا پیش گذاشت. ندای ارائه وام خودرو که برآمد، بانک‌ها و نمایندگی‌های فروش خودروهای داخلی مملو از جمعیت شد. انبارها خالی شد، اما از افزایش کیفیت تولیدات داخلی خبری نشد. حالا دو سال از پرداخت وام خودرو به مردم و نجات خودروسازان می‌گذرد، ولی تغییری در کیفیت تولیدات داخلی مشاهده نمی‌شود. جز آن‌که پراید هنوز با اندک تغییری نسبت به طرح ۲۵ ساله‌اش تولید می‌شود، پژو پارس با همان شمایل سابق حضور گسترده دارد و اطاق کیا سراتو مونتاژی سایپا که به صورت صفر کیلومتر فروخته می‌شود، مربوط به دو نسل قبل سراتوهاست و سان‌روف‌ پیش‌فرض آن هم برداشته شده است! استانداردهای صوری همه ما تصاویر تست خودروها و آدمک‌های درون آنها را دیده‌ایم. این تست‌ها اگر برای تولیدات خودرویی داخل کشور حکم تبلیغات و تشریفات را داشته باشند، در دیگر کشورهای تولیدکننده خودرو، جزو ملزومات تولید یک خودرو هستند و محصولی که در این تست‌ها نتایج قابل‌قبولی نگیرد؛ فروش قابل‌قبولی هم نخواهد داشت و سهم خود از بازار را از دست می‌دهد. «یورو اِن کَپ» که امروز به عنوان مطرح‌ترین نهاد بررسی استاندارد و ایمنی خودروها در جهان محسوب می‌شود، تولیدات ایران را تحت پوشش و مورد آزمایش قرار نمی‌دهد و همین خلاء وجود نهادی بی‌طرف برای آزمایش تولیدات خودرویی وضعیت را به اینجا کشانده‌ است؛ وضعیتی که در آن، خودروهای داخلی از حداقل ایمنی و کیفیت برخوردارند و استانداردی هم اگر باشد، صوری‌ست و تشریفاتی. فقدان برخورد قاطع یادمان باشد که شرکت‌های بزرگ دنیا هیچ‌گاه از گزند گزارش‌های تیز و بُرنده سازمان‌های نظارتی کشورهای توسعه‌یافته در امان نماندند و هیچ اهرم قدرتی نیز نتوانسته مانع از انتشار گزارش‌هایی شود که احتمالا سهام و فروش شرکت‌های متخلف را در سراشیبی سقوط قرار می‌دهد؛ نمونه بارز و نسبتا جدید آن شرکت عظیم فولکس واگن آلمان بود که در یک رسوایی و شفاف‌سازی رسانه‌ای، با میلیون‌ها دلار خسارت روبه‌رو شد و بسیاری از مشتریان خود را از دست داد. اما در ایران، به واسطه قدرت بالایی که شرکت‌های خودروساز در اختیار دارند و به همان دلیلی که پیش‌تر بیان شد (نبود نهاد نظارتی قاطع)، بیان تخلفات تنها به مصاحبه‌های جسته و گریخته پلیس راهور و سازمان‌های مربوطه ختم می‌شود و گزارشی مدون از تخلفات و حتی برخوردهای متعاقب تخلفات منتشره مشاهده نمی‌شود. به واسطه همین قصورات، شرکت‌های خودروساز خود را در مقابل شکایات و اعتراضات خریداران پاسخگو ندانسته و همچنان بر تولید خودروهای بی‌کیفیت پافشاری می‌کنند. خدمات نامطلوب و ناقص فارغ از تولیدات بی‌کیفیت کارخانه‌های خودروساز، عدم ارائه خدمات مطلوب به مشتریان نیز سبب افزایش نارضایتی‌ها شده است. فتحی، یکی از میلیون‌ها مشتری خودروهای ایرانی با اشاره به تجربه ناخوشایند خود، به خبرنگار «فردا» می‌گوید: «در سال ۹۲ بود که خودروی پژو 206 اس دی را که ثبت نام کرده بودم، تحویل گرفتم. از همان روزهای اول با مشکل شتاب پایین خودرو مواجه بودم و ایراد آن با چند دفعه مراجعه به نمایندگی مجاز نیز مرتفع نشد.»

او ادامه می‌دهد: «تا این‌که از خیر گارانتی و خدمات رایگان خودروساز گذشتم و به یک تعمیرکار متفرقه مراجعه کردم. آن‌جا بود که در کمال ناباوری متوجه شدم دیسک و صفحه کلاچ خودرو دچار نقص است و باید برای تعویض آن ۱۵۰ هزار تومان هزینه کنم. به نمایندگی مراجعه و ایراد را بیان کردم. اما متاسفانه مشکل را نپذیرفتند و نهایتا مجبور شدم با مراجعه به مکانیک، هزینه تعمیر را از جیب بپردازم!»

مشکلات مردم با خودورهایی که هنوز پلاستیک روی صندلی‌هایشان کَنده نشده و بوی نویی‌شان از چند متر آن‌ طرف‌تر به مشام می‌رسد، مستمر و تمام‌ناشدنی‌ست. در یک نمونه دیگر، علی موسوی که کمی قبل یک خودروی پراید صفر کیلومتر را خریداری کرده، در تشریح ایراد خودروی خود می‌گوید: «از روز نخست تحویل خودرو، پخش آن ایراد داشت. بعد از تماس‌های مکرر با سایپا تلفن تماس شرکت‌ گارانتی‌کننده دستگاه پخش را به دست آوردم. بعد از تحویل دستگاه با بدقولی‌های مکرر این شرکت مواجه شدم و آخر کار نیز شرکت مذکور هزینه تعمیر دستگاه را - با وجود آن‌که گارانتی داشت - از من دریافت کرد.»

همه این بدقولی‌ها و بدعهدی‌ها در حالی رخ می‌دهد که بسیاری از تولیدکنندگان خودرو در کشورهای دیگر، در صورت مشخص‌شدن اشکال - ولو کوچک - در محصولات خود، تمام سری تولیدات خود را فراخوانی کرده و نسبت به رفع «رایگان» ایراد اقدام می‌کنند؛ امری که به نظر می‌رسد آن را دست‌کم تا چند ده سال آینده در ایران شاهد نخواهیم بود! وضعیت اقتصاد؛ بهانه‌ای برای تولید خودروهای بی‌کیفیت! با وجود آن‌که بسیاری از کارشناسان و مسئولان در پی راهکاری برای جلوگیری از تولید خودروهای بی‌کیفیت داخلی هستند و خودروسازان را ملزم به افزایش کیفیت خودروها می‌دانند، محمد عزیزی، نماینده مردم ابهر و خرمدره در مجلس در گفت‌وگو با ایسنا،‌ گفت: «درست است که خودروهای پراید، سمند، پژو۴۰۵ و پارس، ام‌وی‌ام و لیفان در گزارش‌های دوره‌ای شرکت بازرسی کیفیت و استاندارد ایران پای ثابت بی‌کیفیت‌ترین خودروهای تولید داخل هستند، اما نمی‌توان مانع تولید آنها شد.»!

وی دلیل عدم جلوگیری از استمرار تولید این خودروها را شرایط اقتصادی دانسته و ادامه داد: «با شرایط بد و بدبختی‌های فراوانی که اقتصاد کشور و خانواده‌ها روبه‌رو هستند، ممانعت از تولید خودروهای مذکور به دلیل سطح پایین کیفیت به معنای افزایش مشکلات اقتصادی و بیکار شدن بیشتر نیروی کار است، بنابراین کیفیت تولید باید بهبود یابد تا آلودگی‌های زیست محیطی ناشی از تردد خودروهای بی‌کیفیت کنترل شود.» وقتی قافیه را می‌بازیم حمایت از تولید ملی، از وظایف هر ملتی‌ است و در حالی که یک محصول در کشور تولید می‌شود، نباید به سراغ مشابه‌های خارجی آن رفت. اما این مسئله در صورتی به شکل تمام عیار تحقق می‌یابد که تولیدکننده نیز به مشتری خود احترام گذاشته و محصولی در حد و اندازه نمونه خارجی آن تولید کند. گرچه توقع آن نمی‌رود که ایران‌خودرو یا سایپا تولیداتی هم‌سطح با تویوتا ارائه کنند، اما تقاضای مردم برای دریافت محصولات مطلوب و بدون نقص و البته خدمات پس از فروش بی‌چون و چرا از سوی تولیدکنندگان انتظار نابه‌جایی به نظر نمی‌رسد و شایسته نیست که کشوری با پیشینه‌ همسان با کره‌جنوبی در حوزه مونتاژ و تولید خودرو، این چنین قافیه را ببازد.