توریست درمانی در مشهد وضع خوبی ندارد
شهر مشهد، حالا بیشتر از همیشه در کانون توجه رسانه‌ها قرار گرفته است. شهری که سال جاری میلادی، عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام را یدک می‌کشد و البته در کنار آن، یکی از قطب‌های گردشگری سلامت در منطقه نیز هست. با این حال، شماری از بیماران اهل کشورهای منطقه که مشهد را به عنوان محل درمان خود انتخاب کرده‌اند، وضعیت مناسبی ندارند. این، نکته‌ای است که یکی از راهنمایان تورهای گردشگری سلامت در مشهد نیز به آن اذعان می‌کند.
روزنامه صبح نو: شهر مشهد، حالا بیشتر از همیشه در کانون توجه رسانه ها قرار گرفته است. شهری که سال جاری میلادی، عنوان پایتخت فرهنگی جهان اسلام را یدک می کشد و البته در کنار آن، یکی از قطب های گردشگری سلامت در منطقه نیز هست. با این حال، شماری از بیماران اهل کشورهای منطقه که مشهد را به عنوان محل درمان خود انتخاب کرده اند، وضعیت مناسبی ندارند. این، نکته ای است که یکی از راهنمایان تورهای گردشگری سلامت در مشهد نیز به آن اذعان می کند.
«مشهد، در زمینه گردشگری سلامت تجربه ارزشمندی دارد و هر ساله جمع قابل توجهی از مردم کشورهای همسایه برای دریافت خدمات سلامت به این شهر سفر می کنند. می توان گفت که رویداد مشهد 2017 نیز ظرفیت مناسبی برای توسعه گردشگری در این شهر است.» این، بخشی از سخنان وزیر بهداشت در مراسم افتتاحی رویداد «مشهد217 پایتخت فرهنگی جهان اسلام» است. دکتر «حسن قاضی زاده هاشمی» که نزدیک سه سال پیش و در فروردین ماه سال 93، دستور برپایی اداره گردشگری سلامت را به منظور ساماندهی این حوزه داده بود، آذرماه امسال در گفت و گو با شبکه تلویزیونی «العالم» بزرگ ترین چالش پیش روی این حوزه را، ضعف در اطلاع رسانی و معرفی توانمندی های ایران در حوزه گردشگری سلامت دانسته بود. نکته ای که به گفته او احتیاج به آژانس های قوی و هتل های مجهز و وسیله رفت و آمد دارد.
این در حالی است که به گفته سرپرست اداره گردشگری سلامت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، اکنون 305 بیمارستان کشور خواستار اجرای طرح گردشگری سلامت هستند.
آقای«وحید رضا محب پور» حدود دو هفته پیش در اولین همایش رویکردهای جامع به گردشگری سلامت استان اصفهان، گفت:از مجموع بیمارستان های متقاضی اجرای طرح گردشگری سلامت ، در حال حاضر فقط۱۰۱ مورد مجوز دریافت کرده اند.»
با این حال، برخی از دست اندرکاران این حوزه، اوضاع مشهد را به عنوان یکی از قطب های صنعت گردشگری سلامت درکشور، اوضاع چندان مناسبی نمی دانند و معتقدند اگر فکری به حال گردشگری پزشکی درمشهد نشود، بیماران کشورهای همسایه، راه مقصدهای جدید را در پیش می گیرند.اتفاقی که به گفته یکی از راهنمایان تورهای گردشگری سلامت، اکنون برای بیماران اهل ترکمنستان افتاده و آنان ترجیح می دهند هندوستان را به جای ایران برای درمان انتخاب کنند.
خانم «رحیمه رجعتی» دانشجوی کارشناسی ارشد رشته زبان روسی است وحدود 6 سالی می شود که در زمینه توریسم درمانی فعالیت می کند و مترجم بیمارانی است که از کشور ترکمنستان به ایران و شهر مقدس مشهد می آیند.به گفته او، بیشترین مراجعات گردشگران پزشکی ترکمنستان به مشهد درباره درمان بیماری هایی چون IVF ( درمان ناباروری)و انواع سرطان ها،هپاتیت و کبد چرب است.
او درباره وضعیت حضور گردشگران خارجی حوزه سلامت درمشهد می گوید:«با توجه به پیشرفت ایران در زمینه مسائل پزشکی و ارتقاء جایگاه ایران در این حوزه هر ساله بیماران زیادی از طریق مرز باجگیران و سرخس وارد مشهد می شوند؛اما مشکلاتی که در ماه های اخیر برای آنان به وجود آمده است، آنان را به سمت تغییر مقصد گردشگری شان از ایران سوق می دهد.»
او می گوید:« توریست ها برای مردم ایران، احترام زیادی قائلند و از این که می توانند بدون هیچ مزاحمتی در ایران حجاب داشته باشند، خیلی خوشحالند. حتی آرزو دارند که بتوانند در کشور خودشان هم حجاب داشته باشند ولی دولت ترکمنستان این اجازه را به آنان نمی دهد.بارها شده است که به خود من گفته اند اگر برای ما امکان داشت ایران را برای زندگی انتخاب می کردیم،چون واقعاً امنیتی که در ایران هست در هیچ جای جهان نیست.»
رجعتی درباره مهم ترین چالش ها و مشکلات گردشگری سلامت در مشهد می گوید:« همه مشکلات گردشگران، از مرز آغاز می شود.بیشتر آنان از راه مرز باجگیران و زمینی (با تاکسی)وارد شهر مشهد می شوند(به دلیل نزدیکی باجگیران و عشق آباد،حدود 2 ساعت) و خیلی گله و شکایت دارند از این که ساعت ها در مرز معطل می شوند.»
رجعتی می گوید روال اداری و دست و پاگیر ورود گردشگران سلامت به ایران و مشهد، مهم ترین چالش آنان در سفرشان به کشورمان است:«باید به سؤال هایی که بعضاً کسل کننده و رنج آور است پاسخ بدهند.مثلاً این که چندمین بار است به ایران می آیید؟دلیل سفرتان به ایران چیست؟چند روز قصد دارید در ایران بمانید؟در ایران فامیل و دوستی دارید یا نه؟و ...فردی که بیمار است و به عنوان مثال برای عمل قلب باز تصمیم گرفته به ایران بیاید و مدارک پزشکی هم همراه اوست چرا باید ساعت ها در مرز معطل بماند؟و چنین فردی از کجا بداند که چند روز کار درمانش طول می کشد؟شاید هم این پرسش و پاسخ ها به دلایل مسائل امنیتی باشد،اما کسی که تا حالا چندین بار برای درمان به مشهد آمده و مسلم است که هدف دیگری برای ورود به ایران ندارد، شایسته نیست که ساعت ها در مرز معطل باشد.شاید بتوان تمهیداتی اندیشید که حداقل این پرسش و پاسخ ها به گونه ای دیگر انجام گیرد که حداقل برای بیماران عذاب آور نباشد.»
رجعتی، مشکل بزرگ دیگری را که درحوزه گردشگری سلامت درمشهد وجود دارد،چندگانگی تعرفه های پزشکان می داند:« تعرفه های پزشکی در مشهد برای توریست ها واقعاً تعریف نشده است.من به عنوان مترجمی که سال هاست همراه توریست ها هستم، از مطب دکتر گرفته تا بیمارستان ،واقعاً متوجه نشدم چرا بعضی از پزشکان ویزیت را دو برابر نسبت به ویزیت آزاد یک فرد ایرانی از توریست ها دریافت می کنند؟چرا بعضی دیگر 10 درصد اضافه تر و چرا از نظر بعضی دیگر تفاوتی از نظر هزینه برای یک فرد ایرانی و خارجی وجود ندارد؟از مطب دکتر گرفته تا آزمایشگاه،ام آر ای،سی تی اسکن،سونوگرافی و بیمارستان ها و ....چون برای خود من همیشه سؤال بوده خیلی پیگیر این ماجرا شدم،ولی هر بار جوابی که شنیدم این بوده که به یک فرد خارجی یارانه تعلق نمی گیرد و او باید نسبت به فرد ایرانی هزینه بیشتری را پرداخت کند ولی سؤال اینجاست که چرا باید این هزینه در مطب دو دکتر(به عنوان مثال دکتر متخصص) و دو آزمایشگاه و دو بیمارستان متفاوت باشد؟چرا مثلاً هزینه یک عمل خاص در دو بیمارستان دولتی یا دو بیمارستان خصوصی باید متفاوت باشد؟چرا و طبق چه قانونی بعضی پزشکان هزینه عمل را در مطب شخصی خود و به دلاردریافت می کنند؟آیا نباید نظارتی وجود داشته باشد؟ آیا چنین مسائلی باعث نمی شود که ذهنیت یک فرد خارجی درمورد ایران عوض شود؟متاسفانه به دلیل چنین مشکلاتی یک فرد خارجی دیگر نه به مترجم و نه به پزشک و نه به آزمایشگاه و نه به بیمارستان اعتماد نمی کند.»
او از موجی می گوید که خواه ناخواه و در آینده ای نزدیک، گردشگری پزشکی در مشهد را تحت تأثیر قرار خواهد داد:«در حال حاضر بیمارانی که برای درمان از کشور ترکمنستان به مشهد می آمدند،تصمیم گرفته اند که برای ادامه درمان به کشور هندوستان بروند. این در حالی است که ورود توریست به کشور هم باعث ورود ارز به کشور و هم باعث اشتغالزایی می شود و تصمیم آنان برای مراجعه نکردن به ایران، می تواند پیامدهای منفی بسیاری را برای کشورمان به همراه داشته باشد.» رجعتی درباره مزیت رقابتی هندوستان نسبت به ایران هم این طور توضیح می دهد:«مزیتی که کشور هندوستان نسبت به ایران برای توریست های سلامت دارد، این است که آنجا این بی اعتمادی وجود ندارد و هزینه ها تعریف شده است و دوبله سوبله نیست و مترجم هم به عنوان کارمند بیمارستان هزینه ترجمه را از بیمارستان دریافت می کند نه مستقیماً از بیمار.اگر چه به نظر توریست ها، پزشکان ایران به مراتب از پزشکان هندی بهتر و با تجربه ترند و شهر مشهد و بیمارستان ها از نظر تمیزی و امکانات قابل مقایسه با بیمارستان ها و شهرهای هندوستان نیستند و از نظر مسافت هم برای مردم کشور ترکمنستان خیلی به صرفه تر است که با تاکسی به مشهد بیایند. اما مجموعه مشکلات آنان، سبب می شود که هندوستان را با همه سختی هایش بر ایران ترجیح دهند.»
این راهنما و مترجم گردشگری سلامت، ازخاطره تلخی برای یکی از بیماران ترکمنستانی مهمان مشهد می گوید که می توانست اتفاق نیفتد:«حدود یک سال پیش، جوانی 30 ساله از کشور ترکمنستان به همراه مادر مسنش برای عمل پایش به مشهد آمده بود.او در ترکمنستان تکدی گری می کرد که به دلیل تصادف مجبور بود روی ویلچر بنشیند و اصلاً نمی توانست حرکت کند.در مسکو تحت عمل جراحی قرار گرفته بود و آنجا پزشکان دستگاه الیزارف را به یکی از پاهایش بسته بودند و پای دیگرش هم چند سانتیمتر از پای دیگرش کوتاه تر شده بود. آنان به دلیل مشکلات اقتصادی قادر نبودند برای ادامه درمان به مسکو بروند و به همین دلیل، پس از مشورت با چند پزشک، شهر مشهد را انتخاب کرده بودند.در مشهد به همان دلایلی که گفتم انجام عمل امکان پذیر نشد و قرار شد هر وقت هزینه عمل را داشتند دوباره به مشهد بیایند ولی متاسفانه هیچ پزشکی حاضر نشد با هزینه کمتر عمل جراحی او را انجام دهد و آنها بدون هیچ نتیجه ای برگشتند. حتی یک بار خود او به من گفت اگر بتوانم در مشهد هم با همین شرایط جسمی که دارم حاضرم تکدی گری کنم تا بتوانم هزینه عمل را پرداخت کنم؛ اما بعد از گذشت 6 ماه با تماسی که با مادرش داشتم متوجه شدم که او به دلیل خونریزی داخلی فوت کرده است.خیلی بابت این قضیه ناراحت شدم که برخی پزشکان شاید می توانستند با دریافت هزینه کمتر جان یک انسان را نجات دهند. فقط با کمی از خود گذشتکی و معرفت و انسانیت می شد زندگی را دوباره به این جوان برگرداند ولی این کار را نکردند و این فرد ناامید از مشهد رفت و متاسفانه فوت کرد. او ارمنی بود، اما آرزوی زیارت حرم امام؟ع؟را داشت که یک بار سوار بر ویلچر تا حرم رفت و به آرزویش رسید؛ اما سرنوشتش بسیار تلخ رقم خورد.» اما چاره کار چیست و چطور می شود از این روند مهاجرت معکوس پیشگیری کرد و اقبال گردشگران سلامت را به درمان در شهرهایی چون مشهد افزایش داد؟
رجعتی در این باره می گوید:« فکر می کنم موضوع خیلی مهم در این میان یکسان سازی تعرفه های خدمات پزشکی است. باید روی تعرفه های پزشکی برای توریست ها نظارت ویژه ای شود تاجلوی بی قانونی ها و بی نظمی ها در حوزه دریافت تعرفه های پزشکی گرفته شود.»
حالا باید منتظر ماند و دید دولت و وزارت بهداشت چه راهکاری برای بهبود وضعیت گردشگری پزشکی در شهرهایی چون مشهد در پیش خواهندگرفت.حوزه ای که علاوه بر کسب اعتبار در عرصه های بین المللی پزشکی، ارزآوری قابل توجهی برای کشورمان نیز در پی خواهد داشت.