چگونه یک وصیت‌نامه کامل و قابل اجرا بنویسیم؟

سرویس سبک زندگی فردا: سندی را که حاوی وصیت باشد وصیت‌نامه گویند. وصیت‌نامه نوعی امتیاز محسوب می‌شود که ما به کمک آن برای اموال‌مان بعد از مرگ تصمیم‌ می‌گیریم. البته وصیت فقط شامل اموال نمی‌شود و علاوه بر نقل و انتقال اموال، می‌شود در مورد مسائل دیگر نیز وصیت کرد؛ از جمله آنکه انجام بعضی امور و تعهدات را در صورت قبول برعهدۀ دیگری گذاشت. در ادامه به نقل از چطور با نحوۀ نوشتن یک وصیت‌نامه آشنا می‌شویم.

هرکس برای حصول اطمینان از اجرا شدن وصیت‌نامه‌اش باید تمام ضوابط و تشریفات قانونی و شرعی وصیت‌نامه را رعایت کند. تنظیمِ یک وصیت‌نامۀ صحیح باعث کاهش اختلافات خانوادگی و رجوع به دادگاه می‌شود و علاوه براین از آخرین ارادۀ شخص وصیت‌کننده نیز آگاه می‌شویم. بنابراین همۀ انسان‌ها برای تصمیم‌گیری دربارۀ حقوق و اموال خود پس از مرگ باید با قوانین نوشتن صحیح وصیت‌نامه آشنایی داشته باشند.

یکی از امتیازات تنظیم وصیت‌نامه این است که تا زمان حیات خود می‌توانیم آن را تجدید و اصلاح کنیم. نوشتن وصیت‌نامه به سه طریق انجام می‌گیرد که هر کدام از لحاظ تشریفات تنظیم، قدرت اثبات و اعتبار با دیگری متمایز است و هر وصیتی به غیر از سه روشی که در ادامه بیان می‌کنیم تنظیم شود اعتبار قانونی نخواهد داشت.

طبق قوانین ایران، وصیت الزاما باید به‌صورت کتبی باشد و وصیت شفاهی قابلیت استناد قانونی را در دادگاه ندارد. اگرچه ممکن است شخصی شفاها وصیت کند و وراث به وصیت او عمل کنند اما اگر بین آنها اختلافی پیش بیاید برای اثباتش در دادگاه با مشکل روبه‌رو می‌شوند.

وصيت‌‌نامه بر ۳ نوع است:

وصيت‌‌نامۀ خودنوشت؛

وصيت‌‌نامۀ سری؛

وصيت‌‌نامۀ رسمی.

وصيت‌‌نامۀ خودنوشت

در وصیت خود نوشت وصیت‌کننده باید تمام متن وصیت را به خط خود نوشته باشد تا در دادگاه اعتبار قانونی داشته باشد. به همین دلیل شخص بی‌سواد یا شخصی که به سبب فقدان بینایی توانایی نوشتن ندارد نمی‌تواند وصیت خودنوشت تنظیم کند و در نگارش چنین وصیت‌نامه‌ای امکان وکالت دادن به شخص دیگری وجود ندارد. وصیت‌کننده حتما باید تاریخ روز، ماه و سال را به خط خود در وصیت نامه درج کند تا چنانچه وصیت‌نامه‌های متعددی از او موجود بود، آخرین نسخۀ وصیت‌نامه مشخص باشد زیرا آخرین اراده و فقط آخرین وصیت‌نامه‌ی وصیت کننده دارای اعتبار است.

اگر وصیت ‌کننده در حضور مأمور وصیت‌نامه‌ی خویش را امضا کند، در صورت لزوم می‌تواند به‌عنوان یک سند رسمی تلقی شود و ارزش داشته باشد.

وصيت‌‌نامۀ سری

وصیت‌نامۀ سری برخلاف وصیت خودنوشت به خط هرکسی می‌تواند باشد اما در نهایت حتما باید به امضای شخص وصیت‌ کننده برسد و طبق قانون باید به ادارۀ ثبت محل اقامت وصیت‌ کننده یا در مکانی که آیین‌نامۀ وزارت دادگستری تعیین می‌کند به امانت سپرده شود. طبق قوانین امور حسبی، شخص بی‌سواد نمی‌تواند وصیت‌نامۀ سری تنظیم کند.

وصيت‌نامۀ رسمی

نوشتن وصیت‌نامۀ رسمی به مانند دیگر اسنادی است که در دفاتر اسناد رسمی تنظیم می‌شوند و حتی افرادی که توانایی خواندن و نوشتن ندارند نیز می‌توانند از این نوع وصیت‌نامه استفاده کنند. به دلیل ثبت وصیت‌نامۀ رسمی در دفاتر اسناد رسمی، نگرانی‌های ناشی از مفقود شدن یا ازبین بردن وصیت‌نامه ازمیان می‌رود.

وصيت شفاهی

یکی از تشریفات تنظیم وصیت‌نامه، کتبی بودن آن است اما در موارد اضطراری مثل جنگ و زلزله که نمی‌شود تشریفات نوشتن وصیت‌نامه را رعایت کرد، شخص می‌تواند در حضور دو شاهد به‌طور شفاهی وصیت کند و یکی از شاهدان باید مفاد وصیت را با تاریخ روز و ماه و سال تنظیم کند و به حضور حضار برساند. اما اگر وصیت‌ کننده تا زمان عادی شدن شرایط محیط در قید حیات باشد، باید وصیت‌نامۀ خویش را با تشریفات صحیح قانونی تنظیم کند.

وصيت ‌كننده هنگام تنظيم وصيت‌‌نامه باید به چه نكاتی توجه كند؟

وصیت کردن برای موضوعاتی مثل مواد مخدر باطل است زیرا چیزی که وصیت می‌شود بایستی منفعت عقلایی و ارزش مادی داشته باشد و غیرمشروع نباشد مثل وصیت کردن یک قطعه زمین. وصیت کردن برای مشروبات الکلی نیز به دلیل غیر مشروع بودن‌شان باطل است.

آنچه وصیت می‌شود باید قابلیت نقل و انتقال و معامله داشته باشد. طبق این قاعده نمی‌توان اموال عمومی و موقوف را مورد وصیت قرار داد.

وصیت ‌کننده نمی‌تواند مال دیگری را حتی اگر با اجازۀ آن شخص باشد موضوع وصیت قرار بدهد زیرا وصیت‌ کننده باید مالک آن چیزی باشد که وصیت می‌کند.

مالی را که در آینده به وجود می‌آید می‌توان وصیت نمود مثلا میوه‌ی درختی را که بعدا ثمره می‌دهد را می‌شود وصیت کرد.

وصیت‌کننده باید دارای کمال (عقل و بلوغ) باشد و از روی اختیار وصیت کند. وصیت شخص مُکره صحیح نیست.

در تنظیم وصیت‌نامه شخص باید بداند که بعضی از واجبات را مانند حج واجب شده و بدهکاری حقوقی همچون خمس و زکات و مظالم، که ادا کردن آنها واجب است باید از اصل مال پرداخت شود.

وصیت کننده نمی‌تواند وراث را از همۀ ارث محروم كند؛ شخص وصیت کننده نمی‌تواند تمام اموال خود را به یک نفر ببخشد یا یک یا چند نفر از وراث خود را از ارث محروم کند و اگر چنین کاری انجام دهد وصیت‌نامۀ وی فقط تا ثلث اموالش صحیح و نافذ است. در صورت وصیت کل اموال اگر دیگر وراث با وصیت‌نامه مخالفت کنند مفاد وصیت‌نامه نسبت به دو سوم دیگر صحیح نیست. طبق این اساس هر شخص تا یک سوم اموال خویش را به هر نحوی که بخواهد می‌‌تواند وصیت کند و پس از فوت شخص، دو سوم دیگر اموال طبق قانون ارث میان ورثه تقسیم می‌شود.

نکتۀ مهم در این قسمت این است که ابتدا بدهی شخص وصیت کننده باید تسویه شود و سپس باقی اموال بین ورثه تقسیم می‌شود.

وصیت تملیکی

گاهی شخصی مال یا منفعتی از مال خویش را در وصیت‌نامۀ خود برای دیگری وصیت می‌کند، به این نوع وصیت تملیکی می‌گویند. طبق این نوع وصیت‌نامه اموال شخص متوفی پس از فوتش به تملک دیگری در می‌آید.

وصیت عهدی

گاهی وصیت‌ کننده از شخصی می‌خواهد تا عملی را برایش انجام دهد مثلا وصیت می‌کند که بعد از مرگش بعضی از اموالش را وقف کند یا بدهی‌های وی را پرداخت کند این نوع وصیت در اصطلاح حقوقی وصیت عهدی خوانده می‌شود. کسی که مجری انجام وصیت قرار می‌گیرد در زمان زنده بودن وصیت کننده می‌تواند با این وصیت مخالفت کند و نپذیرد اما پس از مرگ وی، مجری باید به انجام آنچه که موضوع وصیت متوفی بوده عمل کند.