امیدهای مردم به طرح نظارت آنلاین بر پزشکان
جان بیماران در دست قشر زحمتکشی است که در طول تاریخ نقش حیات بخشی خود را بارها و بارها نشان داده اند. گرچه نمی‌توان از خدمات ارزنده جامعه پزشکی و پرستاری چشم پوشید، اما در این میان ضعف‌هایی وجود دارد که پای پیشنهاد لایحه نظارت آنلاین پزشکی را به مجلس باز کرده است.
دو روز پیش بیمار زاهدانی که برای انجام عمل «آب‌مروارید» چشم به یکی از کلینک‌های جراحی محدود شهرستان زاهدان مراجعه کرده بود، در پی سقوط چراغ سقفی اتاق عمل و عدم درمان به موقع جان خود را از دست داد، چندی پیش پزشکی دست چپ کودک دو ساله اصفهانی را به جای دست راست عمل جراحی کرد، شهریور سال گذشته قیچی زنگ‌زده جامانده از عمل جراحی جان مردی را گرفت، آذر سال گذشته پزشکی دستور داد بخیه‌های یک کودک اصفهانی را به دلیل مشکل مالی در بیمارستان دولتی باز کنند، تیر سال گذشته دختر ۲۰ ساله حین عمل جراحی بینی در تهران فوت کرد، آبان امسال پیرمرد ۷۲ ساله ای که خود را پزشک معرفی کرده بود و از این طریق کلاهبرداری می‌کرد توسط ماموران آگاهی دستگیر شد، دی سال گذشته سه مرکز درمانی در تهران به علت تخلف از شیوه‌های استاندارد امحای پسماند پلمپ شدند، اردیبهشت امسال مرکز حجامت ایران به دلیل فعالیت بدون پروانه رسمی و بهره برداری و همچنین استفاده از نیروی انسانی فاقد مدرک قانونی غیر مجازی شناخته و پلمپ شد و خرداد امسال بیمار دیالیزی در کرمانشاه به دلیل کمبود نیروی پرستار و سقوط از تخت درگذشت. این موارد اخباری است که کیفیت خدمات جامعه پزشکی و پرستاری و مراکز درمانی را نشان می‌دهد، چرا که وقتی نظارتی در کار نباشد همیشه یک جای کار می‌لنگد. این مساله به وفور در تمام ابعاد جامعه جلوه گری می‌کند؛ از سطوح خرد گرفته تا سطوح کلان کشوری که ممکن است با جان افراد بازی شود. این بار حرف از جامعه پزشکی و پرستاری است که مدت‌هاست عملکرد آنها زیر ذره بین قرار گرفته است، چرا که به علت عدم نظارت مواردی از عملکرد آنها دیده شده که تنها در بهت و ناباوری سوال‌های بی جوابی را در اذهان عمومی به جای گذاشته است. از انواع و اقسام خطا و قصور پزشکی گرفته تا پزشکان قلابی و مراکز درمانی غیر قانونی و تجهیزات غیر استاندارد که همه و همه ضرورت کنترل دقیق را مهم جلوه داده و خلأهای نظارتی و مدیریتی را بیشتر از پیش به چشم می‌آورد. گرچه تمام این مشکلات ممکن است در دستگاه‌های دیگر هم وجود داشته باشد، ولی از آنجا که حرفه پزشکی با جان بیماران سر و کار دارد، کمترین خللی در آن بحران آفرین می‌شود.
ضرورت نظارت همه‌جانبه
البته ماجرا به اینجا ختم نمی‌شود، چرا که فساد مالی، عدم حضور پزشکان در بیمارستان‌ها، حضور سودجویان در حوزه تجهیزات پزشکی، تعرفه‌های غیرمجاز پزشکی و... از جمله مسائلی است که هم شامل حال بیماران می‌شود و هم خاطر پزشکان و پرستاران را مکدر می‌کند، بنابراین باید نظارت همه جانبه را به تمام سطوح بیمارستانی، پزشکی و پرستاری معطوف کرد تا به این طریق خدمات ارزنده ای برای بیماران شکل بگیرد، چرا که لایحه نظارت آنلاین پزشکی فقط مربوط به خطا و قصور پزشکی نیست و باید کلیه امور در حوزه سلامت را شامل شود.
ارائه لایحه نظارت آنلاین پزشکی به مجلس
ماه گذشته نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس با اشاره به اینکه در برنامه ششم توسعه، بیمه مسئولیت پزشکان برای مصون بودن از تعقیب قضائی و حمایت در پرداخت خسارت مصوب شد، ارائه لایحه نظارت آنلاین پزشکی از طرف دولت و وزارت بهداشت را پیشنهاد کرد. محمدحسین قربانی درباره مساله خطا، اشتباه و قصورات پزشکی در کشورمان و همچنین نقش قانونگذار برای حمایت از بیماران و همچنین خدمت دهنده (پزشک و پرستار) اظهار کرد: خطای پزشکی امری اجتناب ناپذیر است که در تمام کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه رخ می‌دهد و فقط مربوط به پزشکی ایران نیست، زیرا مقوله پزشکی در چارچوب و اصولی تعریف می‌شود که آزمون‌های خطا، اشتباه و قصورات نیز در آن دارای فراز و فرود است. نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ادامه داد: بنابراین خطای پزشکی در تمام دنیا وجود دارد، ولی به فراخور کشورها آمارها نیز بالا و پایین است. منتها در بحث رسیدگی به این مقولات در ایران سازمان نظام پزشکی به‌عنوان صنف پزشکی و کارشناس به خطا، اشتباه و قصورات پزشکی می‌پردازد، کما اینکه تعزیرات و نهاد قوه قضائیه نیز می‌تواند به این موضوع رسیدگی کند تا حق بیماری زایل نشود. قربانی درباره نابسامانی در رصد و ثبت خوداظهاری‌ها در مقولات خطا، اشتباه و قصورات پزشکی و پرستاری تصریح کرد: این به دلیل ضعف ساختاری در کشورمان است، زیرا اصلا ما در ایران در بحث نظارت ضعیف هستیم و سیستم جامعی در این باره وجود ندارد و این خلأ کاملا احساس می‌شود. او درباره وظیفه حاکمیتی مجلس درباره نظارت‌ها عنوان کرد: بنده به‌عنوان نایب‌رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس این آمادگی را از طرف مجلس اعلام می‌کنم تا در صورت ارسال لایحه نظارت آنلاین پزشکی از طرف دولت و وزارت بهداشت به آن بپردازیم تا بتوانیم یک سیستم جامع و آنلاین برای خدمات پزشکی و پرستاری ایجاد کنیم. قربانی تصریح کرد: همان طور که در برنامه توسعه ششم جدا از اینکه بیماران می‌توانند همانند گذشته از طریق سازمان نظام پزشکی حقوق خود را در حوزه پزشکی پیگیری کنند، از طریق نهادهایی مانند تعزیرات و قوه قضائیه نیز حق و حقوق خود را مطالبه کنند و محدودیتی در این‌باره ایجاد نشده است.
نظارت آنلاین پزشکی مانع قصور پزشکی نمی‌شود
یکی از اعضای کمیسیون بهداشت مجلس درباره لایحه نظارت آنلاین پزشکی در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: نظارت آنلاین پزشکی به معنای استفاده از امکانات و فناوری قرن بیست و یکم در ارائه خدمات سلامتی است. امروزه پیشرفت چشمگیر تکنیک‌های الکترونیکی جدید می‌تواند در خدمت جوامع مختلف قرار بگیرد. بنابراین ضروری است که از این فناوری در امر سلامتی استفاده شود. حیدرعلی عابدی می‌افزاید: امروزه پزشکان با رشد فناوری می‌توانند به صورت آنلاین از پرستاران یا همراه بیمار سوالاتی را بپرسند و حتی بیماران را معاینه تصویری کرده و دستورات خود را نیز بدهند، اما در کنار آن قوانین و مقررات ما قدیمی است که باید به روز شود. او ادامه می‌دهد: باید ببینیم آیا پزشکان می‌توانند در طبابت از این فناوری استفاده کنند؟ مرز استفاده از آن تا کجاست و اگر تخلفاتی صورت گیرد رسیدگی به آن چگونه است؟ حتی مسائل اخلاقی نیز که در این رابطه وجود دارد باید مورد بررسی قرار گیرد. بنابراین باید دولت در لایحه ای این مسائل را پیش‌بینی و کارشناسی کند و سپس به کمیسیون ارجاع دهد. عابدی اظهار می‌کند: لایحه نظارت آنلاین پزشکی نمی‌تواند کمکی به قصور و خطای پزشکی کند، شاید بتواند آن را ثبت کند و نظر مراجع را در تصمیم‌گیری راحت کند، ولی نمی‌تواند از قصور و خطای پزشکی جلوگیری کند. این عضو کمیسیون بهداشت اضافه می‌کند: زمانی می‌توانیم قصور و خطای پزشکی را کاهش دهیم که جای فرد محوری، تیم پزشکی تصمیم بگیرد. به عبارت دیگر نه تنها پزشک، بلکه تیم پزشکی احساس مسئولیت کند. عابدی عنوان می‌کند: اگر گزارشات دقیق معاینه بیمار با توجه به آن مواردی که پرستار و پزشک آموزش دیده اند بررسی شود و هر کس در چارچوب استقلال فکری خود معاینه‌اش را در پرونده بیمار ثبت کند و سپس نتیجه آن را با تیم پزشکی به اشتراک بگذارد و همه با توجه به زوایای مختلف اقدام به درمان کنند میزان قصور و اشتباهات کاهش می‌یابد، چون این اطلاعات هم افزایی دارد و می‌تواند خلأهای اطلاعاتی یک فرد را پوشش دهد. او بیان می‌کند: لایحه نظارت آنلاین پزشکی خدمات را نظام‌مند کرده و حیطه اختیارت فرد را در تیم سلامت مشخص می‌کند، ولی قدرت نظارتی نخواهد داشت. تصور نکنیم که با سیستم نظارت آنلاین پزشکی می‌توان جلو خطاها و قصور پزشکی را گرفت. عابدی می‌افزاید: خطای پزشکان و پرستاران از روی غفلت است و آگاهانه نیست. با نظارت‌ها همچنان غفلت‌ها پا برجاست. برای مثال در موضوع پزشکی که قرار بود بازوی راست بیمار را عمل کند ولی به اشتباه بازوی چپ را عمل کرد، سیستم نظارت آنلاین پزشکی نمی‌تواند مانع خطای او شود. این سیستم فقط خطا را ثبت می‌کند. این عضو کمیسیون بهداشت می‌گوید: بنابراین ضروری است پرستاران تاریخچه، علائم و نتیجه معاینات را ذکر کنند و پزشکان هم قبل از عمل گزارش پرستاران را بخوانند و فقط به یافته‌های خود متکی نباشند. اینگونه است که خلأهای اطلاعاتی جبران شده و تصمیم درست گرفته خواهد شد.