ترامپ کدام بند از فرمان اجرایی خود را حذف کرد و چرا؟

خبرگزاری تسنیم: دونالد ترامپ روز جمعه (8 بهمن 1395) در حالی فرمان اجرایی خود درباره ممنوعیت سفر اتباع 7 کشور مسلمان و ورود پناهجویان سوری به آمریکا را امضا کرد که برخی رسانه‌های آمریکایی سه روز پیش از امضای این فرمان، نسخه‌ای از متن فرمان را منتشر کرده بودند، اما آنچه منتشر شده بود با آنچه ترامپ امضا کرد، تفاوت داشت و در نسخه نهایی یک بند حذف شده بود. بند شماره 6 دستور اجرایی ترامپ به ایجاد «منطقه امن» یا همان safe zone برای افراد غیرنظامی در سوریه پرداخته بود و به وزارت خارجه و دفاع آمریکا دستور می‌داد ظرف مدت 90 روز از صدور فرمان مذکور، طرح و برنامه اجرایی خود را برای ایجاد این منطقه ارائه و عملیاتی کنند، اما ترامپ روز جمعه بند مذکور را حذف و فرمانی 11بندی را امضا کرد.

نگاهی به پیشینه موضوع ایجاد منطقه امن در سوریه نشان می‌دهد این ایده صرفاً متعلق به رئیس جمهور جدید آمریکا نیست و تقریباً اغلب نامزدهای انتخابات اخیر ریاست جمهوری در آمریکا ــ از هیلاری کلینتون تا جان مک‌کین، مارک روبیو و لیندسی گرام ــ این ایده را درباره سیاست خود در مورد بحران سوریه، در طول رقابت‌های انتخاباتی اعلام کرده بودند. ترکیه از اولین مطرح کنندگان ایجاد منطقه امن در سوریه بود و وقتی ترامپ اعلام کرد چنین قصدی دارد به‌شدت از آن استقبال نموده گفت مدت‌ها پیش باید چنین طرحی عملی می‌شد. اولین بار ترامپ در نوامبر 2015 در این باره اظهارنظر کرد و گفت؛ «یک منطقه امن بزرگ و زیبا که شما هرآنچه باید در آنجا باشد می‌بینید که مردم زیادی در آن زندگی می‌کنند و شادتر هستند.»، آن زمان ترامپ گفته بود هزینه این پروژه را کشورهای عرب حاشیه خلیج فارس تأمین خواهند کرد. آخرین اظهار نظر وی نیز مربوط به هفته گذشته است که در اولین مصاحبه تلویزیونی خود با شبکه ABCNEWS گفت؛ «قطعاً مناطق امن را ایجاد خواهیم کرد». موانع عملیاتی ایجاد منطقه امن چیست؟ عده‌ای از سیاستمداران و تحلیلگران آمریکایی معتقدند، ایجاد منطقه امن در سوریه یک راه بینابینی میان دو گزینه ورود به جنگ و تماشای بحران است. آمریکا به‌دلایل مختلف ــ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی ــ توان ورود به یک جنگ دیگر در غرب آسیا را ندارد، به‌خصوص که ورود به این میدان پیچیده شاید آسان اما خروج از آن برای واشنگتن بسیار مشکل خواهد بود و از سوی دیگر بی‌عملی آمریکا در این عرصه نیز هزینه‌های خاص خود را در پی دارد و پاسخ مناسب به این وضعیت می‌تواند ایجاد منطقه امن باشد. اما ایجاد منطقه امن نیز گزینه ساده‌ای نیست، بودجه کلانی می‌طلبد و نیاز به پرسنل، تدارکات و پشتیباتی گسترده‌ای دارد و اگرچه ظاهر آن مورد پسند افکار عمومی و رسانه‌هاست اما در عمل به‌معنای ورود به جنگ است. برخی کارشناسان معتقدند عملیاتی کردن و حفاظت از آن نیاز به 30 هزار نیروی نظامی دارد. اگر ترکیه را به‌عنوان متحد و همراه آمریکا در ایجاد منطقه امن فرض کنیم، آمریکا بدون توافق با سوریه، ایران و روسیه نمی‌تواند دست به ایجاد منطقه امن در سوریه بزند. ایران حتی حاضر نشده است آمریکا را به‌عنوان یک طرف مذاکره در آستانه بپذیرد و روسیه نیز به ترامپ درباره عواقب ایجاد منطقه امن هشدار داده است. دمشق هم سرنخ و عامل اصلی بحران را در واشنگتن می‌داند. ورود نظامی آمریکا به سوریه با ادعای ایجاد منطقه امن، در عمل به‌معنای اعلام جنگ با دولت دمشق و در سطح عملیاتی درگیر شدن با روسیه است. سابقه تاریک مناطق امن سوابق تاریخی نیز در مورد مناطق امن بسیار تاریک است و چشم‌انداز ایجاد منطقه امن در سوریه را با تردیدهای جدی مواجه می‌کند. آخرین مورد از فاجعه‌ای که در مناطق امن به‌وجود آمد در بوسنی بود. سازمان ملل در سال 1993 شهر سربرنیتسا و 5 شهر دیگر بوسنی را منطقه امن اعلام کرد اما در جولای سال 1995 نیروهای صرب به این شهر هجوم برده طی چند روز بیش از 8000 مسلمان غیرنظامی را کشتند و سلاخی کردند. مورد دیگر ایجاد منطقه امن در شمال عراق از سال 1991 بود. ماجرا 12 سال به طول انجامید، هزینه‌ای بسیار بالا داشت و 20 هزار نیروی آمریکایی و خارجی دیگر درگیر آن بودند و در حفاظت از کردهای عراق در برابر رژیم صدام نیز چندان موفق نبود. بهانه ای برای دوشیدن شیوخ عرب؟ ترامپ شب گذشته (یکشنبه 10 بهمن) با ملک سلمان پادشاه عربستان تلفنی گفت‌و‌گو کرد. طبق اعلام کاخ سفید یکی از محورهای این تماس ایجاد منطقه امن در سوریه و یمن بوده که مورد توافق پادشاه سعودی قرار گرفته است. همان‌طور که ترامپ پیش از این تدکید کرده بود، هزینه ایجاد منطقه امن به‌عهده کشورهای عرب حوزه خلیج فارس خواهد بود. با توجه به موانع متعدد و جدی بر سر عملیاتی کردن ایجاد منطقه امن در سوریه، به نظر می‌رسد ممکن است ترامپ با انجام برخی حرکت‌های ایذایی در سوریه، منطقه امنی قلابی را با قیمتی چند برابر برای شیوخ عرب فاکتور کند! دولت و شخص ترامپ هیچ استراتژی مدون و مشخصی درباره سوریه ندارد و سخن گفتن از منطقه امن در چنین شرایطی به هیچ عنوان منطقی و عملی به نظر نمی‌رسد. ریچارد هاس رئیس شورای روابط خارجی آمریکا در مقاله ای که اکتبر 2015 منتشر کرد، مدعی شد هیچ‌کس نمی‌تواند بر کل سوریه حکومت کند و باید قلمروهای مختلفی در این کشور ایجاد شود. حرکت به‌سوی ایجاد منطقه امن در سوریه در واقع کلید زدن طرح تجزیه سوریه است، طرحی که پس از شکست طرح سقوط حکومت مرکزی دمشق در دستور کار حامیان تروریست‌ها قرار گرفت. مسئله آنجاست که وضعیت زمان از دو سال پیش تا کنون تغییرات بسیار زیادی کرده است. تمام امیدهای حامیان تروریست‌ها به منطقه شمال سوریه به‌مرکزیت حلب بود که با تصرف کامل حلب این امید بر باد رفته است. تنها نیرویی که عملاً در سوریه با آمریکایی‌ها همکاری می‌کند، کردها هستند و ترکیه به هیچ عنوان موافق سپردن نقش به کردها در سوریه نیست. عقب‌نشینی و حذف بند مربوط به ایجاد منطقه امن در متن فرمان اجرایی ترامپ، به‌روشنی گویای این واقعیت است که سوریه یکی از دشوارترین پرونده‌های روی میز ترامپ است که نمی‌توان با عجله و ساده اندیشانه با آن برخورد کرد، باید منتظر ماند و دید تیم سیاست خارجی و نظامی ترامپ در فرصتی که با حذف این بند برای خود خریده‌اند، چه تصمیمی می‌گیرند.