گندم برجام و خرید هواپیما از غرب

سرویس اقتصادی فردا؛ اکبر ابدالی محمدی*: سالها پیش و در دوران اصلاحات وقتی نیازمند واردات گندم به کشور بودیم دولت آمریکا چراغ سبز نشان داد تا حتی پایین تر از قیمت سایر کشورها گندم به ما بفروشد که از نظر دولت وقت ایران، خرید گندم ارزان، فرصت خوبی به نظر می رسید. به یاد داریم که یکی از صاحب نظران بزرگ در این باره هشدار می داد که هدف آمریکا از دادن گندم ارزان به ایران این است که از جهت روانی نظام را تحت فشار قرار دهد تا مردم در صف نانوایی بگویند که نان آمریکا را بخورید و مرگ بر آمریکا بگویید! کافیست عبارت نان ایرانی با گندم آمریکایی را در اینترنت جستجو کنیم تا صدها مطلب در این زمینه ببینیم.

اما بازی پیچیده تر فروش هواپیما به ایران آن هم از سوی دو کشور آمریکا و فرانسه که در تحریمها نهایت دشمنی خود با ایران را نشان دادند در کدام پازل قابل بررسی است؟ چرا مجوز فروش هواپیما به ایران داده شد؟ هدف دشمن از این قرارداد چیست؟ و دهها پرسش دیگر در این زمینه قابل طرح هستند. نکات زیر پاسخ اجمالی بعضی از این پرسشها را مشخص می کند:

1. موسسه سیاست واشنگتن در خاورمیانه در گزارشی که سال 1998 منتشر کرد 1 عنوان می کند که نباید صادرات کالاهای مصرفی به ایران را محدود کرد. این موسسه دو هدف برای این کار مطرح می کند: اول نفعی که شرکتهای آمریکایی از صادرات کالا به ایران می برند و دوم هم ایران با خرید کالاهای مصرفی، ارزهای خارجی محدود خود را از دست می دهد و نمی تواند آن را صرف برنامه های تسلیحاتی خود کند! در خرید هواپیما هم این دو احتمال وجود دارد. اولاً شرکت بوئینگ آمریکا اعلام کرد فروش هواپیما به ایران از 100 هزار فرصت شغلی در آمریکا حمایت می کند. 2 دوماً ایران قرار است میلیاردها دلار را طی سالهای آینده به آمریکا و فرانسه پرداخت کند و به این ترتیب دلارهایی را که به سختی به دست آورده است، صرف خرید کالای مصرفی آن هم از دشمن درجه یک خود می کند و از هدایت این دلارها به سمت پیشرفت صنعتی یا نظامی جلوگیری می شود.

2. بر اساس نظرات کارشناسی فقط حدود 3 درصد مردم ایران از هواپیما استفاده می کنند. 3 هواپیماهای جدید که عمدتاً برای مسیرهای دور و با هزینه بالا قابل استفاده هستند نصیب اقلیت مرفهی می شود که صدای بلندی دارند و رسانه های زیادی را در اختیار دارند (اصل پارتو در مقیاس رسانه ای در مورد آنان صادق است و با وجود تعداد کم آنها، در رسانه های مختلف خیلی پر سر و صدا هستند) لذا باید مزه برجام به آنها چشانده شود تا قراردادی که تاکنون خسارت محض بوده و آمریکا به تعهدات خود عمل نکرده است را نزد آنها شیرین جلوه کند و عملا آنها مجاب شوند تا از رابطه با آمریکا دفاع کنند.

3. برخی مسئولین عنوان کرده اند پول خرید هواپیما از طریق فاینانس بانک‌های خارجی تامین خواهد شد، اما به این نکته توجه نمی شود که به هر حال همین فاینانس‌ها به اضافه سودشان باید طی سال‌های آینده از جانب ایران بازپرداخت شود. جان پرکینز در کتاب خود 4 اعتراف می کند که زمانی تحت امر «آژانس امنیت ملیِ» آمریکا مأموریت داشت قامت اقتصادیِ کشورهای در حال توسعه را زیر بارِ وامهای کمر شکن که از «بانک جهانی» یا «صندوق بین المللی پول» اخذ می شد، خم کند. او اشاره می کند که تحت شروطِ تحمیلی این موسسات، کشورهای وام گیرنده مجبور می شوند خدمات اجتماعی، بهداشتی و آموزشی مردمشان را به شدت محدود کنند که منجر به فاجعه در این کشورها می شود. در صورت عدم بازپرداخت اقساط وام، امکان تاراج منابع طبیعیِ کشورهای وام گیرنده توسط صاحبان منافع تجاری آمریکا و امکان امر و نهی سیاسی و نظامی برای دولت آمریکا فراهم می آمد.

4. اما بازی که دشمن طی این مدت شروع کرده بود و رسانه های ارزشی هم متاسفانه در این دام افتادند این بود که موفقیت یا عدم موفقیت برجام را به فروش هواپیما گره بزند تا در نهایت به هدف خودش برسد. هدف دشمن، ایجاد عطش خرید هواپیما در مردم و دولت بود که به نظر می رسد موفق شده باشد. در این مدت فشار روانی و رسانه ای زیادی از طرف منتقدین به دولت وارد شد. نوک پیکان انتقادات متوجه این بود که دولت نمی تواند مجوز خرید هواپیما را بگیرد و کنگره آمریکا با آن مخالفت می کند. لذا دولت هم به هر قیمتی به سمت خرید هواپیما رفت تا برجام را دارای نتیجه نشان دهد. درنتیجه به جای برگزاری جشن «ما می توانیم» در جاهایی که توانمندیمان را اثبات کرده ایم، جشن خرید هواپیمای خارجی برگزار شد. در حالی که هدف برجام لغو تحریمها و ورود ارز به داخل کشور بود نه خروج ارز از کشور.

5. نکته ای که غالب رسانه ها از جمله رسانه های ارزشی از آن غافلند، مطالبه از مجلس شورای اسلامی برای ورود به بحث خرید هواپیماست. چرا مجلس هیچ دغدغه ای نسبت به خرید هواپیما از آمریکا و فرانسه ندارد؟ آیا خرید هواپیما اولویت اول کشور است؟ مجلس چه بررسی ای در این زمینه انجام داده است؟ مقام معظم رهبری صراحتاً اعلام کردند باید مجلس در این قضیه ورود کند: « این گفته شد که حالا به جای اینکه جادّه را درست کنند میروند سراغ هواپیما؛ این حرف درستی است، یعنی ما هم این اشکال را داریم؛ ... دستگاه‌ها مسئولینی دارند؛ اگرچنانچه یک مسئولی در یک موردی اشتباهی دارد، [کار] غلطی انجام میدهد، خب وظیفه‌ی مجلس است و باید مجلس استیضاح کند. » 5 اما هیچ اقدام موثری در این زمینه از سوی مجلس نمی بینیم. باید از مجلس خواست در راستای تصریح رهبر انقلاب برای ورود به این مسئله چه اقدامی انجام داده است؟

6. بعد از مدتها عطش کاذب ایجاد شده توسط دشمن برای خرید هواپیما، گام نهایی فریب افکار عمومی و چشاندن مزه تقلبی منافع برجام، تقدس نمایی برای ایرباس خریداری شده است. استفاده ابزاری از خانواده های شهدا و ایثارگران و زیارت مشهد مقدس، برای مقدس نشان دادن خرید کالای خارجی، آخرین قطعه از پازل طراحی شده است اما باید بدانیم فقط تولید ملی است که مقدس است نه کالای خارجی.

7. و اما نظر حضرت امام خمینی (ره) در مورد نقشه های دشمن: « اگر شما به سیاست استعمارگران کاری نداشته باشید... به شما کاری ندارند. شما هر چه می‌خواهید نماز بخوانید. آنها نفت شما را می‌خواهند، به نماز شما چکار دارند. آنها معادن ما را می‌خواهند؛ می‌خواهند کشور ما بازار فروش کالاهای آنها باشد» 6 .

1. https://www.washingtoninstitute.org

2. http://boeing.mediaroom.com/2016-12-11-Boeing-Iran-Air-Announce-Agreement-for-80-Airplanes

3. http://www.taraznews.com/content/30490

4. کتاب اعترافات یک جنایتکار اقتصادی

5. بیانات رهبر معظم انقلاب در دیدار جمعى از دانشجویان 12/4/1395

6. امام خمینی(ره)، (1376، ولایت فقیه، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، ص 16

* عضو انجمن مدرسان اقتصاد مقاومتی