زنگ خطر حادثه «پلاسکو» و «شهران» برای تهران‌نشینان

خبرگزاری فارس: براساس آمارهای ارائه شده از سوی مسؤولان صنعت نفت طی سنوات مختلف، ایران براساس گزارشات موسسات بین المللی دومین دارنده ذخایر گاز طبیعی جهان به شمار می‌رود اما از نظر شبکه گازرسانی رتبه اول را در میان کشورهای دارای گاز طبیعی در اختیار دارد. این موضوع گرچه می تواند جالب توجه باشد اما قابل تامل است زیرا کشورهای پیشرفته غالبا از گاز به عنوان سوخت منازل استفاده نمی کنند. اگرچه جایگزین کردن انرژی‌های دیگر به جای گاز طبیعی برای استفاده در منازل، در شرایطی که سالهاست براساس تصمیم مسؤولان به عنوان سوخت اصلی در شهرها مورد استفاده قرار می‌گیرد، بسیار هزینه‌بر و سخت خواهد بود،اما این موضوع که ایمنی خطوط انتقال گاز شهری تاچه حدی است و این سوال که تا چه حد می‌توان در شرایط بحرانی و حساس به آن اطمینان داشت، نکاتی است که در حوادثی مانند انفجاز خط لوله گاز شهران و حادثه اخیر آتش سوزی و تخریب ساختمان تجاری پلاسکو مورد تاکید قرار می گیرد. در حادثه آتش سوزی ساختمان پلاسکو و سپس تخریب آن اولین موضوعی که نقل می‌شد بحث انفجار گاز بود که با تکذیب سریع سخنگوی شرکت ملی گاز ایران روبه رو شد. مجید بوجار زاده در همان ساعات اول حادثه اعلام کرد ساختمان پلاسکو انشعاب گاز نداشت و گاز ساختمان های اطراف هم تا اطلاع ثانوی قطع خواهد بود. تهران روی گسل‌های زلزله در حال حاضر شهر تهران بر روی یکی از گسل‌های زلزله خیز کشور قرار دارد و مسؤولان وقوع زلزله‌های بزرگ در سطح کلانشهر تهران را محتمل عنوان می کنند. جدا از خسارت‌های وقوع زلزله‌های سهمگین در تهران و البرز، وجود بیش از 23 هزار کیلومتر شبکه توزیع و تغذیه گاز طبیعی در این استان‌ها یکی از مشکلاتی بوده که در صورت نبود یک مدیریت بلند مدت انفجار و آتش سوزی در خطوط لوله گاز تهران منجر به یک فاجعه انسانی در یکی از بزرگترین شهرهای جهان خواهد شد. بررسی وضعیت شبکه انتقال، توزیع و تغذیه گاز تهران و البرز حاکی از آن است که هم اکنون بیش از 15 میلیون مشترک در این مناطق از نعمت گاز طبیعی برخوردار هستند و بیش از 800 هزار علمک در این 2 کلانشهر نصب شده است. در حال حاضر بالغ بر 99 درصد شهرها و 85 درصد جمعیت ساکن در شهر و روستاهای استان های تهران و البرز از نعمت گاز طبیعی برخوردار بوده و به طور متوسط سالانه 25 میلیارد مترمکعب گاز در این دو استان می‌شود که 50 درصد آن متعلق به بخش خانگی، 25 درصد در نیروگاه‌ها، 15 درصد صنایع و 10 درصد مربوط به سایر بخش‌ها است. بنابراین سیستم انتقال و توزیع گاز شهری از مهم ترین کانون های خطر در اماکن و تاسیسات شهری است. موضوع نگران کننده این است که ظاهرا خطوط انتقال و توزیع گاز شهری در محدوده کلانشهری مانند تهران دارای نقشه های دقیق و مکانیزم های خودکار ایمنی از قبیل شیرهای قطع خودکار گاز در زمان هر گونه اختلال در شبکه لوله کشی گاز نیست. که اگر این گونه بود در حادثه انفجار خط لوله گاز شهری در منطقه شهران باید در همان لحظه اولیه نشت گاز عمل می کرد و مانع از انفجار می شد. نشت گاز در زمان زلزله، خطرناک تر از خود زلزله داود براتی یکی از کارشناسان ایمنی و حریق در جریان حادثه انفجار گاز شهران به خبرنگار فارس گفته بود خطوط انتقال و توزیع گاز شهری در برابر زلزله مقاوم نیست به همین دلیل باید تدابیر لازم برای کنترل و پیشگیری از آتش سوزی‌ها و انفجارهای پراکنده و توزیع آن در بسیاری ساختمانها و تاسیسات شهری اندیشیده و اجرا شود. این کارشناس ایمنی و حریق افزود:‌ با توجه به شرایط خاص تهران از نظر گسل‌ها و ریسک بروز زلزله و نشست زمین موضوع ایمن بودن خطوط گاز شهری در برابر زلزله و نشست زمین و سایرعوامل موثر در کاهش ضرایب ایمنی خطوط گاز، باید به طور جدی در فعالیت‌های فوق مد نظر قرار بگیرد. وی تاکید کرد: باید در ساز و کار سیستم مدیریت بحران و لوله کشی گاز شهری به عنوان یکی از مهم‌ترین کانون های خطر شهر مورد توجه جدی قرار گرفته و با تعاملات و همکاری های فیمابین حلقه های مرتبط، در جهت تحقق اهداف پیشگیری از حوادث گاز شهری اقدام شود. براتی ادامه داد: تجربه سالیان گذشته و به ویژه پس از رویکرد تفکیک کنتورهای گاز شهری و افزایش قابل توجه در لوله کشی‌های ساختمان‌ها بیانگر آن است که در مقوله گاز شهری نه تنها روند رو به رشد از نظر اقدامات و تدابیر ایمن سازی نداشته‌ایم بلکه همواره شاهد افزایش ریسک‌ها و مخاطرات بوده‌ایم. اجرای طرح ثانیه‌ای مهار زلزله در شبکه گاز تهران جواد اوجی مدیرعامل سابق شرکت ملی گاز ایران سال 91 درباره آخرین اقدامات انجام گرفته برای ایمن سازی شبکه گاز تهران و البرز در برابر حوادث غیر قابل پیش بینی همچون زلزله، رانش و حرکت گسل‌های زیر زمینی، گفته بود: «با مشارکت یک شرکت ژاپنی تمامی تاسیسات ورودی، خروجی و انتقال گاز استان تهران و البرز در برابر زلزله‌های بزرگ مقاوم سازی شده است.» این مقام سابق شرکت ملی گاز ایران از تعریف 5 بلوک به منظور تخلیه گاز تهران در مدت چند ثانیه خبر داده بود که در صورت وقوع هر گونه حادثه گاز خطوط لوله و شبکه تهران در مدت چند ثانیه و به طور ضربتی خارج می شود تا از وقوع حوادث انفجار و آتش سوزی جلوگیری کند. یعقوبعلی حسین‌نیا مدیرعامل سابق گاز استان تهران نیز درباره اقدامات انجام گرفته برای مقاوم سازی شبکه گاز استان تهران به عنوان بزرگترین شبکه گازی شهری خاورمیانه و جهان در برابر زلزله گفته بود: به دنبال ایجاد مناطقی هستیم که با کارگذاشتن شیرهای کنترل خودکار در موقع حادثه این شیرها عمل کرده و گاز مناطق حادثه دیده قطع شود. پیگیری خبرنگار حاکی از آن است که ظاهرا هنوز این اقدامات صورت نگرفته است، بنابراین شرکت ملی گاز ایران ضمن افزایش انشعاب گاز در شهرها باید افزایش ایمنی خطوط انتقال گاز شهری را در دستور کار خود قرار دهد.