نشانه‌های قبولی توبه چیست؟

سرویس سبک زندگی فردا: خدای متعال با توجه به وعده‌هایی که داده است، هر نوع گناهی را می‌بخشد که شرط آن در امور حق الناس برگرداندن حقوق به اشخاص است، و در امور حق الله توبه است که با انجام کارهای پسندیده قوت پیدا می‌کند. در ادامه این یادداشت را به نقل از شهر سوال بخوانید.

گناه و معصیت، مانند لجن زار متعفنی است که انسان، هر چه بیشتر در آن فرو می‌رود، خود را به نابودی نزدیک می‌کند، اما توبه و تصمیم جدی انسان به ترک گناه حرکت به سوی نجات و خود یک پیروزی بزرگ است که درهای رحمت الهی را به روی انسان می‌گشاید. کسی که به این مرحله (توبه) رسیده به پیروزی بزرگی دست یافته است، و باید سعی کند انگیزه خود را برای مبارزه با گناه، قوی‌تر نماید، و برای همیشه این حالت را در خود حفظ کند. البته باید توجه داشت که هر توبه‌ای توبه نیست و توبه واقعی دارای شرایط زیر است که باید حتما رعایت شود:

۱. فرد گناه کار گناه را از روی جهالت و نادانی انجام داده باشد. قرآن می‌فرماید توبه تنها براى آنها است که گناهى را از روى جهالت انجام مى‏‌دهند [۱]. منظور از جهالت در این آیه اعم از عدم علم به حرام و گناه بودن عمل و طغیان غرائز و تسلط هوس‌هاى سرکش و چیره شدن آنها بر نیروى عقل و ایمان است، در این حالت، علم و دانش انسان به گناه گرچه از بین نمى‏‌رود اما تحت تاثیر آن غرائز سرکش قرار گرفته و عملا بى اثر مى‌‏گردد، و هنگامى که علم اثر خود را از دست داد، عملا با جهل و نادانى برابر خواهد بود.

ولى اگر گناه بر اثر چنین جهالتى نباشد بلکه از روى انکار حکم پروردگار و عناد و دشمنى انجام گیرد، چنین گناهى حکایت از کفر مى‏‌کند و به همین جهت توبه آن قبول نیست.[۲] ۲. عدم آگاهی از مرگ (توانایی و فرصت برای گناه داشته باشد) کسی که می‌داند تا چند لحظه دیگر بیشتر زنده نیست و یا فلج و ناتوان شده و قدرت بر ارتکاب گناه ندارد اگر توبه کند این توبه ارزشی نخواهد داشت. قرآن می‌فرماید: کسانى که در آستانه مرگ قرار مى‏‌گیرند و مى‏‌گویند اکنون از گناه خود توبه کردیم توبه آنان پذیرفته نخواهد شد. [۳] ۳. ترک گناه، اگر کسی مشغول گناه است و هنوز گناه را ترک نکرده است توبه او معنی ندارد هر چند قصد داشته باشد که در آینده ترک گناه کرده است و توبه نماید؛ زیرا معلوم نیست که موفق به توبه شود. ۴. ندامت، اگر کسی از گناه خود واقعا پشیمان و نادم نباشد در حقیقت توبه نکرده است هر چند گناه را ترک کرده باشد. زیرا در هر لحظه امکان داردکه دو باره مرتکب گناه شود. ۵. تصمیم جدی بر ترک گناه و عدم بازگشت در آینده. ۶. جبران گناه و لغزش‌های گذشته. ۷. استغفار و طلب آمرزش از خداوند. [۴] اگر کسی واقعاً با رعایت این شرایط توبه کند هرگز نباید از رحمت الهی مأیوس باشد؛ زیرا هر چه گناه او بزرگتر باشد باز رحمت الهی واسع‌تر است و قطعا خداوند به وعده خود عمل کرده و توبه او را خواهد پذیرفت؛ به هرحال کسی که دوست دارد در لجن زار گناه بماند و از آلودگی‌ها تغذیه کند معلوم است که هنوز از گناهان خود پشیمان نشده است در این حالت توبه معنا ندارد. و معلوم نیست که در آینده نیز موفق به ترک گناه خواهد شد یا نه، بلکه تکرار گناه ممکن است زمینه و توفیق توبه را از انسان سلب کند! بله اگر موفق به توبه واقعی با تمام شرایط آن شود توبه‌اش پذیرفته می‌شود. نکته بسیار مهم در این راه، استعانت از لطف و عنایتی است که خداوند نسبت به توبه کنندگان دارد؛ زیرا توبه واقعی همه مبغوضیت‌های گناه و عقوبات اخروی و آثار منفی آن‌را در پیشگاه خداوند از بین می‌برد، همانطوری که خداوند فرموده است: «اى بندگان من که بر خود اسراف و ستم کرده ‏اید! از رحمت خداوند نومید نشوید که خدا همه گناهان را مى‏‌آمرزد، زیرا او بسیار آمرزنده و مهربان است.» [۵] البته لازم است انسان همواره در حالت خوف و رجا باشد به این معنی که نه تنها باید از گناهان خود خوف و ترس داشته باشد بلکه از نابود شدن اعمال نیک خود در اثر ریا و عجب و... بیم داشته باشد و از طرف دیگر همواره به رحمت بی کران الهی امیدوار باشد. پی نوشت: [۱] .نساء،۱۷، إِنَّمَا التَّوْبَةُ عَلَى اللَّهِ لِلَّذِینَ یَعْمَلُونَ السُّوءَ بِجَهالَةٍ [۲] . تفسیر نمونه، ج‏۳، ص: ۳۱۳ [۳] . نساء،۱۸، وَ لَیْسَتِ التَّوْبَةُ لِلَّذینَ یَعْمَلُونَ السَّیِّئاتِ حَتَّى إِذا حَضَرَ أَحَدَهُمُ الْمَوْتُ قالَ إِنِّی تُبْتُ الْآنَ وَ لاَ الَّذینَ یَمُوتُونَ وَ هُمْ کُفَّارٌ أُولئِکَ أَعْتَدْنا لَهُمْ عَذاباً أَلیما . [۴] تفسیر نمونه، ج‏۲۴، ص: ۲۹۰ [۵] . زمر،۵۳، قُلْ یا عِبادِیَ الَّذینَ أَسْرَفُوا عَلى‏ أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ یَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمیعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحیمُ.