علی شمخانی از روزهای جنگ تا سیاست
«من مرد اقدام هستم، نه حرف»؛ با این پاسخی که به نگاه سیاسی سال‌های اخیر مردم داد، محبوب شد. او هرگز به دلخواه تندروها درباره حوادث پس از انتخابات سال ٨٨ سخن نگفت و در برابر فشارهایی که گاه و بیگاه دراین‌باره به او وارد می‌شود، یک استراتژی دارد؛ سکوت و بعد هم اقناع طرف مقابل.
دل‌نوشته‌ای برای فرمانده
صادره از اهواز اهوازی است و متولد ١٣٣٤. عرب‌زبان است و گاهی هم دشداشه
سرداری با مدال‌های افتخار ٢٤ساله بود که انقلاب اسلامی به ثمر نشست و سپاه پاسداران که تشکیل شد، به فرماندهی سپاه پاسداران خوزستان گمارده شد. می‌گویند شمخانی از مؤسسین سپاه پاسداران بوده است. جنگ که شروع شد، به عنوان فرمانده نیروی زمینی به میدان رفت و در اواخر کابینه دوم نخست‌وزیر سمت دولتی هم گرفت و وزیر سپاه شد. او در هشت سال دفاع مقدس در رده‌های گوناگون فرماندهی جنگی نقش‌آفرینی کرد و همین سبب شد تا از سوی رهبر معظم انقلاب سه مدال فتح بگیرد. در سال ٦٨ که جنگ تمام شد، با حکم فرماندهی معظم کل قوا- آیت‌الله خامنه‌ای-، از سپاه پاسداران به ارتش جمهوری اسلامی ایران منتقل شد و فرماندهی نیروی دریایی ارتش را برعهده گرفت. خودش دراین‌باره می‌گوید: «من وزیر سپاه شدم و بعد از انحلال دولت و رویکارآمدن دولت آقای هاشمی، من بی‌کار بودم و نه شغل دولتی داشتم و نظامی. در نهایت لطف و کرم فرمانده کل قوا شامل حال من شد و ما را به نیروی دریایی ارتش منتقل کردند؛ چون آنجا نیازمند تحول بود. من اولین سپاهی هستم که درجه ارتشی گرفتم. در آن روزها درجه‌دادن تازه مد شده بود و اعطای درجه به من انعکاس خبری نداشت». او که فرمانده نیروی دریایی ارتش شد، نظام راهبردی جدیدی را در این مسیر در پیش گرفت و چند ماه بعد، سمت جدیدی را به رزومه نظامی‌اش اضافه کرد. شمخانی هم‌زمان فرماندهی مشترک نیروی دریایی ارتش، سپاه و قرارگاه دریایی خاتم‌الانبیا را برعهده گرفت و هشت سال هم در این سمت بلند‌بالا ابقا شد. شهریور سال ٧٦، با رویکارآمدن دولت هفتم از مجلس پنجم برای سکان‌داری وزارت دفاع رأی اعتماد گرفت و به دولت اصلاحات پیوست. نام شمخانی، شهرت منطقه‌ای و جهانی دارد؛ او در زمان وزارتش به دلیل نقش برجسته‌ای که در طراحی و اجرای سیاست تنش‌زدایی و توسعه روابط با کشورهای عربی حوزه خلیج فارس ایفا کرد، مدال عبدالعزیز- بالاترین مدال افتخار عربستان - را از پادشاه عربستان سعودی دریافت کرد. شمخانی درباره این مدال می‌گوید: «من عرب هستم. وقتی به عربستان رفتم و متوجه شدند که یک آدم عرب وزیر دفاع یک کشور فارس است، خیلی تعجب کردند. این موضوع بستر خوبی را فراهم کرد تا بتوانم با آنها ارتباط بیشتری برقرار کنم. البته من چنین نشانی را از پاکستان و لبنان هم دریافت کردم». مسیر ارتقای شمخانی ادامه داشت تا اینکه او در سال ١٣٧٨ به درجه «دریابانی» (معادل سرلشکری) رسید. شمخانی بی‌سروصدا در هشتمین دوره انتخابات ریاست‌جمهوری‌ای که سال ٨٠ برگزار شد، اعلام کاندیداتوری کرد و با رئیس دولت اصلاحات به رقابت پرداخت. او در میان ١٠ کاندیدای این انتخابات توانست بعد از محمد خاتمی و احمد توکلی، البته با کسب دو درصد آرا، در جایگاه سوم قرار بگیرد. شمخانی بعدها درباره رقابتش با رئیس دولت اصلاحات در انتخابات هشتمین دوره ریاست‌جمهوری گفت: «برای نامزدشدن با آقای خاتمی مشورت نکرده بودم و کاندیداشدنم برای ایشان عجیب بود». با پیروزی خاتمی در آن انتخابات شمخانی باز هم به دولت پیوست و با رأی مجلس ششم باز هم سکاندار وزارت دفاع شد. با رویکارآمدن دولت نهم و آغاز ریاست‌جمهوری محمود احمدی‌نژاد او به شورای راهبردی روابط خارجی ایران (این شورا در سال ٨٥ به دستور مقام معظم رهبری و با هدف ارائه و تبیین راهبردها و سیاست‌ها و راهکارهای جمهوری اسلامی در سیاست خارجی تشکیل شد) نظاره‌گر میدان‌داری مهرگسترها در دولت‌های نهم و دهم شد. او همچنین در این ایام مدتی هم رئیس کمیته دفاعی-امنیتی شورای‌عالی امنیت ملی بود. اما آخرین حکم انتصاب شمخانی به شهریور سال ٩٢ برمی‌گردد که از سوی مقام معظم رهبری به نمایندگی ایشان در شورای‌عالی امنیت ملی منصوب شد و همان سال حسن روحانی نیز دست به قلم برد و او را به‌عنوان دبیر شورای‌عالی امنیت ملی برگزید و رسما به دبیری شش‌ساله سعید جلیلی بر این نهاد امنیتی پایان داد. شمخانی چهارمین دبیر شورای‌عالی امنیت ملی است و پیش از او علی لاریجانی، حسن روحانی و سعید جلیلی عهده‌دار این سمت بوده‌اند. (پیش از انتصاب او به دبیری شورای‌عالی امنیت ملی از شمخانی به‌عنوان گزینه احتمالی روحانی برای تصدی وزارت کشور نام برده می‌شد). زمانی که او به این شورا رفت، هم بحث پرونده هسته‌ای داغ بود و هم بحث جنگ داخلی سوریه و درگیری‌های شمال عراق در سیاست خارجی کشور حائز اهمیت بود؛ به‌همین‌دلیل او پابه‌پای محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه و سردار قاسم سلیمانی عهده‌دار گره‌گشایی از هر دو موضوع شد و البته هست. حضور او در مقام دبیری شورای‌عالی امنیت ملی مورد توجه رسانه‌های خارجی قرار دارد و همواره پیگیر نقش‌آفرینی‌های شمخانی در سیاست خارجی هستند.