تجربه موفق پرجمعیت‌ترین کشور جهان در مواجهه با شبکه‌های اجتماعی غربی/ فیس‌بوک خود را سانسور می‌کند!

سرویس فناوری فردا: هفته گذشته فیس بوک از شروع کار روی نرم‌افزار سانسور محتوای خود خبر داد. این نرم‌افزار، پیش نیاز فعالیت در چین است تا شاید بتواند به ممنوعیت فعالیت ۷ ساله فیس بوک در چین پایان دهد. ممنوعیتی که چین پس از شورش‌های مرگبار قومی سال ۲٠٠۹ وضع کرد تا از به اشتراک‌گذاری محتواهای خشونت‌آمیز جلوگیری کند.

خارجی‌ها عقب‌تر از چینی‌ها

آنگونه که شبکه‌های اجتماعی گزارش می‌دهند، اجازه فعالیت بر اساس قوانین حزب کمونیست چین نیاز به ابزارهای محدودکننده متعددی دارد، به گونه‌ای که کارشناسان معتقدند شبکه‌های اجتماعی خارجی سال‌ها عقب‌تر از رقیبان چینی خود هستند. فیس‌بوک نیز نیاز به سرمایه‌گذاری بیشتری در ابزارهای سانسورکننده دارد تا بتواند به ممنوعیت ۷ ساله‌اش در چین پایان دهد. شرکت‌های خارجی برای ورود به بازار پرجمعیت‌ترین کشور جهان با فضایی سنگین و سختی‌های بسیاری روبرو هستند.

چند سالی است که تیم فیس‌بوک به همراه بنیانگذار این شبکه اجتماعی در تلاش‌اند تا شاید بتوانند رخنه‌ای در سد محکم چین ایجاد کنند. «آدام سگال» (Adam Segal)، مدیر سیاستگذاری حوزه فضای مجازی در اندیشکده شورای روابط خارجی آمریکا و کارشناس مسائل چین در اظهار نظری در مورد فضای رسانه‌ای چین می‌گوید: «سانسور بزرگترین نیاز شبکه‌های اجتماعی خارجی است. آنها باید حسن نیت خود را با سرمایه‌گذاری‌های خود در مورد مسائلی که دغدغه مسئولین چینی است، نشان دهند. آنها باید ثابت کنند که دوست چین هستند». فیس بوک احتمالا باید با یکی از شرکت‌های بومی چین دست به همکاری دهد و ابزارهای کنترلی خود را به این همکار خود واگذارد.

بازار، مهم‌تر از اندازه و اعتبار فیس‌بوک

اما کارشناسان چینی معتقدند که تنها تلاش در جهت کنترل اخباری که از نگاه حزب کمونیست چین نامطلوب است، کافی نیست؛ بلکه شرکت‌های خصوصی باید بتوانند به خوبی خود دولت سانسور کنند. «لی یانگ یویی» (Li Yonghui)، رئیس موسسه روابط بین‌الملل در دانشگاه مطالعات خارجی چین معتقد است: «فیس‌بوک باید انتظارات دولت چین را برآورده کند و بتواند منطبق با شرایط سانسور محتوای دولت چین عمل کند. این نرم‌افزار سانسور محتوای فیس بوک در حال حاضر تنها جوابگوی مشکلات اساسی و کلی مورد انتظار حزب حاکم است و البته تلاشی خوب در راه بازگشت فیس بوک به بازار بزرگ چین محسوب می‌شود».

شرکت‌های اینترنتی اغلب مطابق با درخواست دولت‌های هر منطقه باید برخی از محتواها را سانسور کنند، مانند آنچه فیس‌بوک در فرانسه، روسیه یا پاکستان انجام داده است. اطلاعات اندکی در مورد چگونگی ابزار سانسور فیس‌بوک در چین منشر شده است، اما کارشناسان معتقدند فیس‌بوک باید بتواند نیازهای دولت را پیشگویی کند تا با پیش‌دستی بتواند تمام آنها را فراهم کرده و مجوز فعالیت دریافت کند.

حفظ تمایزات فیس‌بوک در کنار حضور در بازار چین

کاملاً روشن است که سانسور باید اتوماتیک و بر اساس کلمات کلیدی باشد. اما یکی از مشکلات مثلاً آنجاست که تبلیغات یا مطلب شرکتی به سبب مغایرت با موازین داخلی کشور چین مسدود گردد. و این شروع آلودگی فیس‌بوک در جهان و بی‌اعتمادی عمومی خواهد بود. از طرفی اگر کاربری چینی بخواهد از سایتی خارج از قواعد چین بازدید کند یا ارتباط بگیرد و فیس‌بوک این امکان را برای او فراهم نکند، دیگر چه برتری و نقطه تمایزی در استفاده از فیس‌بوک خواهد ماند؟

حتی اگر فیس‌بوک بتواند انتظارات دولت چین را هم فراهم آورد، باز هم هیچ تضمینی برای موفقیت در این بازار نخواهد داشت. چرا که سرویس‌های دیگری به وجود آمده‌اند که کارکردهای این شبکه اجتماعی را دارا هستند. برای مثال، سرویس «تنسنت وی‌چت» (Tencent's WeChat) در حال حاضر در بسیاری از کشورها در دسترس است. این امکان، ترکیبی است از ابزارها و ویژگی‌های فیس‌بوک مانند پیام، ارسال عکس و به اشتراک‌گذاری لینک‌ها. مساله فیس‌بوک تنها ابزارهای محدودکننده نیست. بلکه فیس‌بوک نمی‌خواهد برتری و تمایز خود را از دست بدهد. عملکردهای کنونی فیس‌بوک را هم‌اکنون کاربران چینی در اختیار دارند. وی‌چت ابزاری است گره‌خورده به زندگی روزمره افراد. شاید بتوان گفت شرکت‌های خارجی هزاران سال نوری از فضای چین دور هستند.

عقب‌نشینی فیس‌بوک از شعارها و آرمان‌هایش

همین‌طور که فیس‌بوک برای ورود به بازار چین در حال عقب‌نشینی از فلسفه وجودی خود است، مقامات فیس بوک در حال فاصله گرفتن از آن فلسفه‌ای هستند که باعث سازمان‌دهی تظاهرات و اعتصابات کشورهای دارای اینترنت آزاد و ایجاد بهار عربی شد. فیس‌بوک اعلام کرده سرسختانه در تلاش است تا مأموریت «اتصال یکپارچه جهانی» به سرانجام برساند، اما بدون حضور ۳/١ میلیارد نفر چینی عملاً این پروژه در حد حرف باقی خواهد ماند. دولت چین به خوبی می‌داند که پروژه «اتصال یکپارچه جهانی» در راستای اهداف کودتای جهانی سیطره تبلیغات است و به ترویج ایده آمریکایی «حاکمیت اینترنت» در جهان کمک خواهد کرد، ایده‌ای که درصدد کنترل و تغییر رفتار شهروندان کشورها در راستای اهداف تعریف شده است.

نفوذ این ایده‌ و در راستای آن تلاش‌های فیس‌بوک در چین، باعث نگرانی گروه‌های حقوق بشری غربی شده است. مخصوصاً پس از گزارش برنامه‌های سانسوری چین، شاخک‌های این گروه‌ها بیشتر به سمت شرق کمونیست حساس شدند. «نیکلاس بکیلین» (Nicholas Bequelin)، مدیر عامل سازمان عفو بین‌الملل در آسیای شرقی، به عنوان مثالی از همین گروه‌های حقوق بشری می‌گوید: «برای کاربران خارجی برقراری ارتباط با کاربران چینی خطری بزرگ محسوب می‌شود، چرا که دولت چین می‌تواند درخواست بازرسی داده‌های آنها را داشته باشد. فیس‌بوک در صورت حضور در چین تبدیل به یک شبکه بزرگ نظارتی دولت خواهد شد. اما فیس‌بوک باید بداند که دارای تعهدات بزرگ و مهمتری در مورد حقوق بشر است، و یافتن راهی هوشمند برای ورود به بازار فوق‌‌العاده محدود چین نباید چشم او را برخی واقعیت‌ها ببندد. این شرکت باید بر تعهدات جهانی خود پایبند بماند و در صورت ورود به بازار چین عواقب حقوق بشری آن را نیز بپذیرد».

با وجود تمامی تلاش‌ها و علاقه‌مندی‌های نفر اول فیس بوک (از جمله شایعه پیشنهاد زاکربرگ از شی‌ژین‌پینگ، رئیس جمهور چین برای نامگذاری دخترش) بازهم ممکن است دستیابی به مجوزی که تهدیدی بالقوه برای سیطره دولت چین محسوب می‌شود، تلاشی بیهوده باشد. «آدام سگال» بر این باور است که: «به هر حالت تغییر در منافع اساسی حزب کمونیست و دولت چین امری بعید به نظر می‌رسد و تلاش‌های مارک زاکربرگ در یافتن راهکارهایی برای دور زدن محدودیت‌های قانونی چین، تغییر چندانی در این منافع ایجاد نخواهدکرد.»

منبع: Guardian