آخرین تعهد ایران در برجام چه بود؟

12 روز تا یکسالگی برجام مانده است، برجامی که عمرش به یکسال نرسید و با تصویب قانون «ایسا» از سوی آمریکا نقض شد اما در کمال تعجب آقای حسن روحانی رییسجمهور دولت یازدهم در گفتوگوی تلویزیونی خود با مردم در روز یکشنبه اشارهای به بدعهدیها و نقض آشکار برجام نکرد و حتی از اجرایی شدن آخرین مرحله تعهدات ایران خبر داد.

روحانی در این گفتوگوی زنده تلویزیونی گفت: «حدود دو هفته دیگر سالروز اجرای برجام است. آخرین تعهدات ما در این سالروز نهایی میشود. هنوز کارهایی در فردو باقی مانده است. امیدواریم طرف مقابل ما هم به تعهدات خود عمل کنند و شاهد رونق اقتصادی در همه کشورها باشیم و شاهد نتیجه خوب برجام باشیم.» وی در جایی دیگر صراحتاً اعلام کرد: «اگر برجام نبود حتماً رشد اقتصادی نداشتیم، در مسائل نفت، گاز، در حملونقل و بیمه، برجام کاملاً اجرا شده. فقط در بحث بانک مانده است. در بحث هستهای نیز عملی شده است، آثار برجام کاملاً روشن است و دو دو تا چهار تاست و هر کسی محاسبه کند، آثار برجام و توافقاتی را که داشتیم میبیند.» احتمالاً مردم ایران و منتقدان برجام چشم بصیرتی ندارند تا بتوانند آثار برجام را ببینند و شاید، آثار برجام در حکم پیراهن پادشاهی است که تنها رییسجمهور قادر به دیدن و محاسبه آن است اما در این جا سوالی پیش میآید؛ اگر روحانی معتقد است تمامی تعهدات در برجام انجام شده و نقضی صورت نگرفته است چرا در کمتر از دو ماه پیش صراحتاً اعلام کرده بود که تصویب داماتو نقض برجام است؟

رییسجمهور حتی در 22 آذرماه به آقایان ظریف و صالحی دستور داده بود که نقض برجام از سوی آمریکا را پیگیری کنند؛ در نامه روحانی به وزیر امورخارجه آمده بود: «نظر به اینکه دولت آمریکا نسبت به اجرای تعهدات خود در برجام تاکنون تعلّل و اهمال نموده و با توجه به ‏تمدید اخیر قانون تحریمهای ایران (آیسا) که جمهوری اسلامی ایران از پیش چنین اقدامی را بهعنوان نقض ‏برجام اعلام کرده بود، در اجرای مصوبات شورای عالی امنیت ملی و هیأت نظارت بر اجرای برجام، به وزارت ‏امور خارجه دستور داده میشود نسبت به اجرای مراحل پیشبینی شده در «برجام» برای رسیدگی به موارد ‏نقض، اقدام نموده و دیگر پیگیریهای حقوقی و بینالمللی لازم را نیز بهطور جدّی معمول دارد.‏» این تغییر رویکرد رییسجمهور در مدت زمانی کمتر از یک ماه برای چیست؟ پاسخ به این سؤال به قدری واضح و شفاف است که تعلل رسانهها در موضعگیری در برابر آن جای تعجب دارد چراکه اگر نگاهی به سخنان آقای کریمی قدوسی عضو کمیسیون امنیت ملی که درست روز بعد از نامه روحانی رسانهای شده است، بیاندازیم متوجه میشویم نامه مذکور بیشتر اقدامی برای پیشگیری از اعتراض مسوولان نسبت به انفعال دولت اعتدال صورت گرفته است.

در این میان برخی اعضای کمیسیون امنیت ملی مجلس برای بازدید از سایت فردو در روز 22 آذرماه به محل سایت رفتند. جواد کریمیقدوسی بعد از این بازدید، گفت: این سفر بهدلیل برخی خبرهای رسیده مبنی بر جمعآوری زیرساختهای سایت غنیسازی فردو، از سوی بنده، حسنبیگی و حجتالاسلام ذوالنور انجام شد. وی ادامه داد:«طی بازدید خود از این سایت مشاهده کردیم که تمامی زیرساختها جمعآوری شده است، آنها توسط یک پیمانکار، 50 روزه این زیرساختها را جمعآوری کرده بودند، اما با نقض برجام، دستور جمعآوری این زیرساختها این پیام را به آمریکاییها میدهد که دیگر بازگشتی در کار نیست.» سایت هستهای فردو، سایت غنیسازی 20 درصد بود که در آن سههزار سانترفیوژ، اورانیوم غنیشده با غنای 20 درصد را برای تأمین سوخت رآکتور تحقیقاتی تهران تولید میکرد و از آغاز فعالیت خود توانسته بود 482 کیلوگرم اورانیوم با غنای 20 درصد تولید کند. سایت هستهای فردو یکی از مواردی بود که سبب شد آمریکا پای میز مذاکره بیاید اما به هر روی تیم هستهای ایران در مذاکرات خود تعهد دادند که غنیسازی در سایت فردو بهطور کامل تعطیل شود. بر اساس این تعهد 482 کیلوگرم اورانیوم با غنای 20 درصد تبدیل به اورانیوم با غنای 5 درصد شد و مقداری از آن هم اکسید شد، اما این تنها نقشهای نبود که آمریکاییها برای فردو کشیده بودند، ایران بر اساس برجام تعهد داد تا در آستانه یکسالگی برجام 2 هزار دستگاه سانترفیوژ در فردو را برچیند و علاوهبر آن زیرساختهای این 2 هزار دستگاه را هم منهدم کند. ایران تنها حق داشت تا با حدود 1044 سانتریفیوژ باقیمانده با کمک روسیه رادیوایزوتوپ پزشکی تولید کند. البته دولت در تلاش بود تا در آغاز اجرای توافق هستهای زیرساختهای فردو را از بین ببرد که با مخالفت مسوولان منصرف شد اما دقیقاً در زمان تصویب داماتو در مجلس نمایندگان آمریکا و قبل از رأی موافق سنا به آن فعالیت، انهدام دستگاهها در فردو سه شیفت شروع شد و با استناد به مصاحبه کریمی قدوسی در 22 آذرماه به پایان رسیده بود و آقای روحانی تنها منتظر است تا در 27 دی ماه آن را به طور اعلام رسمی کند. شاید توقف انهدام زیرساختهای فردو میتوانست یکی از اقدامات مقابله در نقض عهد آمریکا باشد چراکه زیرساختها در سایت هستهای فردو به غنیسازی ربطی نداشت و قبلاً سانتریفیوژها از این سایت خارج شده بودند.