۲۰۱۶ بدترین سال دیپلماسی برای عربستان

خبرگزاری فارس: پایگاه خبری-تحلیلی «رأی الیوم»، در گزارشی اعلام کرد که سال 2016 را می‌توان بدترین سال برای دیپلماسی عربستان نام گذاری کرد. این سایت که از لندن به‌روزرسانی می‌شود، نوشت که با توجه به اینکه همپیمانان عربستان، یکی پس از دیگری ریاض را تنها گذاشته‌اند، به نظر می‌رسد سال 2017 هم دست کمی از سال گذشته نداشته باشد و ریاض به رابطه «فضل و بخشش نفتی‌اش» با چند کشور کوچک و قراردادهای فروش سلاح با کشورهای بزرگ بسنده کند. ریاض در سال 2015 شاهد توافق هسته‌ای ایران و 1+5 بود، اما این توافق که به برجام معروف شده به صورت عملی در سال 2016 اجرایی شد و کشورهای غربی که به دنبال بازار پُر سود ایران بودند سعی کردند به تهران نزدیک شوند. در سال 2016 دو قرارداد بزرگ در تاریخ خطوط هوایی ثبت شد و ایران قراردادهایی بالغ بر 36 میلیارد دلار با بویینگ و ایرباس امضا کرد. در حالی که عربستان عادت داشت با قراردادهای بزرگ کشورهای غربی را تحت فشار قرار دهد تا سیاست‌های خاصی را در خصوص ایران در پیش بگیرند، حالا با برجام زیر پای خود را خالی می‌بیند. کشورهای غربی نیز نه تنها دیگر به ریاض توجهی نکردند بلکه حالا در گزارش‌های سازمان‌های اطلاعاتی‌شان از عربستان به عنوان کشوری سرکش یاد می‌کنند. بر اساس این گزارش آلمان یکی از کشورهایی بود که عربستان را به حمایت از افراط‌گرایی در جهان متهم کرده و خواستار بسته شدن مراکز فرهنگی این کشور در آلمان شده بود و جلوی تأسیس مراکز فرهنگی جدید عربستان در برخی شهرهای آلمان رخ داد. اما ضربه اصلی را ایالات متحده به عربستان وارد کرد که در گزارش‌های خود عربستان و رفقایش در شورای همکاری خلیج فارس را به حمایت از افراط‌گرایان در سوریه متهم کرد و مزید بر آن دونالد ترامپ رئیس جمهور منتخب آمریکا در کمپین تبلیغاتی‌اش اعلام کرده بود ریاض باید هزینه هر اقدام نظامی آتی آمریکا را متحمل شود. شاید بدترین ضربه‌ای که واشنگتن به عربستان وارد کرد و به «شمشیر داموکلس» [خطر دائمی و تهدید مداوم] تبدیل شد موافقت کنگره و مجلس نمایندگان آمریکا با قانون جاستا بود، این قانون به آمریکایی‌ها این اجازه را می‌دهد که علیه عربستان به دلیل مشارکت شهروندانش در حملات 11 سپتامبر اقامه دعوی کنند. واکنش‌های اصلی به جنگ عربستان علیه مردم یمن هم از سوی کشورهای غربی صورت گرفت، بریتانیا به عربستان و ائتلاف تحت رهبری این کشور درباره یمن هشدار داد، پارلمان اروپا این جنگ را محکوم کرد و کانادا قرار داد فروش سلاح به عربستان را به دلیل کشته شدن غیرنظامیان یمنی، تعلیق کرد. از سوی دیگر عربستان آخرین جایگاه خود در جنگ سوریه را نیز بعد از دخالت روسیه در بحران سوریه از دست داد، ریاضی که ادعا می‌کرد جبهه ضد بشار اسد را به صورت دیپلماتیک و نظامی رهبری می‌کند، با دخالت روسیه و طرحی که این کشور برای آینده سوریه با همکاری ایران و ترکیه در نظر گرفته، ریاض از صحنه بحران سوریه کنار گذاشته شد. عربستان در سال گذشته مصر و ترکیه دو کشوری که شاخه نظامی خود در نظر می‌گرفت را هم از دست داد، مصر احساس کرد که باید در زمینه سیاسی استقلال نظر داشته باشد، مواضع‌اش نسبت به سوریه تغییر کرد و با گشایش بیشتری همراه شد و با جنگ علیه یمن هم مخالفت کرد. اما ترکیه با وارد شدن در توافق‌های بین المللی برای پایان بحران سوریه، عربستان را کنار گذاشته و بعید نیست با افزایش موج حملات تروریستی علیه کشورش، در آینده نزدیک بیاید و عربستان را به حمایت از داعش متهم کند همانطور که اخیرا واشنگتن را به حمایت از داعش متهم کرده است. در ادامه سریال شکست‌های دیپلماتیک عربستان، دیگر سفارت این کشور در بیروت نیز مرجع و پایگاه سیاسی اهل سنت لبنان و بخشی از مسیحیان این کشور نیست، لبنانی‌ها میشل عون [گزینه حزب الله، ایران و حتی سوریه] را به عنوان رئیس جمهور انتخاب کردند و «سعد الحریری» از زیر نظر و حمایت عربستان خارج شد. عربستان در سال 2016 طرحی دیپلماتیک-نظامی هم پیشنهاد داد که به گفته برخی کارشناسان طرحی بی‌فایده و رویاپردازانه بوده است؛ «محمد بن سلمان» وزیر دفاع جوان و کم تجربه سعودی پیشنهاد داد نشستی به منظور تشکیل پیمانی نظامی بین المللی-اسلامی برگزار شود. کشورهایی که در این پیمان حضور دارند یا توان نظامی خود را از دست داده یا سیاست‌های نظامی‌شان با اهداف عربستان در تضاد است به همین دلیل کارشناسان نظامی معتقدند اولین نشست این پیمان آخرینِ آن هم خواهد بود زیرا هدف مشخصی را دنبال نمی‌کند و بیشتر رویا پردازی است تا واقعیت. اغلب تحلیل‌های راهبردی حاکی از این است که عربستان در سال 2016 ضربات دیپلماتیک سنگینی را در سایه کاهش قیمت نفت و افزایش نگرانی‌های اقتصادی داخلی متحمل شده که در سال 2017 بدتر هم خواهد شد. می‌توان کاهش جایگاه عربستان در سطح بین المللی را اینگونه مشاهده کرد که «عادل الجبیر» وزیر خارجه این کشور در همه نشست‌هایش با قدرت دم از لزوم برکناری بشار اسد حتی شده به زور سلاح حرف می‌زد اما حالا اسد قویتر از هر زمان دیگری است و کشورهای غربی هم با باقی ماندن او در قدرت مخالفتی ندارند...ادعای بعدی الجبیر این بود که بعد از قانون جاستا، عربستان اموال خود را از آمریکا خارج خواهد کرد اما قانون جاستا تصویب شد و عربستان از بیم رئیس جمهور جدید این کشور سکوت اختیار کرده است. ترامپ کسی است که اگر به چالش کشیده شود یا با لجبازی مواجه شود مقابله به مثل می‌کند و بیشتر لجبازی می‌کند.