هشدار! غبار دریاچه ارومیه سمی است

روز گذشته مسعود تجریشی، یکی از اعضای ستاد احیای دریاچه ارومیه در ارتباط با تاثیرات خطرناکی که خشکی دریاچه ارومیه می‌تواند بر سلامت مردم بگذارد، اظهار کرد: در سال ۱۳۹۳ از دستگاه‌های اجرایی متولی در این‌باره سوال کردیم و آنها اشاره کردند که ما مشکل غبار نداریم و از نظر سلامت نیز کسی در این باره چیزی به ما نگفته است. در سال ۹۳ با فرض درست بودن این اظهار نظر‌ها کار را ادامه دادیم تا اینکه در سال ۹۴ به ما گزارش‌هایی رسید، مبنی بر اینکه مشکل غبار وجود دارد. مدیردفتر برنامه‌ریزی و تلفیق ستاد احیای دریاچه ارومیه افزود: با استفاده از فناوری سنجش از راه دور مطالعاتی را انجام دادیم، برخی کانون‌های غبار را شناسایی کردیم و متوجه شدیم که در اطراف دریاچه و برخی مکان‌ها امکان ایجاد غبار داریم، بنابراین طی ۶ماه، این کانون‌ها را شناسایی کردیم و به سازمان مراتع و جنگل‌ها اطلاع دادیم. وضعیت غبار نمکی آن گونه که دستگاه‌های اجرایی فکر می‌کردند، نیست و وضعیت بسیار اسفبار است. او تصریح کرد: ستاد احیا با کمک یک محقق ایرانی دانشگاه کلمبیا در ۳ روستا روی ۸۸ کودک بین ۸ تا ۱۳ سال مطالعاتی انجام داد؛ در این مطالعات دستگاه‌هایی برای اندازه‌گیری غبار نصب شد و سه بار در هر روز آزمایش «اسپیرومتری» که حجم ریه افراد را اندازه می‌گیرد، انجام شد و نتایج این پژوهش که توسط متخصصان ریه نیز مورد سنجش قرار گرفت، نشان می‌دهد که درصد قابل توجهی از این بچه‌ها دچار مشکل ریه شده‌اند، بنابراین این مطالعات به اضافه مطالعات مربوط به شناسایی غبار جمع‌آوری شدند و در سال ۹۴ به دانشگاه‌های علوم پزشکی در استان‌های آذربایجان غربی و شرقی داده شدند.

سرطان چند نسل به دنبال خشکی دریاچه‌ها

این عضو هیات علمی دانشگاه صنعتی شریف ادامه داد: از طرف دیگر مطالعات تطبیقی نیز روی دریاچه «آرال» و دریاچه «سالتون» نشان می‌دهد که خشک شدن این دریاچه‌ها به لحاظ زیست محیطی و بهداشتی آثار بدی بر جای گذاشته است. به لحاظ اپیدمولوژیک، نزدیک‌ترین مطالعات صورت گرفته، مطالعات روی دریاچه آرال است که نشان می‌دهد کم‌خونی، سرطان ریه، بیماری‌های گوارشی و پوستی در چند نسل اتفاق افتاده که این مطالعات نگرانی ایجاد می‌کند، زیرا در دریاچه آرال در هر لیتر آب ۱۰ گرم نمک وجود داشت، اما در دریاچه ارومیه در هر لیتر آب بیش از ۳۵۰ گرم نمک وجود دارد. این عضو ستاد احیای دریاچه ارومیه تاکید کرد: در بالا دست دریاچه ارومیه بیش از ۵۰۰ هزار هکتار اراضی کشاورزی وجود دارد که از سموم استفاده می‌کنند و این سموم همراه آب به دریاچه می‌آید و آب که تبخیر می‌شود، این سموم به ذرات معلق کف دریاچه می‌چسبند. بنابراین زمانی که غبار بلند می‌شوند، مطمئنا سموم را نیز با خود بلند می‌کنند. تجریشی با اشاره به مطالعات صورت گرفته روی دریاچه سالتون توضیح داد: وضعیت دریاچه سالتون در غرب آمریکا در طول ۲۰ سال پس از خشک شدن دریاچه مطالعه شد که این مطالعات نشان می‌دهد خسارات بهداشتی برای ۲ میلیون نفری که در حاشیه این دریاچه زندگی می‌کردند ۲۰ میلیارد دلار برآورد شده‌است، در حالی که در حاشیه دریاچه ارومیه ۶ میلیون نفر زندگی می‌کنند. به همین علت نیز می‌توانیم انتظار داشته باشیم این عدد در صورت خشک شدن دریاچه ارومیه قابل توجه باشد ومشکلات بسیار زیادی ایجاد کند.

۵/۲ برابر شدن اشعه ماورای بنفش

او با اشاره به مطالعه دیگری که با استفاده از تصاویر ماهواره‌ای آثار اشعه فرابنفش را بررسی می‌کند، تاکید کرد: این مطالعات نشان می‌دهد بعد از سال ۲۰۰۷ ناگهان حدود ۲و نیم برابر اشعه ماورای بنفش در اطراف دریاچه افزایش پیدا کرده‌است. انعکاس برگشتی این اشعه از کف دریاچه خشک‌شده و نمکی می‌تواند آثاری بر افزایش بیماری‌هایی همچون آب مروارید، سرطان پوست، و بیماری‌های چشمی بگذارد، بنابراین ما منتظریم که جامعه پزشکی نتایج مطالعات سریعی را که قول داده‌اند تا اوایل اسفند بدهند تا یک جمع بندی داشته باشیم. به گزارش ایلنا، او در پایان خاطرنشان کرد: اگر از سال ۱۳۹۲ تاکنون بخواهیم مقایسه کنیم، تقریبا تغییرات در دریاچه زیاد نبوده است و ما در مورد یک الی ۲ سانتی‌متر تغییر صحبت می‌کنیم، زیرا هدف ما در دو سال اول احیای دریاچه ارومیه، یعنی از سال ۹۳ تا ۹۵ این بود که وضعیت دریاچه بد‌تر از قبل نشود، اما از سال‌های۷۳-۷۴ تا ۹۴-۹۳ تراز دریاچه در طی ۲۰ سال به اندازه ۸ متر یعنی به اندازه یک ساختمان سه طبقه افت کرده است.

دفع غبار سمی با احیای ارومیه

مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: زمانی در دریاچه ارومیه، عمق آب ۱۳ تا ۱۹ متر بود و هرچه وارد دریاچه می‌شد، داخل آن باقی می‌ماند، اما امروز آن لایه محافظ آب وجود ندارد، در نتیجه سموم دفع آفات نباتی و همچنین کود‌های شیمیایی را که به این ۵۰۰ هزار هکتار می‌دهند، به سمت دریاچه‌ای می‌رود که آب در آن وجود ندارد، یعنی زمانی که آب دریاچه تبخیر می‌شود، این سموم ته‌نشین‌شده، در معرض حرکت باد و هوا قرار گرفته و به ریزگرد تبدیل می‌شوند. مقداری از این ریزگردها را نمک تشکیل می‌دهد چون بستر دریاچه ارومیه شور است و بلافاصله پس از تبخیر آب و از بین رفتن لایه‌ای که روی این سموم ته نشین شده قرار گرفته است، در قالب ریزگردها وارد هوا می‌شود. البته این فرایند مدتی به طول می‌انجامد چون سنگ نمک‌ها باید تحت تاثیر عوامل فرساینده قرار بگیرد، اما آنچه در نهایت اتفاق می‌افتد، برگشت این مواد به سمت خود ماست. اسماعیل کهرم می‌افزاید: رودخانه‌ها بسیار امانتدار هستند، یعنی آنچه را ما انسان‌ها وارد آنها می‌کنیم، به همان شکل تحویلمان می‌دهند. با خشک شدن آب، آنچه وارد رودخانه کرده‌ایم، برایمان پس فرستاده می‌شود. بنابراین غبار سمی نوع جدیدی از آلاینده‌ها نیست. از زمانی که این ۵۰۰هزار هکتار وجود داشته و سمومی در آن استفاده شده، این مواد روانه دریاچه ارومیه شده‌اند، با این تفاوت که در گذشته، آب جلو این آلودگی را می‌گرفت. او در جواب این سوال که راهکار مقابله با این غبار سمی، بازنگری در سموم کشاورزی است یا احیای دریاچه ارومیه، اظهار می‌کند: بنا به یک گمان غلط و همچنین تبلیغات شرکت‌هایی در کشورهای غربی که روی این مساله مانور می‌دادند که سم بیشتر بهره برداری را بالا می‌برد، ما نمی‌توانیم در مورد سموم کشاورزی کاری کنیم، چون زارع ایرانی فکر می‌کند با افزایش سم، محصول بیشتری برداشت می‌کند و این باور را نمی‌توان از او گرفت. برای مثال مازندران در رتبه دوم جهان به لحاظ استفاده از سموم دفع آفات قرار دارد. بنابراین ما باید با احیای دریاچه ارومیه، از ورود این سموم به هوا جلوگیری کنیم.