بازار سنگ ایران در چنگ رقیبان خارجی

روزنامه ایران: وقتی اسم آن می‌آید خیلی ساده نگاهش می‌کنیم. اما برای آنکه به دست مشتریان برسد فراز و نشیب‌های زیادی را طی می‌کند و از همه مهم تر اینکه رقبای خارجی به تولیدکنندگان ایرانی اجازه نفس کشیدن نمی‌دهند.

موضوعی که می‌خواهیم به آن اشاره کنیم «سنگ» است. طی سه دهه اخیر صنعت سنگ در جهان به طور متوسط به ترتیب نزدیک به 7 و 9 درصد رشد را در تولید و صادرات تجربه کرده است. در این میان کشورهای چین، برزیل، هند و ترکیه بیشترین سهم را در این رشد داشته‌اند. این صنعت در ایران نیز از سال 75 تا حدود سال 92 هر ساله رشد 12 درصدی داشت اما برخی تصمیم‌های دولت گذشته باعث شد این صنعت نتواند به اهداف خود برسد. براساس آخرین آمارها تنها در تولید معادن سنگ‌های تزئینی رقم تولید طی 5 سال اخیر از 17 میلیون تن به 11 میلیون تن رسیده است.در سایر حوزه‌های این بخش نیز آمارها روند نزولی خود را نشان می‌دهد.

چین بزرگترین تولیدکننده و مصرف‌کننده سنگ در دنیا است. این کشور با وجود اینکه بزرگترین واردکننده سنگ نیمه فرآوری است چهارمین صادرکننده نیز محسوب می‌شود.هند که دومین تولیدکننده و صادرکننده سنگ نیمه فرآوری شده است حدود 60 درصد محصولات خود را صادر می‌کند. در این میان ترکیه نیز که رتبه سوم تولید سنگ را دارد 80 درصد سنگ‌های فرآوری شده خود را صادر می‌کند. ایتالیا هم 60درصد از سنگ‌های فرآوری شده خود را به کشور‌های مختلف می‌فرستد. حال ایران با تولید 5/7 میلیون تن سنگ نیمه فرآوری شده، چهارمین تولید‌کننده بزرگ سنگ دنیا است اما به دلیل افزایش واردات، کیفیت پایین محصولات و ضعف حضور در بازارهای بین‌المللی نتوانسته جایگاه خود را پیدا کند و اکنون در بین کشورها صادرکننده سهم ناچیزی(حدود 3درصد) دارد.

با‌ اینکه ذخایر کشور به لحاظ ذخایر معدنی سنگ تزئینی و ظرفیت فرآوری و استخراج سنگ تزئینی درمقام چهارم جهان قرار دارد به علت رونق غیرمعقول بازار داخلی، میزان صادرات در 15 سال اخیر به طور متغیر بین 70تا 200 میلیون دلار محدود شده است. این در حالی است که تجارت جهانی این کالا در حدود 23 میلیارد دلار است. از آنجا که بازار مسکن دچار رکود شده و افت ساخت و ساز را هم شاهد هستیم می‌توان از خلأ پیش آمده برای افزایش صادرات و حضور در بازارهای جهانی استفاده کرد. برای اینکه بتوان از وضعیت به وجود آمده تا حدودی فاصله گرفت باید چند اقدام مهم صورت گیرد.خیلی از کشورها برای واردات سنگ‌های فرآوری شده تعرفه بالایی در نظر گرفتند لذا به این کشورها باید سنگ‌های نیمه فرآوری شده ارسال کرد.دوم آنکه ایران باید برای نخستین بار به برندسازی اقدام کند تا در بازارهای جهانی شناخته شود.سوم اینکه تولیدکننده به سمت تولید کیفی حرکت کند.چهارمین نکته توجه به افزایش بهره‌ وری و در پی آن کاهش قیمت‌ها است.کارخانه‌های سنگبری به‌دلیل مشکلات ساختاری توان رقابت ندارند لذا با تغییر رویه می‌توان ضمن کنترل واردات و تأمین نیاز داخل، به موضوع صادرات پرداخت.

در یک مقایسه ساده می‌توان به این نتیجه رسید که خریداران ایرانی برای خرید سنگ تولید داخل باید هزینه خیلی بیشتری را بپردازند.به‌عنوان مثال مال‌هایی (فروشگاه‌های بزرگ) که در کشور در حال ساخت است برای تأمین سنگ از چین و ویتنام اقدام به واردات می‌کنند.یعنی باپرداخت عوارض(تعرفه واردات)، هزینه حمل و جابه‌جایی، سنگی که به ایران می‌رسد ارزان تر و با کیفیت‌تر از سنگ‌های داخلی است.لذا این امر نشان می‌دهد که در این حوزه توجهی به بهره‌وری و کاهش هزینه‌ها نشده است.در فروشگاه‌های عرضه سنگ نیز شرایط بدین شکل است و بعضاً سنگ‌های وارداتی متقاضی بیشتری دارند.

بر این اساس تولیدکنندگان این حوزه معتقدند که دولت باید نظارت خود را بر این صنعت بیشتر کند تا سنگ‌های وارداتی جایگزین سنگ‌های ایرانی نشود.آمار گمرک جهانی گویای آن است که طی سال‌جاری 150 هزار تن سنگ وارد ایران شده است.ولی گمرک کشورمان میزان رسمی واردات را 30 هزار تن اعلام کرده است لذا 120 هزار تن سنگ به صورت غیر رسمی وارد کشور شده است.در چنین شرایطی چطور تولیدکننده داخلی می‌تواند رقابت کند.وقتی سنگ از سایر کشورها به صورت رسمی وارد می‌شود تولیدکننده داخلی توان رقابت ندارد حال اگر این امر به صورت غیر رسمی اتفاق بیفتد به طور قطع آنها می‌توانند خیلی راحت بازار ایران را بگیرند.بدین جهت برجام باید فرصتی برای صادرات محصولات ایرانی باشد نه آنکه فضا برای واردات محصولاتی که در کشور تولید می‌شود، فراهم شود.

طبق آمارهای وزارت صنعت به علت کاهش ساخت و ساز در کشور و افزایش واردات سنگ، از 1900معدن سنگ‌های تزئینی دارای پروانه حدود 40 درصد آن به دلیل مشکلات اقتصادی و نداشتن بازار غیرفعال شده است و از ظرفیت 27میلیون تن معادن فقط 5/7 میلیون تن آن استخراج شده است.

مهدی کرباسیان رئیس سازمان توسعه و نوسازی معادن ایران درباره وضعیت معادن سنگ گفت:سیاست دولت جلوگیری از خام فروشی است لذا سرمایه‌گذاران در این حوزه باید سعی کنند تا سنگ به صورت خام به کشورهای مختلف صادر نشود. ابوالقاسم شفیعی رئیس انجمن سنگ ایران نیز با بیان اینکه از حدود 1800 معدن سنگ تزئینی دارای پروانه حدود 40 درصد به دلیل رکود اقتصادی و نداشتن بازار متوقف شده و مابقی معادن هم عمدتاً با ظرفیت بسیار پایین فعالیت می‌کنند، افزود: وضعیت بحرانی این صنعت در کشور ضرورت حمایت دولت را می‌طلبد. رئیس انجمن سنگ ایران اظهار داشت: متأسفانه با وجود قابلیت‌های بالای ایران در تولید سنگ‌ها تزئینی شاهد واردات سنگ تزئینی و ساختمانی از کشورهایی چون ترکیه و چین هستیم که این اقدام بازار سنگ ایران را بشدت تهدید می‌کند. سنگ ایران از نظر کیفیت و تنوع حرف اول را می‌زند که باید با برنامه‌ ریزی زمینه توسعه صادرات این محصول را فراهم کرد.

احمد شریفی دبیرکل انجمن سنگ ایران هم درباره وضعیت معادن سنگ در کشور گفت:معدن نسخه نجات‌بخش اقتصاد کشور است اما متأسفانه نگاه جامع به آن نشده است. این در حالی است که ایران دارای 70نوع ماده معدنی بوده اما جایگاهی در جهان ندارد.وی با اشاره به اینکه صادرات سنگ فرآوری شده در سال گذشته چهار میلیون مترمربع بوده است، گفت: حدود سه میلیون مترمربع آن با کیفیت پایین به عراق و کشورهای همسایه صادر شده است و فقط یک میلیون مترمربع سنگ استاندارد صادر کردیم که این رقم صادراتی از ظرفیت 160میلیون مترمربع واحدهای فرآوری، یک هشدار به وزارت صنعت است. البته با مشوق‌های صادراتی سلیقه‌ای نمی‌توان در بخش معدن انتظار توسعه را داشت.