انگلیس کدام امنیت را می‌خواهد در خلیج فارس برقرار کند؟

خبرگزاری فارس: روزنامه الاهرام مصر در مقاله‌ای به قلم «محمد السعید ادریس» تحت عنوان «امنیت خلیج و گزینه‌های اضطراری» به بررسی موضوع امنیت در خلیج فارس و اهمیت آن برای کشورهای حاشیه خلیج پرداخت. این روزنامه نوشت: از زمان اجرای تصمیم انگلیس برای عقب‌نشینی رسمی از خلیج‌‌ [فارس] در دسامبر 1971 که مقارن با ظهور رژیم‌های جدید در این منطقه و از بارزترین نتایج آن بود، موضوع امنیت به دغدغه‌ای برای همه تبدیل شد و در پی این عقب‌نشینی استقلال دو امارت بحرین و قطر و دیگر امارات‌ها تشکیل شدند و برخی‌ها متحد شده و دولت امارات عربی متحده را تشکیل دادند و برخی دیگر نیز ترجیح دادند که خارج از چارچوب اتحاد باقی بمانند همانند سلطان نشین عمان. ادریس افزود: این عقب‌نشینی انگلیس کشورهای مذکور را با چالش‌های دشوار امنیتی مواجه کرد؛ اگرچه 7 امارت اتحاد خود را اعلام کردند که مهم‌ترین اقدام عملی برای حمایت از امنیت بود اما موضوع امنیت در منطقه خلیج [فارس] با خلأ بزرگی پس از عقب‌نشینی انگلیس مواجه شد که دو علت داشت: نخست خروج متحد بین‌المللی و تاریخی (انگلیس) از منطقه و دوم اختلال شدید در توازن قوا بین 8 کشور حاشیه خلیج [فارس] اعم از ایران، عراق، عربستان، کویت، عمان، امارات، بحرین و قطر. سه قدرت بزرگ (ایران، عراق و عربستان) در برابر پنج کشور کوچک بودند و سوال این بود که چگونه می‌توان امنیت متوازن را بین این 8 کشور که از لحاظ قدرت، مساحت و جمعیت برابر نیستند، برقرار کرد. وی با اشاره به اینکه در کتاب خود تحت عنوان «نظام منطقه‌ای خلیج [فارس]» از این 8 کشور به عنوان « 3 فیل و 5 سنجاب» یاد کرده است،‌نوشت: اختلال در توازن قوا تنها چالش نبود بلکه چالش‌های دیگری وجود داشت که قبول «امنیت جمعی» را دشوار می‌کرد که از جمله این چالش‌ها، مشکلات مرزهای زمینی و دریایی بود که استعمار انگلیس عمدا برای این کشوها به جا گذاشته بود تا روابط آنها همواره با شک و تردید همراه باشد و علاوه بر آن مفهوم حاکمیت ملی و تبدیل شدن از قبیله به دولت بود و به همین دلیل دغدغه امنیت ملی به یک اولویت در مقابل امنیت جمعی به خصوص پس از جنگ اکتبر سال 1973 تبدیل شد زیرا برخی از این کشورها اگرچه کوچک بودند اما ثروت مالی و نفتی آنها جایگاه بزرگی به آنها اعطا کرد. وی در ادامه نوشت: کنفرانس وزرای خارجه این 8 کشور حوزه خلیج [فارس] در مسقط در سپتامبر سال 1976 نخستین و شاید آخرین کنفرانس وزرای خارجه این کشورها بود و سوال اساسی این کنفرانس نیز این بود که بهترین گزینه برای تحقق امنیت چیست؟ چهار کشور از جمله ایران (دوره شاه) و عمان خواستار تشکیل ائتلاف استراتژیکی نظامی بین 8 کشور شدند و عربستان نیز پیشنهاد امضای توافقنامه امنیتی بین عربستان و 5 کشور اعم از عمان، امارات، کویت، قطر و بحرین را ارائه کرد و عراق نیز خواستار ارتباط بین امنیت خلیج [فارس] با امنیت قومی عربی و کنار گذاشتن ایران به عنوان یک کشور غیر عربی شد و پیشنهاد چهارم نیز مربوط به کویت بود که خواستار تمرکز بر همکاری سیاسی و اقتصادی بین کشورهای حوزه خلیج‌ [فارس] شد. نویسنده در ادامه نوشت: پس از شکست کنفرانس مسقط و آغاز ناآرامی‌ها در ایران و سقوط نظام شاهنشاهی در ایران و پس از آن آغاز جنگ عراق و بوجود آمدن ایران اسلامی 6 کشور عربی (عربستان، عمان، امارات، کویت،قطر و بحرین) که آن را تهدیدی برای امنیت و ثبات خود می‌دانستند به تشکیل شورای همکاری خلیج فارس روی آوردند که هدف مستقیم آن مقابله با پیامدهای خطرناک دو حادثه انقلاب ایران و جنگ عراق و ایران بود. تشکیل شورای همکاری خلیج [فارس] نقطه عطفی در تاریخ امنیت خلیج [فارس] بود، امنیتی که همچنان اسیر بحران‌های خلیج [فارس] یکی پس از دیگری و رقابت بین کشورهای اعضای این شورا است اما موضوع مهم این بود که این امنیت به دلیل اختلال در توازن قوا در میان اعضای شورا و ایران و عراق متکی به «موازنه خارجی» بین‌المللی و آمریکایی و همچنین منطقه‌ای (ترکیه و پاکستان) باقی ماند و دور از هر گونه ارتباط با امنیت قومی عربی بود و تنها در جنگ آزادسازی کویت در سال 1991 و مشارکت مصر و سوریه در آن نمود یافت. نویسنده مقاله در پایان نوشت: متحد آمریکایی نتوانست امنیت خلیج [فارس] را محقق کند و 6 کشور عضو شورای همکاری خلیج [فارس] در این مسیر طولانی مدت و با گذشت 35 سال نتوانستند امنیت را محقق کنند و آن هم بنا به یک دلیل اساسی است و آن اینکه این کشورها تصمیم‌گیرنده نیستند تا پیامدهای آن را بپذیرند و امنیت همچنان متکی به موازنه خارجی و اسیر گزینه «امنیت استراتژیکی نظامی» باقی ماند و اکنون بار دیگر به موازنه خارجی از طریق «متحد انگلیسی» دل خوش کرده‌اند و با وجود اینکه بسیاری از اعراب خلیج [فارس] معتقد بودند که انگلیس «رفت و دیگر بازنمی‌گردد» اما بازگشت و سوال اکنون این است که کدام امنیت را انگلیس در خلیج [فارس] محقق خواهد کرد؟ به خصوص اینکه اگر حوادث منطقه را مورد توجه قرار دهیم و می‌بینیم که کل منطقه به خصوص خلیج [فارس] با نقشه‌های جدید برای ائتلاف‌ها و درگیری‌ها مواجه است.