پژوهش در دانشگاه‌ها همچنان درگیر تجهیزات فرسوده

روزنامه خراسان: با آن که از حدود 17 سال پیش دانشگاه هاو مراکز پژوهشی کشوردرتنگنای کمبود امکانات آزمایشی وفرسودگی تجهیزات به سرمی برند،هنوزهیچ یک ازوعده‌های مطرح شده برای رفع این کمبودها محقق نشده وهمین وضعیت باعث شده است انجام تحقیقات آزمایشگاهی و پروژه‌های دانشگاهی با مشکلات جدی مواجه شود،به طوری که وجود تجهیزات مستهلک آزمایشگاهی ، در مواردی منجر به مانعی در انجام پروژه‌های مهم و توقف این پروژه‌ها شده یا از کیفیت خروجی این پژوهش‌ها کاسته است. در حالی که امروزه انجام پژوهش‌های به روز و حرکت در مرز‌های دانش بدون وجود تجهیزات پیشرفته امکان پذیر نخواهد بود .

در حالی که رئیس بخش تحقیقات سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی، اواخر سال گذشته از اختصاص 1200 میلیارد تومان بودجه برای سال 95 بابت خرید تجهیزات آزمایشگاهی ازمحل صندوق توسعه ارزی خبر داده بود، اما در ماه‌های پایانی سال جاری معاون پژوهشی وزیر علوم از خلف وعده این سازمان و تخصیص نیافتن این اعتبار گلایه می‌کند ومی گوید: متاسفانه با وجود وعده‌های داده شده برای تامین اعتبار تجهیزات آزمایشگاهی از سوی مسئولان سازمان مدیریت وبرنامه ریزی، هنوز این بودجه پرداخت نشده و معضل تجهیز آزمایشگاه‌های دانشگاهی همچنان به قوت خود باقی است .

وی می‌افزاید :تجهیزات‌مستهلک آزمایشگاهی از سال‌ها پیش دانشگاه‌های کشور را با مشکل مواجه کرده وبه عنوان مانعی جدی برسر راه تحقیق وپژوهش در دانشگاه‌ها مطرح بوده است درحالی که تجهیزات آزمایشگاهی یکی از ابزارهای مهم برای انجام تحقیقات به شمار می‌رود وبدون آن، انجام پژوهش وتحقیق دردانشگاه‌ها تقریبا غیر ممکن است.

به گفته معاون پژوهش وفناوری وزیر علوم ، از سال 79 تاکنون دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی کشوربا مشکل کمبود تجهیزات آزمایشگاهی دست و پنجه نرم می‌کنندومتاسفانه وعده‌هایی که برای تامین این تجهیزات از سوی مسئولان مطرح شده، هنوز عملیاتی نشده است.

وی با بیان آن که طی این مدت هیچ اعتبار ریالی برای تامین و به روز سازی تجهیزات آزمایشگاهی و پژوهشی دانشگاه‌ها اختصاص نیافته است، می گوید:همین موضوع باعث شده، انجام بسیاری از تحقیقات پایه‌ای و کاربردی در دانشگاه‌ها با مشکل مواجه شود .

به گفته معاون پژوهش وفناوری وزیر علوم، کمبود تجهیزات آزمایشگاهی در دانشگاه‌های کشور و به روزسازی نشدن این تجهیزات هم اکنون یکی از چالش‌های مهم در عرصه پژوهش در دانشگاه ها به شمار می‌رود .وی می‌گوید : متاسفانه از 16 سال قبل ارز متمرکزی برای ورود تجهیزات آزمایشگاهی از خارج تامین نشده است و خریدهای ارزی قابل توجهی نداشته‌ایم.

وی اضافه می‌کند : در بودجه سال 95مبلغی برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی در نظر گرفته شده بود، اما متاسفانه این ردیف بودجه در مجلس حذف شد وباید تلاش کنیم از راه دیگری آن را جبران کنیم .

او می‌گوید : با توجه به پیشرفت‌های علمی در دنیا اساسا تجهیزات موجود برای تحقیقات جدید و پژوهش‌هایی که در مرزهای دانش انجام می‌شود کارایی لازم را ندارد.

معاون پژوهش وفناوری وزیر علوم همچنین تاکید می‌کند :در سال 94 درخواست کرده بودیم حداقل500 میلیون دلار برای به روز رسانی تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه‌های سراسر کشور اختصاص یابداما متاسفانه محقق نشد.

دکتر احمدی تصریح می‌کند:البته تاکنون به صورت پراکنده کمک‌هایی برای تامین تجهیزات دانشگاهی وپژوهشی صورت گرفته ،اما با توجه به گسترش تعداد دانشجویان طی چند سال گذشته ، فرسودگی دانشگاه ها، گران شدن ارز و کاهش توان خرید، مسئله تامین تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه‌ها وبه روز رسانی این تجهیزات که شدت فرسودگی آن‌ها نیز بسیار بالاست، اکنون به مشکلی بزرگ تبدیل شده و ساختار پژوهشی دانشگاه‌ها را با معضلات زیادی مواجه کرده است و ادامه این روند نیز به بدنه پژوهشی کشور لطمه می‌زند.

احمدی تاکید می‌کند :فضا برای خرید تجهیزات آزمایشگاهی در پسابرجام آماده شده اما تاکنون سازمان برنامه و بودجه و مجلس این اعتبارات را در اختیار معاونت پژوهش و فناوری قرار نداده‌اند.

تجهیزات فرسوده مانع انجام پژوهش‌های تراز اول

به گفته دکتر محسن شریفی ، مدیرکل دفتر سیاست گذاری و برنامه ریزی امور پژوهشی وزارت علوم ، چنان چه بخواهیم دررشته‌های فنی مهندسی ، تجربی ،کشاورزی و ...با دنیا رقابت کنیم وبه جایگاه قابل قبولی از این لحاظ دست پیدا کنیم چاره‌ای جز تقویت زیر ساخت‌های پژوهشی نداریم، بنابراین باید آزمایشگاه‌های دانشگاهی را با دستگاه‌های پیشرفته آزمایشگاهی مجهز کنیم درغیر این صورت پژوهش‌های ما پژوهش‌های تراز اول نخواهد بود حتی اگر از تفکر، برنامه ریزی و نیروی انسانی مناسبی هم برخوردار باشیم .

وی با تاکید برضرورت توجه جدی دولت به تجهیز آزمایشگاه‌ها تصریح می‌کند:همچنین در زمینه تخصیص بودجه پژوهش وفناوری اولویت اول ما بایدتامین تجهیزات وامکانات پژوهشی باشدچراکه مرز شکنی درحوزه‌های علمی بااین روش کنونی امکان پذیر نیست وتجهیزات مناسبی رامی طلبد، درحالی که متاسفانه اکنون وضعیت زیرساخت‌های پژوهشی به هیچ وجه مناسب نیست وچنانچه دربودجه کلان کشور اعتبار خوبی برای این منظوردرنظر گرفته نشود، لطمه جبران ناپذیری به دانشگاه هاوبالطبع به توسعه علمی کشوروارد خواهد شد .

وی اضافه می‌کند:امسال درجدول 14قانون بودجه پیش بینی‌های بودجه‌ای خوبی برای این منظور شده بودکه اگرتخصیص می‌یافت، آثارمطلوبی بر جا می‌گذاشت .

وی با اشاره به فرسودگی درصدقابل ملاحظه‌ای از تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه ها می‌گوید : بسیاری از این دستگاه‌ها اکنون قدیمی شده‌اند ونیاز به بازسازی وجایگزینی دارندو این کار به اعتبار نیاز دارد.

تجهیزات آزمایشگاهی کشوردرست مدیریت نمی‌شود

مدیرکل دفتر سیاست گذاری و برنامه ریزی امورپژوهشی وزارت علوم درعین حال نبود مدیریت صحیح تجهیزات آزمایشگاهی موجود را نیز چالشی دیگر بر سر راه تحقیقات دانشگاهی می‌داند ومی گوید :درخیلی از موارد می‌بینیم دریک منطقه چندین دستگاه آزمایشگاهی وجوددارد،در حالی که یک دستگاه برای آن منطقه کفایت می‌کند و یا در مواردی برخی دستگاه‌ها به طور کلی بدون استفاده می‌مانند واین نشان می‌دهد که این تجهیزات درست مدیریت نمی‌شود.

دکتر جعفریان، رئیس دانشگاه علوم پزشکی تهران نیزدرگفت وگو با خراسان با بیان این که کمبود تجهیزات آزمایشگاهی مانع پیشبردطرح‌های پژوهشی وتحقیقاتی این دانشگاه و بسیاری از دانشگاه‌های کشور شده است ،تصریح می‌کند :متاسفانه تجهیزات آزمایشگاهی علوم پایه سال هاست که تجدید نشده، چرا که این گروه از تجهیزات از محل بودجه‌های دولتی قابل تامین است و بودجه‌های دانشگاهی برای تامین این کمبود‌ها کافی نیست .درواقع بودجه‌های دانشگاهی در طول 20 تا 30 سال گذشته هیچ گاه کفاف امور جاری راهم نمی‌داده وهمیشه با کسری مواجه بوده است بنابراین تجدید این امکانات اعتبارات ویژه‌ای نیاز دارد.

وی ادامه می‌دهد : سال گذشته معاونت پژوهشی وزارت بهداشت طی اقدامی اعتبارات محدودی رابرای تجهیز آزمایشگاه‌ها به دانشگاه‌ها پرداخت کرد، اما این اقدام نیز اگر چه مبالغ بسیار کمی را شامل می‌شود به طور تمام وکمال انجام نشده است .

اومی گوید : هم اکنون در دانشگاه علوم پزشکی تهران با داشتن 11-10 گروه علوم پایه ، دانشکده داروسازی با 12 دپارتمان و دانشکده بهداشت با 12 دپارتمان که بسیاری از آن‌ها هم به تجهیزات نیاز دارند ، کمبود تجهیزات به شدت احساس می‌شود .

وی کاهش سطح طرح‌های پژوهشی ، عدم دستیابی به استانداردهای قابل قبول در مطالعات علمی و کاهش کیفیت فعالیت‌های پژوهشی را از جمله تبعات نبود تجهیزات آزمایشگاهی مناسب قلمداد می‌کند .

"تامین تجهیزات" تکالیف برزمین مانده برنامه‌های چهارم و پنجم

طرح تامین تجهیزات مورد نیازدانشگاه‌ها ، مصوبه مجلس و یکی از تکالیف محقق نشده برنامه چهارم و پنجم توسعه است که متاسفانه با وجود نیاز شدید دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقاتی به تجهیزات آزمایشگاهی و پژوهشی، این نیاز هنوز از سوی مسئولان پاسخ داده نشده است. تجهیزاتی که به گفته برخی صاحب نظران دانشگاهی، قدمت برخی از آن‌ها حتی به 50 سال هم می‌رسدوهمین موضوع باعث شده، لطمه شدیدی به بدنه پژوهشی کشوروارد شود.

دکتر بختیاری، مدیر کل دفترحمایت و پشتیبانی امورپژوهشی وفناوری وزارت علوم نیز درگفت وگو با خراسان ازدرخواست این وزارتخانه برای اختصاص دو میلیارد دلار اعتبار برای تامین تجهیزات آزمایشگاهی خبر می‌دهد و می‌گوید :درصورت تحقق این اعتبار، تنها می‌توانیم بخشی از تجهیزات مورد نیاز را تامین کنیم ،درحالی که متاسفانه با وجود نامه نگاری‌هایی که طی دو سال اخیر با ریاست جمهوری و سازمان مدیریت برای تامین تجهیزات آزمایشگاهی دانشگاه‌ها انجام داده‌ایم، تاکنون هیچ پاسخی دریافت نکرده‌ایم ومشکل کمبود تجهیزات همچنان به قوت خود باقی است و همین مبلغ نیزهنوز اختصاص نیافته است.

وی با تاکید بر نیاز فراوان دانشگاه هابه تجهیزات آزمایشگاهی تصریح می‌کند :بدون وجود این تجهیزات نیزکار تحقیقاتی به معنای واقعی انجام نمی‌شود با این حال آن چه امروز با عنوان فعالیت‌های پژوهشی در دانشگاه‌ها انجام می‌گیرد،به واسطه ذخایری است که تا قبل از سال 79 خریداری شده است که البته فرسوده هم شده‌اند . وی می گوید : این تجهیزات مواردی از جمله "میکروسکوپ الکترونی"،"دستگاه NMR "که برای طیف سنجی به کار می‌رود یا"دستگاه XRD"را که در آنالیز مواد مورد استفاده قرار می‌گیرد ،شامل می‌شود .به گفته وی، این تجهیزات درردیف تجهیزات سنگین وگران قیمت والبته بسیارکاربردی وموردنیازدرعرصه تحقیقات طبقه بندی می‌شوند و تنها افراد متخصص می‌توانند با آن‌ها کار کنند .

وی با بیان این که ساخت برخی از این تجهیزات در انحصار چند کشور معدود پیشرفته مانند آمریکا وژاپن قرار دارد ، تاکید می‌کند : متاسفانه هم اکنون دانش فنی تولید این تجهیزات در داخل کشور وجود ندارد واگر هم برخی از آن‌ها در کشور تولید شده باشد با توجه به محدودیت توان تولید جواب گوی نیاز دانشگاه‌ها نیست .

وی اضافه می‌کند : واقعیت این است که تجهیزات ساخت داخل صرفا نیازهای آموزشی دانشگاه‌ها را برطرف می‌کند و نمی‌توان با آن‌ها نیاز‌های تحقیقاتی را برای انجام پروژه‌های کلان ، مهم و اساسی پیش برد. وی با بیان این که هم اکنون به تعداد دانشگاه‌های کشور آزمایشگاه مرکزی داریم، از تجمیع آزمایشگاه‌های پراکنده وایجاد 130آزمایشگاه مرکزی در کشور خبر می‌دهد و می‌گوید : مشکل اساسی تمامی این آزمایشگاه‌ها نبود تجهیزات است، به طوری که تجهیزات برخی از این آزمایشگاه‌های مرکزی به قدری ناکارآمد وفرسوده است که اگر حتی پنج میلیون دلار هم برای آن هزینه کنیم باز هم کم است .

محمدمهدی نژادنوری، مشاورعلمی وزیر دفاع نیز می گوید : امروز در دنیا یکی از شاخص‌های توسعه علمی وپژوهشی، بهره مندی از تجهیزات و امکانات آزمایشگاهی وپژوهشی است که فقدان این شاخص یک ضعف عمده به شمار می‌رود .براین اساس در بسیاری از کشور‌های پیشرفته نیز تامین تجهیزات آزمایشگاهی مورد توجه ویژه قرار دارد.به گفته وی، همه روزه گرایش‌های علمی جدیدی در دنیا بروز وظهور می‌کند و اگر همه تجهیزات دنیا را هم در اختیار داشته باشیم به دلیل پیشرفت علم به تجهیزات جدیدی نیاز داریم که بتواند شاخص‌های جدید را‌اندازه گیری کند .همچنین با توجه به تنوع شدید رشته‌ای ، میزان نیاز دانشگاه‌ها به تجهیزات مختلف نیز بالاست و بی توجهی به این موضوع، باعث رکود علمی در دانشگاه هاخواهد شد .

او معتقد است که به طور ثابت ، بخشی از سند هزینه‌ای دولت باید به تامین تجهیزات به روز یا به روز رسانی تجهیزات موردنیاز اختصاص یابد، اما این کار باید به شکل معقول ومتناسب با برنامه‌های توسعه‌ای کشور انجام شود.