بانوی غارنورد: خطبه عقد ما در کوه خوانده شد! +تصاویر

یکی از اولین غارنوردان زن ایران بودم «سارا عدالتیان» متولد سال ۱۳۵۹ در مشهد است. علاقه‌اش به ورزش و طبیعت به کودکی برمی‌گردد؛ تا اینکه از ۱۹ سالگی به‌صورت جدی صخره‌نوردی را آغاز می‌کند. «فعالیتم را در سال ۷۸ با کوه و سنگ شروع کردم؛ البته قبل از آن‌هم ورزش می‌کردم و رشته اصلی‌ام تکواندو بود. کم‌کم با غار نوردی آشنا و به آن علاقه‌مند شدم؛ اما هنوز رشته تخصصی آن در ایران و جود نداشت. تا اینکه در سال ۸۶ به‌صورت تخصصی وارد این رشته شدم. سال‌های اول، برای فعالیت در این رشته خیلی مشکل داشتم. چون اولین و تنها خانمی بودم که وارد رشته غارنوردی می‌شدم و در بسیاری از دوره‌ها نمی‌توانستم شرکت کنم؛ چون همه آقا بودند. الآن هم در کل استان دو نفر خانم هستیم که غارنوردی می‌کنیم. برای من کوه‌نوردی و صخره‌نوردی خیلی جذاب بود؛ اما غارنوردی هیجان و رمز و رازی دارد که کوه ندارد. شما وقتی از یک دیواره یا کوه می‌خواهید صعود کنید، از دور تقریباً تا آخر راه را می‌توانید مشاهده کنید و حتی اگر بار اول هم باشد، مسیر خیلی ناشناخته نیست؛ ولی در غارها چند متر آن‌طرف‌تر را هم نمی‌توانید ببینید و هیچ شناختی از مسیر ندارید. این باعث می‌شود که هیجان آن بیشتر باشد.» نقشه طولانی‌ترین غار ایران را طراحی کردم خانم عدالتیان فوق‌لیسانس فیزیک خوانده و در دانشگاه تدریس می‌کند. رشته‌ای که به قول خودش با رشته ورزشی‌ او مرتبط است و به او در نقشه‌کشی از غار کمک کرده است. «فیزیک را خیلی دوست داشتم و اصلاً یکی از رشته‌های علوم پایه است. جالب است بدانید خود فیزیک در زبان یونانی قبل از اینکه فیزیک خوانده شود، فلسفه طبیعت خوانده می‌شد. یک‌جورهایی به لحاظ علمی با رشته ورزشی‌ام مرتبط است.» همین فیزیک خواندن در غارنوردی به کمک او آمده تا بتواند غارهایی را که اکتشاف می‌کند، نقشه‌شان را هم طراحی کند. «من غار را خیلی دوست داشتم چون به هر غار جدیدی که می‌رفتم انگار دنیای جدیدی بود. خیلی از غارها را ما خودمان کشف می‌کردیم و من خودم کار نقشه‌کشی از غار را پیگیری کنم. از غارها نقشه‌برداری می‌کنم و وقتی وارد یک غار می‌شویم، از درون آن نقشه اطلاعات خوبی را می‌توان برداشت کرد و برای خود من این کار خیلی جذاب بود. به‌تازگی هم نقشه طولانی‌ترین غار ایران را ارائه دادیم که حدود ۲۰ کیلومتر طول آن بود و چند سال نقشه‌برداری آن طول کشید.»

خطبه عقدمان در کوه خوانده شد! قصه کوه و صخره و غار آن‌قدر در زندگی خانم عدالتیان جدی است که حتی با همسرش در کوه آشنا می‌شود و در حال صخره‌نوردی خطبه عقدشان خوانده می‌شود! «من و همسرم در کوه باهم آشنا شدیم و در سال ۸۰ ازدواجمان را روی یک دیواره جشن گرفتیم؛ در حالی که روی یک صخره عمودی در اخلمد که به دیواره الله‌اکبر در مشهد معروف است، آویزان بودیم. (با خنده) دیواره الله‌اکبر حدود ۲۷۰ متر ارتفاع دارد که روی آن نام مقدس الله‌اکبر توسط سنگنوردان قدیمی نوشته شده است. ما هم کنار همین نوشته معلق بودیم که پیمان ازدواجمان را بستیم و حلقه رد و بدل کردیم. یادم می آید که حلقه ها را با طنابچه به خودمان متصل کرده بودیم تا در صورت در رفتن از دستمان سقوط نکند! در حالیکه با طناب و سایر تجهیزات صعود کردیم، میهمانان همه پایین دیواره بودند. یک عده هم از بالای سرما فیلم‌برداری می‌کردند و وقتی‌که پایین آمدیم به ما تبریک گفتند؛ من و همسرم، «سعید هاشمی‌نژاد» باهم وارد این کار شدیم؛ اما مطالعه همسرم در این زمینه بیشتر است؛ حتی کتاب مهمی که مرجع غارنوردی است را به فارسی ترجمه کرده که سال گذشته چاپ شد.»

غارهایی که پر از اسکلت انسان هستند غارها برای ما دالان‌های تاریک و وحشتناکی هستند که در آن‌ها باید منتظر هر اتفاق غیرمترقبه‌ای باشیم. «بارها اتفاق افتاده که داخل غاری شدیم که در آن پر از اسکلت انسان و شبیه یک گورستان بوده است. خب این خیلی استرس‌زا است. چون نشان می‌دهد عده‌ای قبل از ما وارد این غار شده‌اند و راه خروج را گم کرده‌اند و همین‌جا مرده‌اند. از این شکل موارد برای ما زیاد پیش آمده است. یا درون غاری دچار سیلاب شدیم و دیگر موفق نشدیم از غار خارج شویم. ساعت‌ها منتظر ماندیم تا سطح آب پایین بیاید تا بتوانیم برگردیم. البته مواردی هم بوده که خیلی شگفت‌زده شده‌ایم. مثلاً یک‌بار قسمتی از غار را فکر می‌کردیم بسته است و به‌سختی وارد آن شدیم بعد تا چشم باز کردیم دیدیم درون یک تالار بزرگ با تزیینات زیبا قرار داریم. من چون از غارها نقشه‌برداری می‌کنم، خیلی بیشتر به جزئیات توجه می‌کنم. واقعاً دنیای قشنگی آن زیر وجود دارد. چند باری هم پیش آمده در غاری برویم که آثار باستانی وجود دارد و در این‌جور مواقع سریع به میراث فرهنگی خبر می‌دهیم و سعی می‌کنیم خیلی در غار پیشروی نکنیم و به آن دست نزنیم و تخریب نکنیم و صرفاً عکس می‌گیریم و نقشه‌برداری می‌کنیم.»

غارها قلب زمین هستند خانم عدالتیان در همه جای ایران غارنوردی کرده و در کنار آن به غارهای برخی کشورهای جهان هم سر زده و معتقد است ایران از این لحاظ غنی است؛ اما محافظت از آن‌ها هنوز به اندازه کافی نیست. «غرب ایران به خاطر رشته‌کوه زاگرس، ارتفاع بالا، بارندگی زیاد و وضعیت آب‌وهوایی مستعد غار و غارنوردی است. کشور ما کشوری غارخیز است و در دنیا رتبه چهارم دارد و هنوز هم غارهای زیادی هستند که کشف نشده‌اند. فقط در منطقه خراسان حدود ۲۰۰ غار را خودمان کشف کردیم. من در جهان هم به چند کشور غارخیز سفر کردم و در اتریش، اسلوونی و چک غارنوردی کرده‌ام. ازلحاظ تنوع و تعداد ایران خیلی غنی‌تر است؛ اما در کشورهای خارجی در محافظت از غارها خیلی دقیق و اصولی رفتار می‌کنند و نه‌تنها مسئولین که تک‌تک مردم هم به غارهایشان حساس هستند و این نکته را به‌خوبی می‌دانند غارها قلب زمین هستند. ما الآن در جهان بحران آب داریم. یکی از بزرگ‌ترین منابع آبی دنیا غارها هستند. غارها آب را درون خود حفظ می‌کنند و اگر غارها آلوده بشوند، آبی که به ما می‌رسد هم آلوده می‌شود. در ایران هم چند سالی است که ما این کار حفاظت از غار را شروع کردیم. این بحث خیلی وسیع است و صرفاً یک ارگان و دو ارگان نمی‌توانند این کار را انجام دهند و همه ارگان‌ها باید همکاری کنند؛ اما مهم‌ترین اصل این است که مردم نسبت به غارهای محل زندگی خودشان تعصب داشته باشند؛ چون نفعش اول‌ازهمه به خود مردم می‌رسد.»

خفاش‌ها مخرب نیستند حدود ۳۰ درصد منابع آبی در غارها و مناطق غارخیز قرار دارند؛ اما تمام اهمیت غارها برای حفاظت از منابع آبی نیست. غارها پر از جانورانی زیستی مهمی هستند که حفظ غارها به حفظ آن‌ها و تنظیم اکوسیستم کمک می‌کند و شاید باورنکنید موجودات مرموزی که در غارها زندگی می‌کنند و معمولا آن‌ها را با آویزان برعکس شدنشان به سقف غار و چشمانشان در تاریکی می‌شناسیم و شاید به نظر بیشتر مردم وحشتناک برسند، چقدر برای طبیعت و ما مفید هستند. «شاید ندانید موجوداتی که در غارها زندگی می کنند و از نگاه مردم بی اهمیت به نظر می‌رسند، چقدر برای طبیعت و ما مفید هستند. مهم‌ترین و شناخته شده ترین جانوری که در غار سکونت دارد، خفاش است. غذای اصلی خفاش‌ها حشرات و بیدها هستند. وقتی جمعیت خفاش‌ها در منطقه‌ای کاهش پیدا می‌کند، میزان آفت‌ها بیشتر می‌شود و مسلماً کشاورز آسیب می‌بیند. ضرر کشاورز هم به ما آسیب می‌رساند و این مثل یک زنجیره تکرار می‌شود و شاید آن کشاورز اصلاً متوجه نباشد این ضرر ناشی از این باشد که غار محل زندگی خود را آلوده کرده باشد. الآن خیلی از خفاش‌ها در معرض انقراض هستند. ما تلاش کردیم که این حیوانات را برخلاف باورهای غلطی که گمان می‌کنند، مخرب هستند،نجات بدهیم و به مردم درباره این حیوانات مفید آگاهی بدهیم.»