تیلرسون چگونه در کابینه ضد ایرانِ ترامپ به وزارت خارجه رسید؟

دونالد ترامپ، رئیس جمهور منتخب آمریکا در حال چیدن کابینه خودش است و بهترین تعبیری که می توان درباره کابینه در حال تشکیل وی داشت، کابینه جنگ است. حضور پرشمار ژنرال ها در سمت های حساس نظامی و اطلاعاتی موید این مسئله است. ژنرال جیمز متیس برای وزارت دفاع، ژنرال جان کلی برای وزارت امنیت داخلی، ژنرال مایکل فلین به عنوان مشاور امنیت ملی و به احتمال زیاد ژنرال مایک راجرز برای اداره اطلاعات ملی معرفی شده اند. با این وضعیت، ترامپ برای کابینه جنگش باید وزیر خارجه ای انتخاب می کرد که همانند دیگر وزرایش ادامه دهنده و تایید کننده عقاید تند و افراطی خودش باشد. وزارت خارجه هم با توجه به اهمیت زیادی که در ساختار سیاسی دولت آمریکا دارد باید با دقت از سوی تیم ترامپ انتخاب می شد. با وجود اختلافاتی که در زمینه انتخاب وزیر خارجه به وجود آمد، ترامپ سرانجام رکس تیلرسون، مدیرعامل شرکت نفتی اکسون موبیل را به عنوان وزیر خارجه دولت خود انتخاب کرد. ترامپ برخلاف وعده هایی که داده بود، در حال انتخاب وزرایش از سیاسیون واشینگتن و بدنه اصلی حزب جمهوری خواه است. این در حالی است که وی در سخنرانی های انتخاباتی اش به شدت به سیاسیون واشینگتن حمله می کرد و فساد آنها را مورد انتقاد قرار می داد. تیلرسون چگونه مطرح شد؟ در روزهای ابتدایی پس از پیروزی ترامپ، لیست اولیه ای که برای تصدی پست وزارت خارجه منتشر شد شامل این افراد بود: رودی جولیانی، شهردار سابق نیویورک. جان بولتون، نماینده آمریکا در سازمان ملل در دولت بوش. نیوت گینگریچ، رئیس اسبق مجلس نمایندگان و سناتور باب کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی مجلس سنا. پس از چند روز میت رامنی، کاندیدای جمهوری خواهان در انتخابات ریاست جمهوری سال 2012 که از مخالفان جدی ترامپ بود و حتی حاضر نشد به وی در انتخابات رای بدهد، پس از دیداری که با ترامپ داشت در لیست گزینه های تصدی وزارت خارجه قرار گرفت. ژنرال دیوید پترائوس، رئیس سابق سازمان سیا، جان هانتسمن، فرماندار سابق یوتا و سفیر سابق در چین و زلمای خلیل زاد سفیر سابق آمریکا در افغانستان و سازمان ملل در دولت بوش، و ژنرال جیمز استاوریدیس هم از افرادی بودند که نامشان مطرح شد. گینگریچ با اعلام این که تمایلی به پذیرش این پست ندارد خیلی زود از لیست حذف شد. قبل از ورود رامنی به لیست، رقابت اصلی میان جولیانی و بولتون بود. دو چهره ای که به عقاید تند مشهور هستند. در حالی که بولتون در وزارت خارجه بوده و دارای تجربه در حوزه سیاست خارجی است، جولیانی تنها در زمان حملات 11 سپتامبر شهردار نیویورک بوده و تنها تجربه اش در سیاست خارجی انجام سخنرانی های پرشمار برای منافقین است. با ورود رامنی به لیست، مدعیان تصدی پست وزارت تبدیل به یک مثلث شدند. جولیانی که تا قبل از مطرح شدن رامنی اصلی ترین گزینه بود، هفته گذشته اعلام کرد تمایلی به پذیرش این پست ندارد. با حذف جولیانی نگاه ها به سمت رامنی جلب شد اما در میان تیم ترامپ اختلاف به وجود آمد تا جایی که کلیان کانوی، مدیر کمپین ترامپ در مصاحبه ای گفت انتخاب رامنی خیانت به طرفداران ترامپ خواهد بود. پس از انصراف جولیانی، اختلاف نظر بر سر رامنی و دو دل بودن بر سر بولتون، موجب مطرح شدن گزینه جدیدی به نام رکس تیلرسون، رئیس کمپانی نفتی اکسون موبیل شد. تیلرسون با وجود این که یک تاجر است و تجربه سیاسی ندارد اما به تبع پستی که دارد سابقه زیادی در انجام مذاکرات دارد. نکته اشتراک دیگر تیلرسون با ترامپ و تیم وی به خصوص ژنرال فلین داشتن روابط دوستانه با روسیه است. ترامپ رابطه خوبی با روسیه و ولادیمیر پوتین دارد که در جریان تبلیغات ریاست جمهوری هم جنجال برانگیز شده بود. ژنرال فلین هم معتقد است که باید روابط با روسیه را تقویت کرد. تیلرسون به واسطه قراردادهای نفتی ای که با روسیه داشته روابط خوبی با دولت این کشور دارد و پوتین وی را دوست روسیه می نامد و به وی مدال دوستی این کشور را اعطا کرده است. تیلرسون به خاطر همین منافع و روابط اقتصادی از مخالفان تحریم روسیه محسوب می شود. همین هماهنگی با سیاست نزدیکی به روسیه و خلاص شدن از انتقادات مبنی بر عدم انتخاب افراد جنجالی بود که موجب انتخاب تیلرسون شد. یکی از اعضای تیم انتقالی ترامپ درباره تیلرسون می گوید: «وقتی ترامپ در 6 دسامبر با تیلرسون در برج ترامپ دیدار کرد، از یکدیگر خوششان آمد. هر دو مرد قراردادهای میلیارد دلاری داشته اند و با شرکت های چند ملیتی کار کرده اند. تیلرسون آدم قدرتمندی است، ترامپ به بقیه می گوید تیلرسون از آن دسته آدم هایی است که در اتاق راه می روند و با قدرت دستور می دهند. همانند رامنی، همانند رودی، اما تیلرسون آدم قدرتمندتری است. ترامپ قدرت تیلرسون را دوست دارد.» فرآیند تایید وزرای کابینه باید از مجلس سنا رای اعتماد بگیرند و صلاحیتشان تایید شود. جنجال به وجود آمده اخیر مبنی بر دخالت روسیه در فرآیند انتخابات و هک کردن کامپیوترهای حزب دموکرات منجر به واکنش هایی از سوی سناتورها شده است و آنها نسبت به انتخاب تیلرسون واکنش نشان داده اند. سناتورهای جمهوری خواه، جان مک کین، لیندسی گراهام و مارکو روبیو از انتخاب تیلرسون به خاطر روابط خوبی که با روسیه دارد، انتقاد کرده اند. البته معلوم نیست که به وی رای مثبت یا منفی بدهند. سناتور مک کین در این رابطه گفته است: «وقتی وی (تیلرسون) جایزه دوستی از یک قصاب (پوتین) را دریافت می کند، مشخص است که ما این مسئله را مورد بررسی قرار می دهیم، البته این مسئله به این معنا نیست که ما وی را مورد پیش داوری قرار دهیم.» سناتور گراهام گفته به دو شرط به تیلرسون رای مثبت می دهد یکی این که از اعمال تحریم علیه روسیه حمایت کند و ایجاد اختلال از سوی روس ها در انتخابات آمریکا را مورد انتقاد قرار دهد. گراهام می گوید: «من از تیلرسون خواهم پرسید که آیا وی قبول دارد که آنها در انتخابات ما مداخله کردند؟ اگر بگوید خیر، به قضاوتش شک خواهم کرد. از وی خواهم پرسید که آیا از اعمال تحریم های جدید حمایت می کنی؟ اگر بگوید خیر، برای من بسیار سخت خواهد بود که به وی رای دهم چون چنین عقیده ای چراغ سبز نشان دادن به آنها برای انجام هرکاری که می خواهند است.» سناتور روبیو هم گفته است: «دوست ولادیمیر (پوتین) بودن ویژگی وزیر خارجه مد نظر من نیست.» در همین راستا سناتور کورکر، رئیس کمیته روابط خارجی سنا روز گذشته ضمن تعریف از تیلرسون اعلام کرد که جورج دبلیو بوش هم با تمجید از تیلرسون از وی حمایت کرده است. رابرت گیتس و کاندولیزا رایس، وزاری دفاع و خارجه دولت بوش هم از تیلرسون حمایت و تعریف کرده اند. وزرا برای تایید باید رای مثبت 51 سناتور را کسب کنند. در سنای جدید 52 کرسی در اختیار جمهوری خواهان و 48 کرسی در اختیار دموکرات ها خواهد بود. بنابراین اگر تمام دموکرات ها به تیلرسون رای منفی بدهند و تنها 3 سناتور جمهوری خواه هم با آنها همراه شوند، تیلرسون رای اعتماد نخواهد گرفت. جهت گیری وزارت خارجه ترامپ تشکیل کابینه جنگ و تیمی از ژنرال ها و افراد تندرو به ضرر ایران است و باید این نکته را در نظر داشت که افرادی همچون ژنرال ها فلین، متیس و کلی به همراه مایک پامپیو، به عنوان رئیس سازمان سیا، مواضع به شدت ضد ایرانی دارند. بنابرگفته دو تن از اعضای تیم انتقالی ترامپ، احتمالاً ریچارد هاس، رئیس شورای روابط خارجی آمریکا که در زمان دولت بوش در وزارت خارجه و شورای امنیت ملی حضور داشت به عنوان معاون وزیر خارجه انتخاب خواهد شد. خبرهایی هم وجود دارد که نشان می دهد احتمالاً بولتون که به شدت ضد ایرانی است یکی از پست های عالی در وزارت خارجه را کسب کند. همچنین ترامپ با انتصاب دیوید فریدمن، به عنوان سفیر آمریکا در اسرائیل، نشان داد که جهت گیری وزارت خارجه اش چگونه خواهد بود. فریدمن یک یهودی تندرو است که حامی شهرک سازی اسرائیل و انتقال سفارتخانه آمریکا به قدس است. انتخاب تیلرسون که روابط خوبی با روسیه دارد می تواند هشداری برای ایران باشد. آن طور که سایت اسرائیلی دبکا فایل می گوید، تیلرسون تنها فردی است که می تواند روس ها را با خود علیه ایران همراه کند. از سوی دیگر با انتخاب نیکی هیلی، فرماندار کارولاینای جنوبی که هیچ گونه سابقه ای در سیاست خارجی ندارد، سازمان ملل اهمیتی برای ترامپ ندارد و اقدامات یکجانبه از سوی دولت اتخاذ خواهد شد.