بدن چگونه از خود دفاع می‌کند؟
بدن انسان ساختاری پیچیده است که درک کامل آن می تواند دشوار باشد. بدن از چرخه و سیستم‌های بیولوژیکی مختلفی تشکیل شده و مکانیزم دفاع از خود یک نمونه از این سیستم‌ها محسوب می‌شود.
عصر ایران: مکانیزم دفاع از خود شامل راهبردهای فیزیولوژیکی و روانی می‌شود که توسط ذهن ناخودآگاه به عنوان یک مهارت بقای طبیعی به کار گرفته می‌شود. این مکانیزم‌ها از ما در برابر آسیب‌های جسمانی محافظت کرده و به تجربه یک زندگی سالم کمک می‌کنند.
در ادامه با برخی اقدام‌های شگفت‌انگیز که بدن برای دفاع از خود انجام می‌دهد، بیشتر آشنا می‌شویم.
تب
اگر چه می‌تواند موجب ناراحتی ما شود ولی یکی از مکانیزم‌های دفاعی بدن در واکنش به آسیب است. تب موجب افزایش اندک دمای بدن می‌شود تا از تکثیر ویروس‌ها و دیگر عوامل بیماری‌زا جلوگیری شود. تب اغلب به واسطه یک عفونت مانند آنفلوآنزا یا عفونت دستگاه ادراری شکل می‌گیرد.
هنگامی که ویروس و باکتری‌ها به بدن حمله کرده و موجب آسیب دیدن بافت‌ها می‌شوند، سیستم ایمنی بدن با تولید موادی به نام پیروژن یا تب‌آور واکنش نشان می‌دهد. این مواد شیمیایی بر هیپوتالاموس مغز که دمای بدن را تنظیم می‌کند، تاثیرگذار هستند. این مواد در حسگرهای دمایی بدن تغییر ایجاد می‌کنند و به گونه‌ای آنها را فریب می‌دهند که فکر کنند دمای بدن سردتر از حالت عادی است. در واکنش هیپوتالاموس دمای بدن را افزایش می‌دهد و فرد تب می‌کند.
تبی که به واسطه دلیلی نامشخص شکل گرفته یا بیش از چند روز طول می‌کشد، باید توسط پزشک بررسی شود تا عامل ایجاد آن مشخص شود. شرایط پزشکی مانند ابتلا به HIV و برخی سرطان ها می‌توانند تب‌های این چنینی را موجب شوند.
پوسته روی زخم
هنگامی که از یک بریدگی یا جراحت رنج می‌برید، پوست نسبت به حمله باکتری‌ها و دیگر میکروارگانیسم‌ها که می‌توانند وارد زخم شوند، آسیب‌پذیر می‌شود. برای محافظت در برابر عفونت ناشی از عوامل بیماری‌زا، بدن پوسته‌ای را برای بستن سریع زخم در محل آسیب‌دیده ایجاد می‌کند. این پوسته لایه‌ای از پروتئین فیبرین است که پلاکت‌ها در آن جمع شده‌اند. پلاکت‌ها ساختارهای بسیار کوچکی در خون هستند که به بهبود زخم کمک می‌کنند. این پوسته از خونریزی نیز جلوگیری می‌کند. همچنین پلاکت‌ها در مبارزه با باکتری‌ها نقش دارند که به محافظت در برابر عفونت منجر می‌شود. به تدریج با بهبودی زخم، بازسازی بافت هر چه بیشتر این پوسته را کنار می‌زند و در نهایت موجب افتادن آن می‌شود.
عطسه
عطسه یکی دیگر از مکانیزهای طبیعی بدن انسان برای دفاع از خود است. به طور معمول، هنگامی عطسه رخ می‌دهد که مسیرهای بینی با مواد حساسیت‌زا، میکروب‌ها، گرد و غبار، پوسته بدن حیوانات یا محرک‌های دیگر بیش از اندازه پر شده باشند. از طریق عطسه بدن از شر این مواد راحت می‌شود.
عطسه یکی از نشانه‌های شایع سرماخوردگی و آلرژی‌های مزمن است. برخی افراد هنگامی که یک وعده غذایی بزرگ مصرف می‌کنند یا در برابر نور خورشید قرار می‌گیرند، نیز عطسه می‌کنند.
فرآیند عطسه کردن بسیار قدرتمند است. هوایی که به واسطه عطسه از بینی انسان خارج می‌شود می‌تواند با سرعت 100 مایل در ساعت (161 کیلومتر در ساعت) یا بیشتر حرکت کند. این شرایط می‌تواند به پخش شدن میکروب‌ها منجر شود و یکی از دلایلی است که توصیه کارشناسان برای پوشاندن بینی و دهان هنگام عطسه کردن را توضیح می‌دهد.
نیروی قوی عطسه موجب می‌شود تا چشم‌های انسان برای محافظت از آنها در برابر میکروارگانیزم‌ها و ذراتی که به واسطه عطسه پخش می‌شوند، ناخودآگاه بسته شوند.
سکسکه
سکسکه عملی غیر ارادی است که تقریبا همه در طول زندگی خود یک بار آن را تجربه می‌کنند. این عمل به عنوان یکی دیگر از مکانیزم‌های بدن برای دفاع از خود در نظر گرفته می‌شود. غذا خوردن سریع، قورت دادن لقمه‌های بزرگ غذا یا پرخوری می‌توانند به سکسکه منجر شوند. این قبیل اقدام‌ها می‌توانند عصب ریوی معدی را تحریک کنند که با معده و دیافراگم پیوند خورده است. سکسکه به عنوان مکانیزمی طبیعی برای محافظت از دیافراگم و معده عمل می‌کند.
انگشت های چروک خورده
حتی چین و چروک‌هایی که روی پوست دست‌ها پدیدار می‌شوند، نقش مهمی در جعبه‌ابزار دفاع از خود بدن ایفا می‌کنند. هنگامی که بدن در معرض رطوبت بیش از اندازه قرار می‌گیرد، مغز درک می‌کند که محیط اطراف می‌تواند لغزنده باشد. این شرایط به ایجاد تغییر در پوست دست‌ها و شکل‌گیری چین و چروک منجر می‌شود. انگشت‌های چروک خورده بهتر می‌توانند سطوح صاف یا خیس را بگیرند و احتمال زمین خوردن و حادثه کاهش می‌یابد.
پلک زدن
پلک زدن شاید چندان مفید به نظر نرسد اما نقشی حیاتی در سلامت کلی بدن ایفا می‌کند. پلک زدن رطوبت ضروری که از چشم‌ها در برابر خشکی و تحریک محافظت می‌کند را فراهم می‌کند. در حقیقت زمانی که پلک می‌زنید، چشم‌ها با لایه‌ای از اشک (که از رطوبت و پروتئین پر شده است)، آب (که گرد و غبار و ذرات باقیمانده در چشم‌ها را شست‌وشو می‌دهد)، و لایه‌ای خارجی که حاوی ماده‌ای روغنی است و چشم‌ها را روان‌سازی می‌کند و از ایجاد سایش روی چشم پیشگیری می‌کند، پوشیده می‌شوند.
اگر به اندازه کافی پلک نزنید، تجربه خشکی، درد، تحریک و تاری دید جای شگفتی نخواهد داشت. افزون بر این، پلک نزدن فشار روی چشم را افزایش می‌دهد و به طور بالقوه می‌تواند به آنها آسیب وارد کند.
سیخ شدن مو
سیخ شدن مو در موقعیت‌های مختلفی شکل می‌گیرد اما این حالت نیز بخشی از مکانیزم دفاع از خود بدن است. سیخ شدن مو عمدتا برای کاهش مقدار حرارتی که بدن از طریق منافذ پوست از دست می‌دهد، شکل می‌گیرد. این شرایط به گرم نگه داشتن بدن در شرایط آب و هوایی نامساعد کمک می‌کند. با این وجود، طی موقعیت‌های استرس‌زا یا هنگام بروز احساسات شدید نیز امکان سیخ شدن مو وجود دارد.
سیخ شدن مو به واسطه انقباض عضلات ارکتورپیلی که اطراف موها در قسمت درمیس پوست قرار دارند، رخ می‌دهد. مغز خطر را درک می‌کند و این شرایط هیپوتالاموس را تحت تاثیر قرار می‌دهد؛ واکنشی مشابه هنگامی که احساسات شدید مانند عشق، شادی یا شوک را حس می‌کنید، رخ می‌دهد.
خمیازه
خمیازه کشیدن بیشتر پیش و پس از خواب، طی فعالیت‌های خسته کننده و در نتیجه ویژگی مسری بودن آن رخ می‌دهد. خمیازه کشیدن اغلب با خستگی، استرس، بی‌خوابی، بی‌حوصلگی و گرسنگی مرتبط است.
با این وجود پژوهش‌های صورت گرفته نشان داده‌اند که هدف اصلی از خمیازه کشیدن خنک کردن مغز است. هنگامی که خمیازه می‌کشید، کشش قدرتمند آرواره رخ می‌دهد که به افزایش جریان خون در گردن، صورت و سر منجر می‌شود. همچنین، تنفس عمیق جریان رو به پایین مایع نخاعی و خون از مغز را موجب می‌شود. هوای خنک که وارد دهان می‌شود این مایعات را خنک می‌سازد.
التهاب
التهاب یکی دیگر از مکانیزم‌های دفاعی بدن برای محافظت از خود در برابر عفونت و آسیب است. هنگامی که تنها چند روز طول می‌کشد، این شرایط به نام التهاب حاد شناخته می‌شود و هنگامی که بیشتر از چند روز ادامه یابد، التهاب مزمن نامیده می‌شود. در مورد التهاب حاد به محض این که واکنش التهابی وظیفه خود را انجام می‌دهد، ناراحتی و التهاب از بین می‌رود. از نمونه‌های التهاب حاد می‌توان به گلودرد، گزش حشرات، نیش زنبور و غیره اشاره کرد.
در صورتی که مکانیزم‌های نظارتی و تنظیم کننده واکنش التهابی معیوب باشند، التهاب می‌تواند رویدادی مضر باشد. همچنین امکان شکل‌گیری واکنش التهابی بلندمدت یا آسیب‌رسان به واسطه پاسخ نامناسب سیستم ایمنی مانند موارد واکنش‌های آلرژیک، حساسیت فوق‌العاده و خودایمنی وجود دارد که به نام التهاب مزمن شناخته می‌شود.
از دست دادن حافظه
از دست دادن حافظه یک مکانیزم دفاعی طبیعی است که به محافظت در برابر آسیب روانی پس از یک ضربه عاطفی یا روانی کمک می‌کند. از دست دادن حافظه به فرد اجازه می‌دهد با فراموشی موقت جزئیات رویداد آسیب‌رسان با شرایط موجود کنار بیاید. اگر چه خاطرات همچنان در ذهن دفن شده‌اند اما امکان یادآوری و دسترسی به آنها وجود ندارد.»