یک سوم از آنتی‌ بیوتیک‌های تجویز شده بدون توجیه هستند

سرویس سبک زندگی فردا: استفاده زیاده از حد و بدون کنترل آنتی‌بیوتیک‌ به مقاومت میکروب‌ها در برابر این گونه‌ی دارویی کمک می‌کند. در ادامه این مطلب را به نقل از زومیت بخوانید.

تابستان سال گذشته، محققین بیمارستان سنت جان و مرکز تحقیقات علوم پزشکی در شهر دیترویت آمار عجیبی ارائه کردند. بر اساس دستاور‌های تحقیق انجام گرفته توسط این محققین، سه چهارم بیماران اورژانس که به علت عفونت به بیمارستان رجوع می‌کنند و برای آن‌ها آنتی‌بیوتیک تجویز می‌شود، در حقیقت به آنتی‌بیوتیک احتیاج ندارند. داروی تجویزشده هیچ تأثیری بر بهبود عفونت آن‌ها ندارد؛ چرا که عفونت این بیماران با تشخیص پزشک متفاوت است. این تحقیق تنها یک نمونه از استفاده‌ی بی‌مورد از آنتی‌بیوتیک در فرآیند درمان را به ما نشان می‌دهد. تحقیق دیگری که با همکاری مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌ها در آمریکا انجام‌ گرفته است؛ نشان می‌دهد که یک سوم از موارد تجویز آنتی‌بیوتیک در مراکز درمانی بدون توجیه علمی است. نتایج همین تحقیق نشان می‌دهد که می‌توان از آنتی‌بیوتیک‌های گسترده‌‌‌اثر (Broad Spectrum) در درمان بیماری‌هایی نظیر گلودرد یا عفونت‌های گوش استفاده نکرد. این آنتی‌بیوتیک‌ها جنبه‌ی عمومی دارند و قادر به حمله به طیف گسترده‌ای از ارگانیسم‌ها هستند؛ تجویز بی‌مورد آنتی‌بیوتیک‌های گسترده‌‌‌اثر باعث کاهش کارایی و مقاوم شدن بدن در برابر آنتی‌بیوتیک‌هایی با طیف محدود (Narrow Spectrum) خواهد شد.

تمامی این تحقیقات از استفاده‌ی گسترده‌ی آنتی‌بیوتیک‌ها در فرآیند درمانی حکایت می‌کنند که مسئله‌ای مهم برای پژوهشگران به شمار می‌رود. درحالی‌که دولت‌ها و در رأس آن سازمان بهداشت جهانی نسبت به مقاوم شدن باکتری‌ها هشدار داده‌اند؛ شاهد استفاده‌ی بدون برنامه‌ی آنتی‌بیوتیک‌‌ها در مراکز درمانی هستیم.

استفاده‌ی بیشتر، نتیجه‌ای مبهم در سال نزدیک به ۷۰۰ هزار نفر در سرتاسر دنیا به علت مقاومت در برابر آنتی‌بیوتیک با ابتلا به عفونت‌های باکتریال، مالاریا، ایدز یا سل می‌میرند. اما استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ تنها راه مقاومت بدن به این دارو‌ها نیست، انواع آنتی‌بیوتیک‌ در مواد غذایی روزانه‌ی ما چون گوشت‌ قرمز به طور چشم‌گیری کاربرد دارند. با وجود آنکه دارو توسط پزشک تجویز می‌شود؛ چرا پزشکان جلوی استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ را نمی‌گیرند؟ لوری هیکس، اپیدمیولوژیست و از اعضای مرکز کنترل و پیشگیری‌ بیمار‌ی‌های آمریکا می‌گوید: کاهش وابستگی به آنتی‌بیوتیک به معنای تغییر رفتار پزشک و بیمار است؛ تغییر رفتار به هیچ وجه آسان نیست. در بین بیماران و متاسفانه در بین کادر درمانی عقیده بر آن است که افزایش میزان استفاده از آنتی‌بیوتیک تسریع فرآیند درمان را در پی دارد. بر طبق تحقیقات انجام‌شده؛ استفاده‌ی بیش از نیاز آنتی‌بیوتیک در بیمارستان‌ها، اورژانس‌ها و مطب‌های دکتر یک اتفاق رایج به‌حساب می‌آید. علیرغم تمام توصیه‌های سازمان‌های بهداشتی، میزان استفاده از آنتی‌بیوتیک‌ در بین سال‌های ۲۰۰۶ تا ۲۰۱۲ بدون تغییر باقی مانده است. در حقیقت استفاده از آنتی‌بیوتیک‌های last-resort در بین این سال‌ها افزایش داشته‌اند؛ last-resort به گونه‌ای از دارو‌ها گفته می‌شود که پیدا کردن جایگزین برای آن‌ها مشکل‌تر است، بنابراین مقاومت بدن نسبت به آن‌ها وضعیت مبهمی را برای بیماران به وجود می‌آورد.

در رابطه‌ با تأثیر مخرب استفاده‌ی گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ و مقاوم شدن باکتری‌ها نسبت به دارو‌ تحقیقات زیادی انجام ‌شده است و تقریبا نکته‌ای پنهان از پزشکان نیست. در همین راستا مرکز کنترل و پیشگیری‌ بیمار‌ی‌ها (CDC) نیز از سال ۱۹۹۰ برنامه‌ی «هوشمندی استفاده از آنتی‌بیوتیک» را اجرا کرده است.

اثر Yelp دو محقق از دانشگاه هاروارد با چاپ مقاله‌ای در مجله‌ی JAMA Internal Medicine می‌نویسند: استفاده‌ی گسترده از آنتی‌بیوتیک‌ مشکل دانش پزشکی یا تشخیص اشتباهی نیست؛ مشکل اصلی به روان آدم‌ها وابسته است. عوامل زیادی برای انتخاب پزشک وجود دارند و متاسفانه دلایل خیلی کمی برای استفاده نکردن پیدا می‌شوند. لوری هیکس در مورد تحقیقات CDC اضافه می‌کند: یک باور عمومی وجود دارد که باید بیماری را در سریع‌ترین زمان درمان کرد؛ حتی اگر فرآیند تشخیص به‌خوبی انجام نگرفته باشد. در این بین پزشکان از طرف بیمار تحت فشار قرار می‌گیرند و اگر بیمار سلامتی خود را پیدا نکند، احتمال شکایت از طرف وی وجود دارد. همچنین پزشکان از طرف سازمان‌های بهداشتی با طولانی‌ شدن فرآیند تشخیص و درمان تحت فشار هستند؛ توضیح چرایی استفاده نکردن از آنتی‌بیوتیک و فهم آن از طرف بیمار زمان‌بر خواهد بود. انتظار بیمار از پزشک معالج خود عامل بسیار مهمی در تجویز دارو به شمار می‌رود. مریض برای تشخیص بیماری و گرفتن توصیه‌های درمانی به پزشک مراجعه می‌کند؛ برای وی درمان به معنای دریافت آنتی‌بیوتیک است و اگر بیمار سلامتی خود را به دست نیاورد، از فرآیند درمان ناراضی خواهد بود. اکثریت پزشکان خواهان رضایت بیمار از فرآیند پزشکی هستند. به نظر می‌رسد پزشک در فرآیند‌ درمانی نقش کلیدی را بازی می‌کند، اما در بیشتر کشور‌های توسعه‌یافته، بیمار نقش مهم‌تری دارد و پزشک مجبور به برآورده‌ کردن خواسته‌های بیمار می‌شود. با این حال عامل دیگری هم در این رابطه نقش دارد، محققان از آن به‌عنوان اثر Yelp یاد می‌کنند. دکتر Hyun متخصص بیماری‌های عفونی کودکان در این مورد می‌گوید: زمانی که در بیمارستان دانشکده‌ی پزشکی خدمت می‌کردم؛ میزان رضایت بیمار قبل از ترخیص اندازه‌گیری می‌شد. جواب این سنجش برای مدیریت اهمیت بالایی داشت و میزان عملکرد کادر درمانی سنجیده می‌شد. در خیلی از مواقع بیمار از پزشک تقاضای آنتی‌بیوتیک دارد و در عین حال پزشک را تهدید به مصرف خودسرانه‌ی دارو می‌کند. اگر پزشک درخواست بیمار را جواب ندهد؛ احتمالا نمره‌ی پایین‌تری در حین ترخیص می‌گیرد. در نتیجه پزشک برای رسیدن به درآمد بالاتر مجبور به پاسخ دادن به تقاضای بیمار می‌شود. وی از تجربیات خود در مطلع کردن بیمار مثال می‌زند: زمانی که با بچه‌ها و خانواده‌های آن‌ها صحبت می‌کردم، نسبت به استفاده از آنتی‌بیوتیک منصرف می‌شدند. خیلی از خانواده‌ها بعد از شنیدن عوارض منفی آن شوکه و از اینکه قبلا در مورد این داروها اطلاعات نداشتند، ناراحت می‌شدند. بنابراین یکی از راه‌های موثر در کاهش وابستگی بیماران به آنتی‌بیوتیک‌ را باید افزایش ارتباط بین پزشک و بیمار دانست. آنتی‌بیوتیک‌ در درمان معجزه می‌کند ولی باید در استفاده از آن‌ محتاط‌تر عمل کرد.