شفافیت مذاکرات صحن علنی، شرط لازم برای نظارت بر عملکرد خانه ملت/ چرا مشروح مذاکرات مجلس منتشر نمی‌شود؟
انتشار بروز و استاندارد مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی یکی از ابتدائی‌ترین حقوق مردم است که باعث ایجاد یک نظارت همگانی بر کار نمایندگان و نهایتا کارآمدتر شدن مجلس می‌شود و تجربیات جهانی متعددی در این زمینه وجود دارد.
سرویس سیاسی فردا؛ محمدرضا علیزاده: انتشار به‌روز و استاندارد مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی یکی از ابتدائی‌ترین حقوق مردم است که باعث ایجاد یک نظارت همگانی بر کار نمایندگان و نهایتا کارآمدتر شدن مجلس می‌شود و تجربیات جهانی متعددی در این زمینه وجود دارد.
1 . ضرورت انتشار و شفافیت مذاکرات صحن مجلس شورای اسلامی
نمایندگان مجلس شورای اسلامی وظایف گوناگون و بسیار مهمی را برعهده دارند و این گستردگی و اهمیت وظایف اختیارات بسیار زیادی را نیز به صورت قانونی به آنها داده است . این نمایندگان که در واقع وکلای مردم هستند، از طرف آنان مامور به انجام وظایف نظارت و قانونگذاری شده‌اند. بدیهی است که یکی از ابتدائی ترین حقوق موکل اطلاع دقیق از فعالیت‌ها، تصمیمات و به طور کلی رفتار وکیل خود در حوزه وکالت داده شده است. این اطلاع داشتن علاوه بر فراهم آوردن زیرساخت افزایش مشارکت مردم در فعالیت‌ها و تصمیمات کلان ملی، منجر به یک نظارت کارآمد بر روی نمایندگان مجلس و نهایتا افزایش کارآمدی مجلس و کاهش فساد در قوه مقننه خواهد شد. در همین راستا، یکی از موارد مهمی که باید بصورت دقیق و بروز به اطلاع مردم برسد، مشروح مذاکرات صحن مجلس شورای اسلامی است، زیرا انتشار و آرشیو متن این سخنان یک منبع بدون خدشه را در اختیار رای دهندگان قرار می‌دهد تا با بررسی عملکرد نماینده خود در طول یک دوره، در مورد رای دادن یا ندادن به وی در انتخابات آتی تصمیم بگیرند. علاوه بر این، امکان استفاده محققین و پژوهشگران نیز از این منبع مهم فراهم می‌آید تا با تحلیل‌های گوناگون روی داده‌های حاصل از انتشار متن مذاکرات صحن، مردم و سیاستگذاران کشور را در تصمیم‌گیری‌هایشان یاری دهند. از دیگر فواید انتشار متن مذاکرات صحن، افزایش دقت و مسئولیت پذیری در ایراد سخنرانی‌ها خواهد بود، زیرا انتشار و آرشیو سخنرانی‌ها می‌تواند سطح معلومات، دغدغه‌ها، ادبیات به کار گرفته شده و تا حدی سایر موضوعات مرتبط با فرد سخنران را در اختیار مخاطب قرار دهد.
از سوی دیگر، در بند دوم از فصل اول قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات (مصوب بهمن ماه 87) آمده است؛ هر شخص ایرانی حق دسترسی به اطلاعات عمومی را دارد، مگر آن که قانون منع کرده باشد. از آنجایی که اصل بر شفافیت است و هیچ منع قانونی برای انتشار متن مذاکرات صحن مجلس وجود ندارد، انتشار و شفافیت این اطلاعات حق مردم است که باید در سریعترین زمان ممکن انجام شود زیرا بند سوم از فصل اول قانون مورد اشاره بر این نکته تاکید دارد که، مؤسسات عمومی [1] مکلفند اطلاعات موضوع این قانون را در حداقل زمان ممکن و بدون تبعیض در دسترسی مردم قرار دهند. با توجه به موارد فوق، اطلاع رسانی و شفافیت مشروح مذاکرات نمایندگان در صحن مجلس شورای اسلامی یکی از ابتدائی ترین اطلاعاتی است که باید در اختیار مردم قرار گیرد. در این گزارش به بررسی وضعیت مجالس تعدادی از کشورها در زمینه شفافیت مشروح مذاکرات و مقایسه آن با مجلس شورای اسلامی خواهیم پرداخت.
2 . تجربیات جهانی انتشار و شفافیت مشروح مذاکرات صحن مجلس
ابتدا به پایگاه اطلاع رسانی مجلس کشور همسایه یعنی عراق [2] می‌پردازیم. تصویر زیر مربوط به صفحه ارائه فایل pdf مشروح مذاکرات صحن مجلس است که تقریبا تا یک ماه پیش از تاریخ نگارش این یادداشت به روز رسانی شده است. هرچند ارائه مشروح مذاکرات در قالب فایل pdf از استانداردهای روز ارائه داده فاصله زیادی دارد، اما در مورد این کشور می‌توان امیدوار بود که روند رو به رشد خود را در زمینه شفافیت پارلمان با سرعت طی خواهد کرد و علاوه بر استاندارد سازی نحوه ارائه داده، در سایر محورهای مهم نیز پارلمان را شفاف خواهد کرد.
در مثالی دیگر به پایگاه اطلاع رسانی پارلمان کشور کنیا [3] می‌پردازیم.
پارلمان این کشور مشروح مذاکرات صحن را کاملا به روز [4] و در قالب pdf ارائه کرده است. علاوه بر این قابلیت جستجو پیشرفته و سادگی و زیبایی این وب سایت از مزایای آن به شمار میرود. تصویر زیر مربوط به صفحه ارائه مشروح مذاکرات این کشور است. از دیگر امکانات این وب سایت می‌توان به ارائه اطلاعات در بستر وب و در قالب html ، علاوه بر قالب pdf اشاره نمود که دارای استاندارد بالاتری از ارائه اطلاعات است.
در مثال بعدی به کشور انگلستان می‌پردازیم. وب سایت www.parliament.uk شامل تمام اطلاعات مرتبط با مجالس عوام و اعیان این کشور از جمله مذاکرات صحن می‌باشد که در ادامه تصویری از صفحه ارائه این مذاکرات که در قالب html ارائه می‌شود دیده می‌شود.
در تصویر فوق مشخص است که مذاکرات صحن به تفکیک هر جلسه و کاملا بروز بارگذاری شده و مذاکرات هر جلسه نیز با یک تفکیک مناسب و منطقی در اختیار مخاطب قرار داده شده است تا هرکس متناسب با نیاز خود به قسمت مربوطه مراجعه نماید.
برای جلوگیری از اطاله کلام از ذکر مثال‌های بیشتر پرهیز می‌کنیم و صرفا نام چند کشور پیشرو دیگر در این زمینه را می‌بریم. جالب است که برخی از این کشورها به لحاظ توسعه اقتصادی و حتی سیاسی جزو کشورهای عقب افتاده تلقی می‌شوند. اما ارائه حق اطلاعاتی مردم آنقدر بدیهی است که این کشورها هم در این زمینه قدم‌های خوبی برداشته‌اند. آفریقای جنوبی، استرالیا، نیوزلند، ایالات متحده امریکا، مکزیک، آرژانتین، آلمان، بلغارستان، کنیا، کانادا، پارلمان اروپا، بحرین، برزیل، یونان و لتونی از جمله کشورهایی هستند که مشروح مذاکرات را در اختیار مردم قرار می‌دهند. قطعا با ادامه بررسی‌ها می‌توان نام کشورهای دیگری را در بین نام‌های فوق افزود.
3 . وضعیت انتشار و شفافیت مشروح مذاکرات صحن مجلس در ایران
با بررسی شش پایگاه اطلاع رسانی رسمی نهادهای حاکمیتی پیرامون ارائه مشروح مذاکرات مجلس شورای اسلامی متوجه وجود نقایص جدی در حوزه اطلاع رسانی می‌شویم. جدول زیر وضعیت ارائه مشروح مذاکرات مجلس را در این پایگاه ها نشان می‌دهد.
|
ردیف |
عنوان مرکز |
وضعیت |
لینک |
|
1 |
موزه، کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی |
مشروح مذاکرات تاپایان مجلس هشتم وجود دارد |
http://ical.ir/index.php?option=com_content&view=article&id=2377&Itemid=12 |
|
2 |
سایت مرکز شورای اسلامی |
با وجود عنوان مشروح مذاکرات، ارائه نمی‌شود |
http://www.parliran.ir / |
|
3 |
مرکز پژوهش های مجلس شورای اسلامی |
ارائه نمی‌شود |
http://rc.majlis.ir/fa |
|
4 |
معاونت حقوقی و امور مجلس ریاست جمهوری |
تا تاریخ 13941113 موجود است و دیگر بروز رسانی نشده است مشروح صوتی مذاکرات تا تاریخ 13920231 موجود است |
http://www.hvm.ir/Fehrest.aspx?select=mozakarat&select2=bank%20matny |
|
5 |
خبرگزاری خانه ملت |
ارائه نمی‌شود |
http://www.icana.ir/Fa / |
|
6 |
روزنامه رسمی |
بسیار قدیمی و بروز نشده |
http://rooznamehrasmi.ir/laws/?PageNo=1&CatCode=64&Keyword=&MM=1 |
البته اخیرا کانال تلگرامی معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری اقدام به انتشار خلاصه مذاکرات صحن در فاصله کوتاهی پس از اتمام جلسه نموده است که هرچند اقدامی رو به جلو و بسیار ارزشمند است اما دارای نواقص جدی است که جای پیشرفت بسیار دارد. مثلا فایل‌های ارائه شده توسط این مرکز شامل تصاویر اسکن شده خلاصه مذاکرات و در قالب pdf می‌باشد که به هیچ عنوان قابل جستجو و ماشین خوان نیست. از طرفی خلاصه مذاکرات قابل استناد نبوده و کاربرد پژوهشی نخواهد داشت.
امید است که برای ارائه حق اطلاعاتی مردم مجلس پای به میدان گذارد و با انتشار اطلاعاتی که دانستن آنها از بدیهی‌ترین حقوق مردم است راه را برای انتشار سایر اطلاعات و استفاده کشور از مواهب این اقدام مبارک باز نماید. تصویر زیر نمونه ای از مطالب منتشر شده از طریق کانال تلگرامی معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات معاونت حقوقی ریاست جمهوری است.
وضع ایده‌آل انتشار و شفافیت مذاکرات صحن مجلس شورای اسلامی بسیار ساده و قابل دستیابی است. کافیست که مسئولین مجلس شورای اسلامی، مشروح مذاکرات را در فاصله زمانی کمی نسبت به اتمام جلسه (مثلا 24 ساعت یا نهایتا 48 ساعت) و در یک قالب قابل جستجو و ماشین خوان مثل html یا Word ارائه دهند. برای تحقق این وضع ایده‌آل تنها اراده مسئولین و احترام به حق اطلاع داشتن مردم لازم است و نیاز به استفاده از هیچ تکنولوژی غیر مرسومی نیست.
4 . جمع‌بندی
انتشار بروز و استاندارد مشروح مذاکرات صحن علنی مجلس شورای اسلامی یکی از گام‌های ابتدائی و مهم برای پیمودن مسیر به سمت افزایش نظارت و مشارکت مردم در امور حکومت و نهایتا استحکام هرچه بیشتر پایه‌های اقتدار نظام اسلامی است. امید است نمایندگان مجلس شورای اسلامی با پایبندی به قانون انتشار و دسترسی آزاد به اطلاعات هرچه زودتر شرایط لازم برای انتشار این مذاکرات فراهم کنند و گامی بلند در راستای احقاق حقوق مردم در این زمینه بردارند.
[2] http://ar.parliament.iq/LiveWebsites/Arabic/MinutesOfMeetings.aspx
[3] http://www.parlzim.gov.zw/national-assembly-hansard-search
[4] آخرین بروز رسانی تنها چند روز پیش از تنظیم این یادداشت و مربوط به آخرین جلسه پارلمان است.