سرنوشت برجام چیست؟

تعداد زیادی از مقامات ایرانی از جمله رهبر معظم این کشور و رئیس‌جمهور آن نیز مخالفت شدید خود با امضای قانونی که تمدید ده ساله تحریم‌های تهران را ممکن می‌سازد، اعلام کرده‌اند. توجیه مقامات آمریکایی این است که این قانون تأثیری بر تعهد این کشور نسبت به برجام نخواهد داشت. اما این موضوع توجیهی بیش نیست. قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت (مصوب ژوئیه 2015) لغو رسمی تمام تحریم‌های ایران را تأیید می‌کند. بر همین اساس، قانون جدید آمریکا برای تمدید تحریم‌های ایران (مصوب 1996) شرایط برجام را نقض می‌کند. در ادامه این گزارش آمده است: با توجه به بحث‌های پیش‌آمده درباره برجام، سوالات زیادی در این خصوص وجود دارد؛ از جمله اینکه وقتی باراک اوباما -رئیس‌جمهور آمریکا- در تاریخ 21 ژانویه 2017 کاخ سفید را ترک کند چه اتفاقی می‌افتد؟ آیا در همان روز تمام دستورات اجرایی اوباما باطل می‌شود؟ آیا ترامپ دستورات او را مجدداً اجرا می‌کند؟ در چه صورتی قانون تمدید تحریم‌های تهران اعمال می‌شود؟ دو حالت وجود دارد: در حالت نخست، آمریکا به دستورات اوباما پایبند می‌ماند و به شکل کنونی پیش می‌رود -که با گذشت زمان غیر ممکن است. در حالت دوم، دونالد ترامپ -رئیس‌جمهور منتخب آمریکا- یک اقدام منفی یا مثبت انجام خواهد داد که بر عمر برجام تأثیر گذار است. البته احتمالاً ترامپ بلافاصله اقدامی را انجام نمی‌دهد. البته امکان دارد ترامپ به راحتی از برجام عقب‌نشینی کند، حتی اگر به معنای درگیر کردن متحدان اروپایی آمریکا در این امر باشد؛ بویژه آنکه توانایی اروپا برای ایفای نقش به عنوان یک وزنه متعادل‌کننده آمریکا به شدت کمرنگ شده است و نمی‌توان به تأثیرگذاری آن در سرنوشت برجام امیدوار بود. اما مسئله قابل توجه دیگر این است که سیاست‌های ترامپ در خصوص ایران بر روابط مسکو و واشینگتن تأثیرگذار است. مسکو که مایل به تقویت روابط با آمریکا - تحت ریاست جمهوری ترامپ- است، احتمالاً واکنش متفاوتی به اقدامات ترامپ در خصوص برجام نشان خواهد داد. البته تلاش ترامپ برای معامله با مسکو بر سر ایران نیز دور از انتظار نیست. این در حالیست که این روزها سوریه بخشی از تمام مسائل مربوط به روسیه است که ایران را نیز در بر می‌گیرد. باید دید ترامپ چه سیاستی درباره ایران اتخاذ می‌کند که با سیاست‌های مسکو در تضاد نباشد. پاسخ تمام این سوالات زمانی داده می‌شود که دولت ترامپ کارش را آغاز کند و واکنش ایران به هرگونه اقدامی از سوی وی مشخص شود.