دلاری که این روزها سرکشی می کند

دلایل قدیمی

شاید اکنون با توجه به تحلیل‌های متعددی که درباره لزوم افزایش قیمت دلار ارائه می‌شود استفاده از تعبیر «متهمان گرانی دلار» چندان مناسب نباشد. واقعیت امر این است که برخی کارشناسان با بیان اینکه دولت «سیاست سرکوب ارزی» را به کار بسته است، اتخاذ این سیاست را دلیل ثبات قیمت دلار و ارزان ماندن آن و به زیان اقتصاد کشور می‌دانند. دلار ارزان هزینه تولید را افزایش می‌دهد، اما نباید تصور کرد تنها دلیل گرانی دلار در سومین ماه پاییز همین مساله است. معمولا در این فصل سال دلار با نوسانات قیمتی رو‌به‌رو است. یکی از دلایل مهمی که برای این موضوع ذکر می‌شود این است که هر ساله در چنین ایامی و با نزدیک شدن به روزهای پایانی سال و افزایش نیاز به منابع، بخشی از دلایل رشد قیمت ارز را کسری‌های درآمدی دولت و اجبار آن برای بالا بردن نرخ‌ها در بازار تشکیل می‌دهد؛ هرچند که هیچ‌گاه مقامات بانکی و دولتی این موضوع را نپذیرفته و تایید نکرده ‌اند. عامل دیگری که هر ساله در چنین زمانی تا حدی بازار را دچار التهاب می‌کند، زمان انتخاب نرخ دلار در بودجه سال آینده خواهد بود. در حال حاضر گمانه‌زنی‌ها برای تعیین نرخ ارز ادامه دارد اما پیشنهاد نرخ ۳۳۰۰ تومان در بودجه به عنوان مبنای تبدیل درآمدهای ارزی به ریال مطرح است. به اعتقاد تحلیلگران بازار ارز، ابهامات در این زمینه و شایعاتی همچون بسته شدن بودجه با نرخ دلار آزاد یا تک‌نرخی که دولت مد نظر دارد، خود توانسته بازار را تحت تاثیر قرار دهد. اما از سوی دیگر پای صرافی‌های بانک‌ها و به ویژه بانک‌های دولتی میان قیمت فزاینده دلار قرار دارد، چرا که این صرافی‌ها به عنوان تزریق کنندگان ارز در بازار می‌توانند به نوعی تعیین‌ کننده قیمت‌ها باشند که این روزها نرخ‌ها را بالاتر اعلام کرده‌ و در نهایت موجب افزایش قیمت در بازار می‌شوند. نرخ‌هایی که البته از سوی بانک مرکزی به آنها اعلام و اجرایی می‌شود.

دلایل جدید

به جز موارد ذکر شده چند عامل دیگر نیز می‌تواند در افزایش قیمت دلار تاثیر گذار باشد. بعد از افزایش قیمت‌ها به دلیل بالا رفتن تقاضای ارز سفرهای اربعین و همچنین انتخابات آمریکا، اکنون این موضوع که شرایط برجام با آمدن ترامپ چگونه پیش خواهد رفت و مبادلات ارزی تا چه اندازه مورد تاثیر قرار می‌گیرد از موضوعاتی است که مورد اشاره قرار دارد، چرا که هرگونه مخالفت یا اثر گذاری رئیس‌جمهور جدید آمریکا در برجام و احتمال تاثیر بر تحریم‌ها که خود می‌تواند نقل و انتقال ارز را با موانعی مواجه کند، از مواردی است که به اعتقاد کارشناسان بر بازار ارز موثر است. هرچند که در سوی دیگر اطمینان از سوی مقامات سیاسی و بانکی وجود داشته که رئیس‌جمهور جدید آمریکا نمی‌تواند بر برجام اثری داشته باشد، چرا که این توافق بین ایران و آمریکا نیست بلکه چند جانبه بوده و سازمان ملل در رابطه با برجام همچنان مستحکم است و تزلزلی در این رابطه نمی‌تواند وجود داشته باشد. اما طرح مبارزه با پولشویی و کنترل ارز، موضوع دیگری است که تحلیلگران بر آن تاکید دارند و عنوان می‌کنند طرحی که اخیرا به موجب آن ورود و خروج ارز تا ۱۰ هزار دلار منع شده، خود مانع ورود ارزهای با منشا کثیف و به عبارتی حجم زیادی ارز شده و از سوی دیگر ورود درهم امارات را هم تا حدی با مشکل مواجه کرده است که در قیمت دلار اثرگذار بوده و آن‌را در روندی صعودی قرار دهد.

دلار ۴ هزار تومانی در راه است؟

حسین درودیان، اقتصاددان می‌گوید: اگرچه دولت عزم خود را جزم کرده تا سیاست یکسان‌سازی نرخ ارز را پیاده‌سازی کند، اما به هرحال باید به این نکته هم توجه داشت که هر چقدر فاصله ارز دولتی با ارز آزاد در بازار، بیشتر شود، اجرای سیاست یکسان‌سازی سخت‌تر شده و فرایند آن، دچار مشکل می‌شود؛ چراکه یکسان‌سازی نرخ ارز نیازمند این است که نرخ ارز مبادله‌ای با نرخی که در بازار اعمال می‌شود، با هم یکسان باشند. او معتقد است: بخش‌هایی از اقتصاد ایران به ویژه صرف نظر از بخش‌های صادراتی و وارداتی، نیازمند این است که نرخ ارز در مدت طولانی ثابت بماند؛ لذا افرایش نرخ ارز یک اتفاق غیرطبیعی نیست و هم اکنون، مشکلی که در مورد ارز دو نرخی وجود دارد، در انتظار برطرف شدن از سوی یکسان‌سازی نرخ ارز است؛ بنابراین عددی در حدود چهار هزار تومان نیز با توجه به اینکه سه سال قبل، قیمت دلار ۳۵۰۰ تومان بوده است، چیزی دور از ذهن و غیرمنتظره نیست.